Türk destanlarında armağan kültürünün izleri
Traces of gift culture in Turkish epics
- Tez No: 580957
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ONUR GÜNEŞ AYAS
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Armağan, karşılıklı yükümlülük, potlaç, Marcel Mauss, Türk destanları, kültür sosyolojisi, Gift, mutual obligation, potlatch, Marcel Mauss, Turkish epics, cultural sociology
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 157
Özet
Bu çalışmanın amacı, Türk boyları arasında uygulanan armağan değiş tokuş/karşılıklı yükümlülük sistemini Türk destanları üzerinden değerlendirmektir. Sosyal bilimler literatürüne yirminci yüzyılda dâhil olan armağan kuramı araştırmanın kuramsal çerçevesini oluşturacaktır. Armağan kuramının temel ilkesi verme–alma–geri verme döngüsüyle topluluklar arasında barışın sağlanmasıdır. Bu ilke, görünürde gönüllü olmasına rağmen eski toplumlarda düzenin sağlanması açısından zorunludur. Topluluklar arasında barışın sağlanması ve korunması bu ilkeler eşliğinde verilen armağanlar ile mümkün olur. Bu temel ilkeleriyle armağan kültürü, eski Türk toplumunu oluşturan boylar arasında da gelişmiş ve sonraki nesillere aktarılmıştır. Türk kültüründe eski dönemde yaşayan ve kalıntıları günümüze ulaşan toy, potlaç tipi yağma, kalın/başlık, yoğ (ölü aşı), ad verme, beşik kertmesi gibi adetler armağan/karşılıklı yükümlülük sistemine ait uygulamalardandır. Bu uygulamaların izlerine sözlü kültür ürünleri olan Türk destanlarında rastlanır. Bu çalışmada farklı inanç sistemine sahip ve farklı coğrafyada yaşayan Türk boylarının destanlarından altı tanesi seçilerek bu destanlarda armağan kültürünün izleri incelenmiştir. Yukarıda zikredilen uygulamaların, farklı destanlarda en az bir kez ya da daha fazla geçmesi, armağan/karşılıklı yükümlülük kültürünün Türk boylarında bir sistem olarak varlığına işaret eder. Destanlar ayrıca bunların uygulanma biçimleri hakkında da fikir verir. Buna göre; eşik dönemlerinde verilen armağanlar (doğum/düğün/ölüm toyları, ad verme gibi), aileleri birleştiren karşılıklı sözleşmeler, taraflar arasında dostluk tesis eden armağanlar, siyasi armağanlar karşılıklı yükümlülük siteminin uygulandığı alanlardır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the system of gift exchange / mutual obligation among Turkish tribes through the Turkish epics. The theory of gift, which was incorporated into the social sciences literature in the twentieth century, forms the theoretical framework of this research. The basic principle of the gift theory is to ensure peace between communities by cycle of giving-receiving-giving back. Although this cycle appears to be voluntary it is indeed obligatory for establishing and maintaining peace and order in ancient societies. The gift culture developed among the ancient Turkish communities and had been transferred to the next generations. Toy, potlatch ceremonies, kalın/başlık, yoğ (death lunch), name gibing, beşik kertmesi (betrothed in the cradle) are some of the practices of the gift / mutual obligation system of the ancient Turkish customs that still exist. The traces of these practices are found in Turkish epics, the products of oral culture. For this study, the elements of gift culture in six epics of Turkish tribes from different beliefs and geographies were examined. Once or more reference to aforementioned gift practices in the epics indicates the existence of the system of gift exchange / mutual obligation in ancient Turkish tribes. Moreover, epics give insight into the modes of gift practices. Having said that, the gifts given on thresholds (such as birth / wedding / death ceremonies, name giving), mutual agreements connecting families, gifts for establishing bonds between different parties, and political gifts are the contexts where mutual obligation system was applied in the ancient Turkish tribal societies.
Benzer Tezler
- Türk destanlarında ve halk hikâyelerinde yardımcı kahramanlar
Deputy heroes in the Turkish epics and folk narrati̇ve
HAKAN ÇELİKTEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEREF BOYRAZ
- Türk destanlarında dağ kutsalının zaman ve mekân bağlamında değerlendirilmesi
Evaluation of the mountain sacred in Turkish epics in the context of time and space
MUHİTTİN TÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıHitit ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATİYE NAZLI
- Türk destanlarında baba-oğul ilişkisi
Father-son relationship in Turkish epic
İPEK NUR GÜLLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÇERİBAŞ
- Türk destanlarında güçlü kadınlar ve psikolojik tipleri
Strong women and their psychological types in Turkish epics
MERVE NUR BOZOKLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERDAR GÜRÇAY
- Türk destanlarında yeraltı dünyası (Sibirya sahası)
Underworld in Turkish epics (Siberia field)
YAPRAK PELİN ULUIŞIK
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DİLEK