1921 - 1922 yıllarında 'Basmacı hareketi' ve Enver Paşa
1921 – 1922 жылдары «басмачы кыймылы» жана энвер паша
- Tez No: 615524
- Danışmanlar: PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Basmacı, Enver Paşa, Bolşevik, Devrim, Buhara, 1921- 1922
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 399
Özet
Çalışmamız, evvelce birçok tarihi olayın etkilediği ve Rusya'nın nüfuzu ya da egemenliği altına aldığı Orta Asya bölgesinin 1921 – 1922 tarih kesitine odaklanmaktadır. Bu tez, 1917 devrim sürecinin ertesinde bölgedeki belli başlı gelişmeleri ele almakta ve özellikle 1918 Şubat ayında vuku bulan Hokand katliamından sonra Fergana bölgesinde ve Buhara'da hızla yayılan Basmacı ayaklanmasını taşıdığı niteliğin daha iyi anlaşılmasına gayret göstermektedir. Bu tez, iki temel konuyu incelemeyi amaçlamaktadır:“Basmacı Hareketi”' nin anılan dönemdeki niteliği ve Enver Paşa'nın bu hareketteki rolü. Tez, Enver Paşa'nın Basmacı Hareketinin önderliğini üstlenerek Buhara'da Kızılorduya karşı savaşmaktaki asıl amacını da tartışarak saptamaya çalışmaktadır. Çalışmamın giriş kısmında tezin tanıtımı çerçevesinde konuya ilişkin tarih yazımına ve temel konulardaki terminolojiye kısaca atıf yapmaya gayret etmekteyim. Birinci Bölümde 1921 – 1922 yıllarında Türkistan'ın durumu özellikle Türkistan halkının özerklik girişimlerinde başarısızlığa uğramalarından sonra Basmacı Hareketinin gelişimini ve büyümesini inceliyorum. İkinci bölümde Enver Paşa'nın Buhara'ya gelmeden önceki faaliyetini, Sovyet Makamları ile ilişkilerini ve İslam ihtilal Cemiyetleri Birliği kurmak gibi yeni girişimlerini ve Buhara'ya gelişini ele alıyorum. Üçüncü Blümde ise Enver Paşa'nın Doğu Buhara'daki faaliyetini, 1922 Ağustos ayında bizzat komuta ettiği ve hayatını kaybettiği son savaşını inceledikten sonra asıl amacını ortaya çıkarmaya çalışmaktayım. Çalışmanın ana hedefine erişmek için bazı tarihi gerçekleri açıklığa kavuşturmaya yardımcı olabilecek surette Enver Paşa'nın ve bazı tarihi aktörlerin tutumlarını da incelemeye ve tartışmaya gayret ediyorum.
Özet (Çeviri)
Бул изилдөөдө 1921 – 1922 – жылдары Орто Азиядагы маанилүү тарыхый окуялар орун алды. 1917 – жылындагы революциядан кийин бул аймактагы тарыхый окуялар, өзгөчө 1918 – жылынын башында Кокондо болгон кыргын, ошондой эле Фергана жана Букарада саман оту сыяктуу жайылган басмачы кыймылы жөнүндө баяндалат. Изилдөөдө негизги эки тема каралды. Алар“басмачы кыймылы”, анын өзгөчөлүгү жана Энвер Пашанын бул кыймылга байланыштуу ролу. Тагыраак айтканда, Энвер Пашанын бул кыймылдын лидери болуп, Букарада советтик аскер күчтөрүнө каршы согуш аракеттеринин негизги максатын тууралуу ой – пикир алдыга коюлду. Диссертациянын киришүү бөлүмүндө тарыхый документтер жана негизги терминологияга таянуу менен иштин жалпы аныктамасы берилет. Биринчи бөлүмдө Туркестан калкынын автономиялуулукка ээ болуу аракети ийигиликсиз калгандан соң басмачы кыймылынын күчөшү жана өнүгүшү жөнүндө баяндалат. Экинчи бөлүмдө болсо, Энвер Пашанын Букарага келгенге чейинки ишмердүүлүгү, анын советтик жетикчилер менен болгон мамилеси, Ислам Революциондук Жамааттары Биримдигин түзүү аракети, ошондой эле анын Букарага келүүсү иликтенди. Үчүнчү бөлүмдө Энвер Пашанын 1922 – жылы август айында өзү башкарган согушта каза тапканын көрсөтүү жана анын алдына койгон чыныгы максаттарын ачууга аракет жасалды. Эми изилдөөдө анын бул акыркы согушу деталдуу түрдө сүрөттөлүп берилди. Иштин негизги максатына жетишүү үчүн чындык тарыхый окуяларга таянып, Энвер Пашанын жана башка тарыхый инсандардын көз караштарын иликтөөгө басым жасалды. Ачкыч сөздөр: Басмачы, Энвер Паша, Большевик, Революция, Букара, 1921-1922
Benzer Tezler
- Kızıl Komiser: M.V. Frunze'nin Orta Asya ve Türkiye'deki faaliyetleri (1918-1922)
The Red Commissar: Activities of M.V Frunze in Central Asia and Turkey (1918-1922) / Кызыл комиссар: М. В. Фрунзенин Орто Азия жана Түркия Багытындагы ишмердүүлүгү (1918-1922) / Деятельность красного комиссара М.В Фрунзе в отношении Средней Азии и Турции (1918-1922)
ASENA GÖKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURATBEK KOCOBEKOV
- 1921-1922 yıllarında yayınlanan Yeni Yozgat gazetesine göre Yozgat ve çevresinin idari-sosyal-iktisadi ve adli yapısı
According to yeni Yozgat newspaper published in 1921-1922 the administrative-social-economic and judical structure of Yozgat and its region
CELALEDDİN ŞENER
- Kırım Tatarlarında açlık edebiyatı 1921 – 1922 (İnceleme- metinler)
Poverty literature in Crimean Tatars 1921- 1922(Analysis – texts)
NESİBE TÜRKARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Karşılaştırmalı EdebiyatGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZÜHAL YÜKSEL
- Yarın dergisi (tahlili fihrist, inceleme, metinler)
Başlık çevirisi yok
BAYRAM YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BİLAL KIRIMLI
- Alimcan İbrahim'in romanı 'Ademler' üzerinde dil incelemesi (giriş-metin-dizin)
A linguistic study on the novella of Alimcan Ibrahim named 'Ademler' (introduction-text-index)
NAZAN YAPICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER