Tekinsizlik kavramı üzerinden kentsel mekanın deneyim ile üretimi: İstanbul örneği
Production of urban space with experience through the uncanny: The case of İstanbul
- Tez No: 596027
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İPEK AKPINAR AKSUGÜR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Tekinsizlik kavramı üzerinden kentsel mekanın deneyim ile yeniden üretimini tartışmaya açan tez çalışması; Sigmund Freud tarafından kavramsallaştırılan tekinsizliği negatif bir alfabe ile değil, kentsel mekanı anlamak, deneyimlemek ya da tekrar inşa etmek için taşıdığı potansiyeller üzerinden tartışmaya açmaktadır. Tezin ikinci bölümünde tekinsizlik kavramının literatürdeki yeri açıklanmaktadır, sonra kavram kendisini besleyen, var eden ya da diyalog halinde iletişim kurduğu eş kavramlar (rüya, hayal edilebilir, muğlak, ikiz / tekrar, karanlık) üzerinden tartışılmaya açılmıştır. Tekinsizlik ilk olarak 1919 yılında Freud tarafından yazılan“Das Unheimlich”isimli makalede bir kavram olarak ele alınarak; ev/tanıdık yer üzerinden saklanmaya çalışılanın açığa çıkması; uzun zamandır bilindik olan bir şeyin aşinasızlaşması olarak gündeme getirilir. Freud tekinsiz olan korkutucu olandan farklıdır diyerek aslında tekinsizliğin potansiyellerini tartışmaya açar. Tekinsizliğin Almancası das unheimlich, heim/heimlich kökünden gelmektedir ve heimlich, evi/güvenli bir alanı tanımlamaktadır. Heimlich, Almanca olumsuzluk ön eki“un-”ile evi; gizli ya da bastırılmış / üstü kapatılmış, mahrem olarak tanımlar. Diğer bir tabirle unheimlich, yersizlik – yurtsuzluk, evsizlik, tanıdık-yabancı arasındaki gerilim olarak da tanımlanabilir. Freud yazısında tekinsiz durumları bir zamanlar bastırılmış tanıdık nesnelerin, ansızın beklenmedik formlarda geri dönmesi, tanıdık olanın-yani ev'in aniden kişiye yabancılaşması ya da kişinin yabancı bir ortamda evinden bir parça bulması, tekrarla nesnelerin/dilin anlamını yitirmesi, ikilik durumları ile açıklamaya çalışmaktadır. Tekinsizliğin bilinçaltından, yani örtülmüş/bastırılmış olandan gelen bir deneyim olduğunu vurgular. Tekinsizliği bir kavram olarak incelemekten çok deneyiminin kendisini ve bu deneyimin potansiyellerini tartışmak için tekinsizlik diyalog içinde olduğu bir kavram seti üzerinden incelenmiştir. Bu eş kavramlar hem tekinsizlik deneyimine ortam sağlayan, hem de bu deneyim ile iletişimi olan durumları işaret eder. Tekinsizliği bir kavram ya da atmosfer tarifi için kullanan çeşitli ana kaynakların sökümü ile elde edilen bu eş kavramlar (rüya, hayal edilebilir, muğlak, ikiz/tekrar, karanlık) tekinsizlik üzerinden irdelenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ev ile ilişkili olan tekinsizliğin neden sokakta arandığı ve kent üzerine spekülasyonlar üreten 20.Yüzyılın ilk yarısındaki avangard topluluklar tartışmaya açılmıştır. Kentin, yani ev olmayanın, ev / güvenilir bölge (heimlich) olması; iç – dış, mahrem – kamusal ayrımını muğlaklaştırır, arada bir durum tariflemektedir. Birbiri yerine geçen aradalık durumu psikanalist Jacques Lacan'ın ex-timate kavramı üzerinden de okunabilir. Ben ve başkası, dışarısı ve mahrem aradalığı; ev ile kent arasındaki sınırları açmada ilginç ve potansiyelli bir durum vadetmektedir. Kentsel mekan bu araştırmada tekinsiz deneyimin tartışmaya açıldığı yer; hem en güvenilir olan / ev / mahrem hem de yabancı / dışarısıdır. Kentteki tekinsiz deneyimi deşmek, ortaya çıkartmak için öncelikle sürrealistlerin geliştirdikleri, var olan gerçeklik algısının yıkımı ve bilinçaltı ile yeni deneyimlerin inşasına olanak sağlayan yöntemler incelenerek; bu yöntemler sürrealistlerin ardılı olan avangard gruplardan Harfçiler ve Durumcuların kent üzerine olan söylemleri ile tekrar tartışılmıştır. Çalışma kapsamında tartışmaya açılan tekinsiz deneyimin potansiyeli ile avangard grupların kentsel algıyı yıkarak, gündelik hayat ile yeni bir devrim yapma yöntemi olarak öne sürdükleri durum, saptırma, sürüklenme gibi pratiklerle, kentliler üzerinde yaratmak istedikleri etki benzerlikler taşımaktadır. Avangard toplulukların uyanma olarak tariflediği ve kentsel mekandaki algıyı yıkarak yeni bir deneyim / mekan üretimi vadeden pratiklerinin kentliler üzerinde bıraktığı etkiyi tekinsizlik olarak tariflemek mümkündür. Tezin dördüncü bölümünde kentsel mekanı tekinsizlik üzerinden tartışmaya açmak için Durumcu Enternasyonalin dérive ve psikocoğrafya taktiği İstanbul üzerinde denenmiştir. Çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümlerinden toplanan kuramsal altyapı ve metodolojik araştırmalar; çalışma kapsamında sadece yazarın deneyimlerini deşifre etmesi için değil, başka araştırmacıların da kentte benzer bir keşfe çıkabilmesine olanak sağlamak için Tekinsiz Kent Araştırmaları: İstanbul isimli bir kart oyun seti olarak tekrar üretilmiştir. Bir tür kentsel mekandaki tekinsiz deneyim dedektifliği olan oyun; üç adet kart seti ve bir İstanbul haritasından oluşmaktadır. Tez kapsamında bu oyun üç farklı ekibe oynatılmış ve çıktıları karşılaştırılmıştır. Sonuç bölümünde tekinsizlik deneyiminin kentteki karşılığına dair didaktik ve bitmiş bir söylem üretmek değil; kentsel deneyime yönelik yeni spekülasyonlar, denemeler ve okumalara olanak sağlayacak bir tartışma alanı açılması nihai nokta olarak belirtilmiştir. Görme ve göz hegemonyasındaki bu dönemde kentsel mekanın içerdiği gizli katmanların deşifre edilmesinde yeni yöntemler ve bakış açıları sunmaya çalışan araştırmada; öncelikle tekinsizlik kavramı ve deneyimi teze özgü bir tavır ile söküme uğratılmıştır.
Özet (Çeviri)
The thesis which leads to discussion of the production of urban space by experience through the uncanny; the uncanny, which conceptualized by Sigmund Freud, not with a negative perception, to understand the urban space, it is open to discussion or experience to carry out the potentials to reconstruct. In the second part of the thesis, the uncanny is explained through literature and then, the concept was opened to discussion through fellow concepts (dream, imaginative, ambiguity, double / repetition, dark) that nourished, created or communicated itself in dialogue. The uncanny was first refered with as a concept in the article“Das Unheimlich”written by Freud in 1919; it explained as the release of the repressed from hidden place like home and means both“familiar”and“unfamiliar”. Freud explains his definition of“uncanny”as something that is at once frightening, yet familiar; thus brings out the potential of the concept. Unheimlich, it means uncanny in german, its base word comes from“heimlich”with negative prefixes un-. Main definition of heimlich is“familiar”. Heimlich can also mean“kept from sight, withheld from others”. The unheimlich (uncanny) obviously has the opposite meaning to heimlich. But according to Freud, its different shades of meaning the word heimlich exhibits one which is identical with its opposite, unheimlich. What is heimlich thus comes to be unheimlich. The uncanny is ambiguity between familiar and unfamiliar. It is something like to come out repressed impulses from hidden place, transformation of the house into a unhomy. In order to discuss uncanny experience and its potentials, the uncanny is examined through a set of concepts in which is in dialogue with uncanny, rather than explicate the uncanny just as a concept in psychology. These fellow concepts refer to both the things that contribute to the experience of uncanny, and the things that communicate with this experience. The fellow concepts (dream, imaginative, ambiguity, double / repetition, dark) were picked up by deconstruct the source texts which considering uncanny as a concept or atmosphere description. In this research, uncanny was examined through these fellow concepts. In the third part of the thesis, why the uncanny, which is associated with the home, is sought in the urban space and the speculation of the avant-garde communities which is in the first half of the 20th century were discussed. The Urban space which is non home, transform to home / familiar place and with these situation the internal - external, intimate - public distinction is ambiguous and it describes a situation in between. This in between and ambiguous situation is explained by the ex-timate of psychoanalyst Jacques Lacan. Me and someone else, intimate and public space; it reveals an interesting and potential situation in dissolving the borders between the home and the urban space. The urban space is the place where uncanny experience is discussed in this research; it is both the most familiar / home / intimate and unfamiliar / public / exterior. To uncover and dig up the uncanny experience in the urban space, firstly, by examining the methods developed by the surrealists that allow the destruction of the existing perception of reality and the construction of new experiences with the unconscious; and then these methods were re-discussed via the consecutive avant-garde groups such as Letterist International and Situationist International. The potential of the uncanny experience in urban space opened to discussion within the scope of the thesis has similarities with the effects that avant-garde groups want to create on society through practices such as derive, detournement, psychogeography, which they propose as a method of making a new revolution with everyday life by destroying and rebuilding urban perception. It is possible to describe the impact of the practices that avant-garde communities describe as awakening and which breaks the perception in urban space and promises to produce a new experience / space as uncanny. In the fourth part of the thesis, in order to open the urban space for discussion through uncanny, the Situationist International's dérive and psychogeographic methods were tried on Istanbul. Theoretical background and methodological research examined in the second and third parts of the study; not only for the author to research his / her experiences, but also allow to other researchers to similar exploratition in the urban space was re-produced and designed as a card game set that called Uncanny City Investigation: İstanbul. The game is a kind of uncanny experience detective in urban space; it consists of three sets of cards and a map of İstanbul. The first card set called as Card Set of Rules explain the rules and actions of the game. With the second card set called Card Set of Concept, the player discover the relationships between the uncanny, dream, imagination, ambiguous, double / repetition and darkness. The third card set called as Card Set of Experience. Sloganized examples of experience in this set of cards were obtained from literature review for concepts in this thesis. This set of cards will help the individual to conceptualize the situations he / she encounters or experiences in the city. During the game, the player can take notes of her / his experiences, observations or feelings, take photos or record sound. This derive in the city can be completed piece by piece on different days. This game was played on three different teams and the inferences were added to the research through the media preferred by the player teams. These three different routes experienced by the team of players of similar formation and age group (architect, master or PhD student and 25-30 years of age) provide interesting data and representations to observe how the same space is constructed differently in the minds of different individuals. In conclusion chapter, the thesis instead of producing a didactic and finished discourse on the examples of the uncanny experience in the city, aims to open up a fresh discussion area that will allow new speculations, trials and readings for urban space experience. In this era of visual and spectacle hegemony, this research tries to present new methods and perspectives in uncovering the hidden invisible layers of urban space; first of all, uncanny experience and notion of the uncanny have been reconstructed with an attitude specific to the thesis. The game called as Uncanny City Investigation: İstanbul has been developed within the scope of the research; works as an interface to transform personal experience into architectural and urban space knowledge. The game as a research method for this thesis that allows new discussions with each new player, promises unfinished and unending research and new speculations on the urban space.
Benzer Tezler
- Edgar Allan Poe'nun dedektiflik öyküleri bağlamında kronotopik ve topoanalitik bir inceleme
A chronotopic and topoanalytic analysis of Edgar Allan Poe's detective stories
İREM ULUIŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELVAN ERKMEN
- Delikli bir kent olarak İstanbul'a bakmak: Kentin müphem alanlarına dair bir araştırma
Investigating Istanbul as a perforated city: A research on terrain vagues of the city
MERVE KARADABAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
- Gordon Matta-Clark'ta mimarlığın eleştirisi
Critism of architecture in Gordon Matta-Clark
FIRAT KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELVAN ERKMEN
- Çizgi filmde tekinsiz mekanlar: 'Nevrakodil' çizgi film uygulaması
Warp spaces in cartoon films: A film project 'Nevracroc'
BURAK VARDAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarAnadolu ÜniversitesiÇizgi Film (Animasyon) Ana Sanat Dalı
PROF. HİKMET SOFUOĞLU