Übersetzung als eine kulturelle konstruktion: Zur Türkischen kanon- und nationenbildung anhand der übersetzungszeitschrift tercüme (1940-1966)
Kültür yapılanması olarak çeviri: Tercüme dergisi (1940-1966) bağlamında Türk kanon ve uluslaşma oluşumu
- Tez No: 583079
- Danışmanlar: PROF. DR. FARUK YÜCEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Almanca
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Almanca Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mütercim Tercümanlık (Almanca) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 211
Özet
Medeniyetlerin tarihsel değişimi boyunca kültürel birikimin devamlılığı, pek çok toplumun kimlik oluşturma sürecinde önemli bir yere sahiptir. Yeniliklere karşı kapalılık nedeniyle ortaya çıkabilecek statik durumu önlemek ve kalıcı olabilmek amacıyla bu süreçte her zaman dış repertuvarlardan gerçekleşecek yeni kültürel unsurların aktarımına ihtiyaç duyulmuştur. Nitekim her“nitel […] sıçramanın”(Gürsel 1978: 23), bir başka deyişle, önemli dönüm noktasının öncesinde bu aktarım sürecinin ana unsuru olan ve kimlik arayışında öncü rol oynayan çeviri etkinliğinin yoğunlaşması tesadüf değildir. Bu çalışmanın amacı Türkiye'nin uluslaşma ve kanonlaşma sürecini Tercüme (1940-1966) dergisi temelinde incelemekle birlikte burada yayımlanan Almanca metin çevirilerinin edebi ve ulusal kimlik arayışındaki işlevini ortaya koymaktır. Çalışmanın kuramsal temelini içeren ilk bölümde ulus ve kanon kavramlarının anlam değişimi açıklandıktan sonra ulusların kimlik oluşumları, kanonlaşma ve uluslaşma kavramları çerçevesinde ve bu kavramların çeviriyle etkileşimleri derinlemesine incelenmektedir. Akabinde Even-Zohar'ın ortaya koyduğu müdahale (interference) ilişkisi ve Gideon Toury'nin çeviri normları ele alınmaktadır. Söz konusu kuramsal değerlendirmeler ve ikinci bölümden elde edilen sonuçlar ışığında 1940-1966 yılları arasında Tercüme Bürosu tarafından gerçekleştirilen devlet temelli çeviri etkinliğinin Türkiye'nin uluslaşma ve Türk edebiyatının gelişim sürecinde katalizör olarak işlediği kanıtlanmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Tercüme dergisinde yayımlanmış makalelere dayanan bir söylem analizi yer almaktadır. Bu analiz, dönemin çeviri anlayışındaki değişikliği çeviri normları kapsamında ortaya koyması açısından önemlidir. Dergilerde yer alan Almanca metin çevirilerinden hareketle Alman edebiyatının yeni kanon oluşumunda etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Dördüncü bölüm Sabahattin Ali, Zahide Gökberk ve Kâmuran Şipal tarafından Almancadan Türkçeye çevrilen metinlerin karşılaştırmalı analizini içermektedir. Bu metinler çeviribilimde var olan çeşitli kuramlar temelinde dolayısıyla çok boyutlu bir kuramsal yaklaşımla ele alınmıştır. Söz konusu çevirmenlerin çeviri kararları, derginin ilgili yayın döneminde izlenen çeviri normlarıyla birlikte devletin kültür politikalarına da işaret etmektedir. Çalışmanın sonuç bölümünde ise söylem analizi ve metin çevirilerinden elde edilen araştırma sonuçları, Türkiye'nin 1940-1966 yılları arasında gerçekleşen kültürel yapılanma çerçevesinde değerlendirildikten sonra dönemin çeviri etkinliğine farklı açılardan bakabilmek için bu konuyla ilgili gelecek çalışmalara yeni araştırma sorunsalları ortaya atılmıştır.
Özet (Çeviri)
Im historischen Wandel der Weltzivilisationen hat die Weiterführung des kulturellen Reichtums einen hohen Stellenwert bei der Identitätsbildung von unzähligen Gesellschaften eingenommen. Dabei bestand schon immer ein Bedarf an Übertragungen von neuen Kulturelementen aus äußeren Repertoires, um einen statischen Zustand, der aufgrund der Geschlossenheit zu Neuerungen entsteht, vorzubeugen sowie auf der Weltbühne permanent zu bleiben. Als Hauptbestandteil dieses Übertragungsprozesses ist es dadurch nicht zufällig, dass vor „qualitativen Aufsprüngen" (Gürsel 1978: 23) bzw. Zäsuren eine intensive Übersetzungstätigkeit stattfindet, die eine wegweisende Rolle bei der Identitätssuche spielt. Das Ziel der Arbeit war es, die Nationen- und Kanonbildung der türkischen Republik anhand sämtlicher Ausgaben der Übersetzungszeitschrift Tercüme (1940-1966) zu untersuchen und ein Augenmerk darauf zu legen, wie deutsche Textübersetzungen und deren Übersetzer bei dieser literarischen und nationalen Identitätssuche fungierten. Das erste Kapitel enthält die theoretischen Grundlagen der Arbeit. Zunächst wird der Bedeutungswandel der Begriffe Nation und Kanon erläutert, woraufhin in die Identitätsbildung von Nationen im Rahmen der Konzeptionen Kanon- und Nationenbildung sowie deren Interaktion mit der Übersetzung eingegangen wird. Im Anschluss werden die Interferenz-Beziehung von Even-Zohar und die Translationsnormen von Gideon Toury als Haupttheorien behandelt. Infolge dieser theoretischen Überlegungen und den Untersuchungsergebnissen im zweiten Kapitel lässt sich schließen, dass die staatliche Übersetzungstätigkeit des Übersetzungsbüros zwischen den Jahren 1940-1966 als ein Katalysator in der Bildung einer türkischen Nation und Literatur fungierte. Im dritten Kapitel wird eine translatorische Diskursanalyse anhand der veröffentlichten Artikel in der Übersetzungszeitschrift Tercüme vorgenommen, die wiederum das ändernde Übersetzungsverständnis im Zeitraum des Übersetzungsbüros aufgrund der befolgten Translationsnormen veranschaulicht. Aus den erschienenen Textübersetzungen in der Publikation konnte entnommen werden, dass die deutschsprachige Literatur in der neuen Kanonbildung prägend war. Im vierten Kapitel folgt eine vergleichende Analyse der deutsch-türkischen Textübersetzungen von Sabahattin Ali, Zahide Gökberk und Kâmuran Şipal mit einem multidimensionalen Ansatz, der auf verschiedene Theorien in der Translationswissenschaft basiert. Das Translationsverhalten dieser Übersetzer weist nicht nur auf die Translationsnormen, sondern auch auf die verfolgte Kulturpolitik der entsprechenden Publikationsperiode hin. Im abschließenden Kapitel befinden sich Schlussbemerkungen über sowohl den Untersuchungsergebnissen der translatorischen Diskursanalyse als auch der Textübersetzungen im Rahmen der kulturellen Konstruktion der Türkei zwischen 1940-1966. Darüber hinaus werden weitere Untersuchungsfragen als Anregung für zukünftige Studien aufgestellt, um die Übersetzungstätigkeit zu diesem Zeitpunkt aus verschiedenen Perspektiven zu betrachten.
Benzer Tezler
- Film altyazı çevirilerinde kültürel-dilsel öğelerin aktarım olanakları ve sınırları
Die grenzen und ubertragungsmoglichkeiten der kulturellen-sprachlichen elemente in der untertitelung
GAMZE ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mütercim-TercümanlıkMersin ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YELDA ARKAN
- Çeviribilimin disiplinlerarası araştırma yelpazesinde kültürbilimsel yükümlülükler
Die kulturwissenschaftlichen verpflichtungen in der interdisziplinären forschungskala der übersetzungswissenschaft
RAHMAN AKALIN
- Atasözleri ve deyimlerin yazın çevirilerinde yerelleştirilmesi ve evrenselleştirilmesi (Jurek Becker 'Jakob Der Lügner', Selim Özdoğan 'Die Tochter Des Schmieds' ve Emine Sevgi Özdamar 'Das Leben Ist Eine Karawanserei')
Localization and universalization of proverbs and idioms in translation literature (Jurek Becker 'Jakob Der Lügner', Selim Özdoğan 'Die Tochter Des Schmieds' ve Emine Sevgi Özdamar 'Das Leben Ist Eine Karawanserei')
SEMRA ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2023
Alman Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞAHBENDER ÇORAKLI
- Kültür aktarımında çeviri stratejileri: Yüksel Pazarkaya'nın Türkçe- Almanca çeviri örneğinde bir araştırma
Übersetzungsstrategien bei der kulturübertragung. Eine untersuchung am beispiel der Türkisch-Deutschen übersetzungen von Yüksel Pazarkaya
FÜSUN BAYRAKDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Alman Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiAlman Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN ÖZTÜRK