Türkçede kullanım sıklığı yüksek çokanlamlı fiillere ilişkin çerçeve anlambilimsel bir değerlendirme: 'Olmak' fiili örneği
A frame semantic evaluation of highly frequently used polysemous verbs in Turkish: The example of the verb 'To be'
- Tez No: 925536
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT ELMALI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: bilişsel dilbilim, çerçeve anlambilim, FrameNet, derlem dilbilim, sözlüksel veri tabanı, olmak”fiili, cognitive linguistics, frame semantics, FrameNet, corpus linguistics, lexical database, the verb“to be”
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dil Bilimi Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 113
Özet
Dil, insana özgü en doğal ve en karmaşık iletişim aracıdır. Dili anlamlandırabilmek insandan, insanı anlamak da dillerin yapısını ve nasıl işlediğini araştırmaktan ve onu bir bağlam içerisinde çerçeveye oturtmaktan geçer. Bu bağlamı oluşturan ve dilin incelenmesine olanak tanıyan en temel ögeler sözcük birimlerdir. Bu birimlerden özellikle fiil rolünde olanlar cümlede özne ve nesne ilişkisini kurarak anlatılmak istenen mesajı iletmede ve iletişimi gerçekleştirmede önemli bir rol oynarlar. Bu çalışmada, Türkçede en sık kullanılan“olmak”fiili çerçeve anlambilim teorisini temel alarak sözdizimsel ve anlambilimsel özellikler açısından incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, İngilizce için oluşturulan FrameNet sözlüksel veri tabanı örnek olarak alınarak,“olmak”fiilinin anlam çerçeveleri belirlenmiş ve bu fiile ait bir sözlüksel veri tabanı oluşturulması hedeflenmiştir. Bu çalışma,“olmak”fiilinin dilbilgisel ve anlamsal kategorilerini ortaya koyarken derlem tabanlı bir yaklaşım yolunu izlemiştir. 50 milyon sözcük girdisine sahip olan Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) içerisinde“olmak”fiiline ait alt derlemler ve cümle örnekleri incelenerek farklı bağlamlardaki anlamları tespit edilmiş ve bu anlamlara uygun etiketlemeler yapılarak bu fiilin çerçeveleri oluşturulmuştur. Sonuç olarak, çokanlamlılık bakımından zengin olan Türkçedeki“olmak”fiilinin anlamlarının içinde bulundukları bağlamlara göre çağrıştırdıkları anlamsal çerçeveleri hazırlanmış ve bu çerçevelerin ögeleri, etiketlemeleri verisel olarak sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Language is the most natural and complex communication tool unique to humans. Understanding language requires understanding humans, which involves examining the structure and functioning of languages and placing them within a contextual framework. The fundamental elements that constitute this context and allow for the examination of language are lexical units. Among these units, those that function as verbs play a crucial role in conveying the intended message and enabling communication by establishing subject-object relationships within sentences. In this study, the most frequently used verb in Turkish,“olmak”“(to be)”, has been analyzed based on the theory of frame semantics, focusing on its syntactic and semantic properties. As a result of this analysis, the semantic frames of the verb“olmak”were identified using the FrameNet lexical database, created for the English language, as a model. The study aimed to develop a lexical database for this verb. This research employed a corpus-based approach to reveal the grammatical and semantic categories of the verb“olmak”. Sub-corpora and sentence examples involving this verb were analyzed within the Turkish National Corpus (TNC), which contains 50-million-word entries. The meanings of the verb in different contexts were identified, and appropriate labels were assigned to these meanings to construct the frames of the verb. In conclusion, the various meanings of the polysemous verb“olmak”in Turkish were prepared as semantic frames based on their contextual implications. The elements and labels of these frames were systematically documented in a data-driven manner.
Benzer Tezler
- Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait satır arası ilk Kur'an tercümesinde fiillerin istem analizi
Analysis of verbs in the first interlined Qur'an translation of the Ancient Anatolian Turkish period
PEMBE BİLGİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAmasya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KÜRŞAT EFE
- Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin sözcük çağrışımları üzerine bir durum çalışması
A case study on word associations of Turkish as a foreign language learners
ÖYKÜ MERCAN ÇETİN
- Türkçede günlük konuşma bağlamında kullanım sıklığı yüksek söylem belirleyicilerinin işlev ve konum özellikleri
Functional and positional features of discourse markers in high frequency of occurrence in the context of daily speech in Turkish
CEM DEMİRAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimDokuz Eylül ÜniversitesiGenel Dilbilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FUNDA UZDU YILDIZ
- Türkçede ol- fiili
The verb ol- in Turkish
MEHMET UZUN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
- Yabancı dil olarak Türkçede biçim-sesbilgisel değişimlerin görsel sözcük tanıma bağlamında edinimi
The second language acquisition of morpho-phonological changes in Turkish in visual word recognition process
GAMZE HALLI