Fiillerde çokanlamlılık: 'Almak' fiilinin Almanca karşılıkları örneğinde bir inceleme
Polysemy in verbs: An examination on the equivalence of the verb 'Almak' in the German language
- Tez No: 546305
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİ USLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Alman Dili ve Edebiyatı, Dilbilim, German Linguistics and Literature, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Alman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Dilin üç temel özelliğinden söz edilebilir; ses, yapı ve anlam. Bunlardan en karmaşık olan şüphesiz anlam boyutudur. Çünkü sözcüklerin anlam kazanması belirli dil kurallarına bağlı olmayıp tarihsel, sosyal ve kültürel etkenler altında yaşanan bir süreçte gerçekleşir. Bu etkenler her dilde farklı olduğundan sözcüklerin anlam özellikleri de farklılık göstermektedir. Anlambilim dilin anlam boyutunu inceleyen dilbilim dalıdır. Bir sözcüğün birden çok anlam bildirme özelliği çokanlamlılık (Polysemie) olarak adlandırılır.“almak”fiili sıkça kullanılan ve çokanlamlılık özelliği taşıyan sözcüklerden biridir.“Almak”fiilinin anlamsal çeşitliliği ve bu sözcüğün Almanca karşılıklarının anlambilim ve çokanlamlılık kapsamında ele alınması çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkçede“almak”fiili ve onu anlamca karşılayan Almanca fiilleri biçimsel ve anlamsal yönden karşılaştırmak, benzerlik ve farklılıklarını incelemektir. Çalışmada betimsel ve karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Önce Türkçede“almak”fiili yapı ve anlam açısından incelenmiştir.“Almak”fiilinin temel fiil olarak“bir şeyi kendine doğru yaklaştırma”anlamı taşıdığı, çeşitli türetme ekleriyle çatı özelliğinin değiştirilerek yepyeni anlamlarda kullanılabildiği, başka fiillerle birleşerek tarz bildirme özelliği taşıyabildiği, farklı adlarla kaynaşarak birleşik fiiller ve deyimler oluşturabildiği tespit edilmiştir. Daha sonra bu fiilin Almancadaki karşılıkları incelenmiştir. Her iki dilde de ilgili fiillerin anlam özelliği anlambirimcik çözümlemesi yoluyla ele alınmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgu ve değerlendirmelere göre Türkçede temel fiil işlevinde kullanılan“almak”fiilinin Almancada birden fazla fiille karşılandığı görülmüştür. Ancak Almancadaki her bir fiil ayrı bir anlam özelliği taşımaktadır. Türkçede kullanılan“almak”fiilinin farklı anlam özellikleri konu bağlamından çıkarılırken, Almancada her bir anlam özelliği için ayrı bir fiil bulunduğu saptanmıştır. Sonuç olarak Türkçe ve Almanca dillerinde fiillerin çokanlamlı olmasında biçimsel değişmelerin önemli bir etkisi olduğu, Türkçede çatı ve türetme eklerinin, Almancada ise öneklerin fiilin anlamı üzerinde belirleyici olduğu tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Three fundamental features of the language can be mentioned; voice, structure and meaning. The one which is the most complex, without doubt, is the meaning dimension. Because, the way of words gaining meanings does not depend on particular language rules rather, they happen in a process where historical, social and cultural factors take place. As these factors are different in every language, the meanings of the words show differences as well. Semantics is a science branch which focuses on the meaning dimension of language. The feature of the word, which enables the word to mean more than one meaning, is called Polysemy.“almak'' is one of the verbs which is mostly used and which carries polysemy feature. ”almak'' verb's semantic diversity and this word's German equivalences and tackling these in the context of semantics and polysemy forms the main aim of our study. The aim of this study is to view the morphological and semantic similarities, view the similarities and differences between the verb of“almak”in Turkish and the verbs that are equivalent to“almak”in German. In this study are used descriptive and comparative methods. First the verb of“almak”in Turkish is examined in the standards of meaning and structure. The verb of“almak”means to“to get something closer”priorly but with derivation methods it can be used with different meanings, it can cohere with something words and can be used in expressions. After, the some study is made on the verbs that are equivalent“almak”in German. The verbs are examined under componential analysis method in both languages. The study shows us the verb of“almak”in Turkish in fundamental usage equals more than one verb in German. But every verb in German carries another meaning. In Turkish the meaning of the verb is related with the subject of the matter. In German there is another verb for each subject. As a result, the structural changes have a significant effect on the verbs in Turkish and German having more than one meaning. In Turkish structural and derivate additions provide that, in German prefix usage fixes it up.
Benzer Tezler
- Kur'an-ı Kerim'de görme ifade eden fiillerin çokanlamlılık açısından incelenmesi
Analyzing the verbs expressing sight in Qur'an in terms of polysemy
MERYEM FATIMA DEMİRTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. MEHMET SOYSALDI
- Öyküleyici metinlerde fiil kullanımı: İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitapları üzerine bir inceleme
Verb usage in narrative texts: An analysis of key stage 2 Turkish text book
FERHAT ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAL ÇALIŞKAN
- Batı Türkçesinde algı fiilleri
Verbs of perception in west Turkish
FATMA ÖZKAN KURT
Doktora
Türkçe
2020
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE TÖREN
- Nehcü'l-Ferâdîs'te fiilde çok anlamlılık
Verb polysemy in Nehcü'l-Ferâdîs
MERVE ÖZBAKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA KILINÇ
- Azerbaycan Türkçesinde algı fiillerinin metaforlaşma yoluyla çokanlamlılaşması
Polysemy of perception verbs through metaphor in Azerbaijani Turkish
SHAHLA HATAMOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA ASLAN DEMİR