Geri Dön

The relative importance of factors influencing expert treatment choices for pregnancy associated breast cancer

Gebelik ile ilişkili meme kanseri için uzmanların tedavi seçimlerini etkileyen faktörlerin göreceli önem dereceleri

PDF İndir

  1. Tez No: 655794
  2. Yazar: GİZEM CÖMERT
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE CAMGÖZ AKDAĞ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mühendislik Bilimleri, Engineering Sciences
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 85

Özet

Tüm dünyada günümüzün en önemli sağlık problemlerinden biri olan meme kanseri, her yıl giderek daha çok kadının yaşamını tehdit etmektedir. Endüstrinin gelişmesi ile beraber modern dünyadaki insanların maruz kaldığı düşük yaşam kalitesi koşulları, stres, hareketsizlik ve hatalı beslenme ne yazık ki kanser oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Ancak gelişen teknoloji, sağlıkta bugüne kadar kat edilen yol ve erken tanı yardımıyla, meme kanseri artık korkulacak bir sağlık sorunu olmaktan çıkmaktadır. Meme kanserini bu kadar önemli bir sağlık problemi haline getiren neden ise; tedavi uygulamalarının vakaya özgü oluşu ve bu özelliği ile, tüm hastalar için tek tip tedavi gerektiren hastalıklardan ayrılıyor olmasıdır. Bu da beraberinde, değerlendirilmesi gereken birçok tedavi alternatifi ve en uygun tedaviyi belirlemede göz önünde bulundurulması gereken kriterleri getirmektedir. Hastaya özgü en efektif tedavi planının seçimi ise, karar verme sürecine dahil olan çok sayıda tedavi alternatifi ve tedavi seçimini etkileyen kriterler sebebiyle doktorlar için kompleks bir karar verme problemi haline dönüşmektedir. Sağlıktan teknoloji seçimine, proje yönetiminden performans analizine içinde kompleks bir problem bulunduran tüm alanlarda kullanılabilen Çok Kriterli Karar Verme bu tip problemlerde sezgisel yaklaşımların yerini bilimsel temellere dayandıran rasyonel ve etkin karar vermeyi sağlayan yöntemleri içermektedir. Çok kriterli karar vermede sıklıkla kullanılan ve alternatifleri etkileyen kriterlerin ikili karşılaştırılması yöntemine dayanan Analitik Hiyerarşi Süreci metodu bu tezde benimsenmiştir. Ayrıca bu tez kapsamında; tedavi planlama sürecini etkileyen klinik ve hasta özelinde değerlendirilen faktör ve alt kriterlerin tanımlanması ve bu faktörlerin önem derecelerine odaklanılmaktadır. Bu tez ile, hamilelikle ilişkili meme kanseri vakalarında doktorların tedavi seçimi kararını etkileyen kriterleri belirlemek ve bu kriterlerin süreçteki önem derecelerini sıralamak amaçlanmıştır. Literatürde tanı ve tedavi karar vermesi konusunda yapılan birçok çalışma one size fit all yani, aynı hastalığa tek tip tedavi alternatifini önerip kriterlerin homojen olduğuna dair bir genelleme yaparken, kanser gibi sağlık sorunlarında vakaya özgü özel tedavi planlaması gerektiğinden çok kriterli karar verme yöntemlerinde hiyerarşinin bu hususta planlanması gerekmektedir. Bu tezde; Hasan ve arkadaşlarının meme kanseri vakaları için önerdiği kişiye özel tedavi seçimi karar verme destek aracından faydalanılarak, literatürdeki gebe kadınlara özgü tedavi seçimine yönelik karar verme çalışmalarının eksikliğini gidermek hedeflenmiştir. Gebelik sırasında gelişen meme kanseri ender rastlanan sağlık sorunlarından biri olduğu için literatürde akademik çalışmaların büyük çoğunluğu yeni uygulanan yöntemlerin sonuçları ve uygulanan tedavi yöntemleriyle ilgilidir. Literatürde gebe meme kanseri olgularında çalışmamızda olduğu gibi karar verme tekniklerinin kullanımına rastlanmamıştır. Tezin amacı kapsamında hiyerarşi oluşturma çalışmaları; literatür araştırmaları ve altı doktorla yaptığımız birebir görüşmelerden sağlanmış ve bunun sonucunda ayrıntılı bir kriter seti oluşturulmuştur. Ana faktörler gebelik sırasında meme kanseri vakalarında tedavi seçimini etkileyen evre, meme kanseri ile ilgili faktörler, gebelikle ilişkili faktörler, biyobelirteç ile ilgili faktörler, hasta ile ilgili faktörler ve finansal/sosyal faktörler olmak üzere 6 kategoride toplanmıştır. Ardından, bu ana faktörler ile ilişkili 21 alt kriter belirlenerek tezin amacına yönelik hiyerarşi modeli oluşturulmuştur. Ancak evre altındaki kriterler ikili karşılaştırma ile değerlendirilmemiştir. Çünkü hasta hangi evrede olursa olsun karar vericiler için önem derecesi değişmeyecektir. Metastaz yapan kanser hastası da in situ kanser hastası da tedavi değerlendirme aşamasında aynı önem derecesine sahip olduğundan bu kriter ikili karşılaştırmaya tabi tutulmamıştır. Belirlediğimiz metodoloji kapsamında meme kanseri üzerine uzmanlaşmış doktorlar listesinde yer alan 45 doktor ile görüşülmüş ve ardından belirlediğimiz 4'ü onkoloji alanında, 7'si meme cerrahisi alanında, 1'i genel cerrahi alanında uzmanlaşmış toplamda 12 doktorumuzla analitik hiyerarşi süreci yöntemi paylaşılarak, uzmanlarımız konu ve yöntem hakkında bilgilendirilmiştir. Bir sonraki adımda, çalışmaya girdi sağlayan uzmanlar kriterleri Saaty'nin önem derecesi ölçeğine (1-9 arasında) göre değerlendirerek ikili karşılaştırmaları yapmışlardır. İkili karşılaştırmaların girdileri, Excel üzerinden değerlendirmeyi sağlayan hazır bir AHP paket programına girilerek sonuçlar elde edilmiş ve tutarlılık oranları hesaplanmıştır. Tutarlılık oranları 0,10'un üzerinde olan karar vericilerden çalışmayı tekrarlamaları istenmiştir. Son olarak elde edilen ağırlıklar uzman bazında değerlendirilerek her uzman için kriterlerin önem dereceleri sıralanmıştır. Analitik hiyerarşi süreci analiz sonuçlarına göre; karar verme sürecine dahil olan doktorlar gebelik sırasında kanser vakalarında bebeğin embriyonik gelişimini de dikkate alarak çok sayıda kriteri eş zamanlı değerlendirerek tedavi planını olıuşturmaktadırlar. Elde ettiğimiz kriter ağırlıklar neticesinde, uzmanlaştıkları alandan bağımsız olarak uzmanların kriterlere verdikleri önem birbirlerinden farklılık göstermektedir. Yani; bir uzman tedavi seçimi sırasında evre faktörünü ilk sırada göz önünde bulundururken bir başka uzmanın kanser ile ilgili diğer verilere veya hamilelik ile ilgili faktöre öncelik verebildiğini görmekteyiz. Yapılan çalışma sonucunda uzmanların tedavi seçim karar sürecini etkileyen faktörler ve bu faktörlerin ağırlıkları farklılık göstermektedir. İkili karşılaştırmalar sonucu elde ettiğimiz ağırlık yüzdelerinden yola çıkarak kriter bazında ortalama bir ağırlık hesaplamak için kullanılan yöntemlerden biri olan geometrik ortalama, değerler uzman genelinde değişkenlik gösterdiğinden dolayı hesaplanamamaktadır. Bir diğer yöntem olan aritmetik ortalama ise yine uzmanların görüş ayrılıklarından doğan değişkenlik sebebiyle gerçeği yansıtmayacaktır. Bu sebeple karşılaştırma, uzmanların kriterlere verdikleri önem derecelerini sıralama yöntemi kullanılarak gerçekleştirildi. Ancak verilere baktığımızda evre kriterinin karar vermeyi etkileyen en güçlü etkiye sahip kriter olduğu, finansal / sosyal ilişkili risk kriterinin karar vericiler üzerinde en zayıf etkiye sahip olduğu söylenebilir. Bu sonuçlar ışığında; uzmanların aynı fikirde olmama nedenlerini hamileliğe bağlı meme kanseri için dünya genelinde herhangi bir tıbbi prosedürün bulunmaması, karar verme mekanizmasına farklı disiplinlerden uzmanların katılımı, bu tür nadir durumlarda duygu ve deneyime dayalı karar alma süreci ve uzmanların çoğunun analitik hiyerarşi yöntemiyle ilk kez karşılaşması nedeniyle yanlış yargılarda bulunma olasılıklarına bağlayabiliriz. Dünya genelinde gebeliğe bağlı meme kanseri vakalarının şuanki istatistiği 3000 kadında 1 olmasına rağmen; artık daha fazla kadın eğitim, kariyer gibi sebeplerle doğum planlarını ertelemektedir. Bu da, hamilelik sırasında meme kanserine yakalanma riskinin gelecekte daha çok artabileceğini göstermektedir. Bu nedenle bu vakalar için standart bir tedavi prosedürünün oluşturulması gerekliliği açıktır. Çoğunlukla 1. ve 2. evre meme kanseri vakalarında gebe olmayan kadınlara uygulanan tedavi prosedürlerinin aynısı gebe kadınlara özel bazı kısıtlamalarla uygulansa da; 3. ve 4. evreler için hiçbir prosedür takip edilememektedir. Bu çalışma, farklı branşlardan katılan uzman sayısı ve araştırmaya katılan uzmanların çok kriterli karar verme yöntemlerinin bulunmaması nedeniyle sınırlı kalmıştır. İleride yapılacak çalışmalarda gebelikte gelişen meme kanseri vakalarında uzman onkolog, perinatoloji, cerrahi ve radyoloji uzmanlarının katılımıyla çalışma tekrar edilerek tedavi seçeneklerini değerlendiren bir karar destek sistemi önerilebilir. Geliştirilen karar destek sistemi, medikal uzmanların farklı karar verme parametrelerini kantitatif yöntemlerle değerlendirmelerine yardımcı olacaktır. Planlama sürecinde onkologlar geçmiş deneyimlerini kullanırlar. Bununla birlikte, insan beyni sınırlara tabidir ve bir doktor sınırlı sayıda geçmiş vakayı hatırlayabilir. Bazen aynı hasta için farklı onkologların farklı görüşleri olabilir. Önerilecek karar destek sistemiyle vaka bazında, farklı onkologlar tarafından tedavi edilen çeşitli hastanelerden toplanan veriler de saklanarak benzer vakalarad kullanılmak üzere değerlendirilebilir. Bu karar destek sistemi ayrıca yeni uygulayıcıları eğitmek için de kullanılabilir.

Özet (Çeviri)

Breast cancer is now one of the most common diseases of our age that every 8 women encounter once in their life. Although today's advanced technology has a high chance of survival with early diagnosed cancer cases, unfortunately, a considerable number of women in the world lose their lives due to this disease. Besides, breast cancer cases that may be encountered during pregnancy is a fact that one out of every 3000 women in the world faces. There are many treatment alternatives to fight this disease, and doctors evaluate treatment options according to the patient's clinical data and from their past case experiences. Each patient is a unique case and different treatments specific to each patient can be followed. Therefore, treatment selection is a complex problem due to a large number of treatment options and criteria considered in treatment evaluation. Multi-Criteria Decision Making is the method that helps decision makers ranking alternatives depending on the specified criteria to reach a goal in such complex problems. Some of the issues where MCDM is used in the health sector, which is the subject of frequent studies in the field of health, are diagnosis and treatment, drug selection, pain management, health technology assessment, location selection, organ transplantation. In this thesis, we aim to examine in detail the factors that physicians consider during treatment selection in pregnancy-related breast cancer cases, to calculate the order of importance of these factors, and to complete the first step in order to suggest a support tool for treatment selection process based on these results in future studies. Within the scope of this thesis, we have created a detailed set of criteria and sub-criteria that experts evaluate when choosing the most appropriate treatment in pregnancy-related breast cancer cases. We used Analytical Hierarchy Process to find the relative importance of the main and sub-criteria by the experts during the treatment decision-making phase. As a result of the AHP importance values, we ranked the decisions of the decision-makers according to their importance. According to the results we have obtained, experts focus on multiple criteria when deciding on treatment options in breast cancer cases associated with pregnant women, and it shows that the experts pay attention to different criteria from each other. Since there is not a standard procedure, there is no standard for each doctor to apply different treatments and as a matter of fact, specialists who have encountered less rare cases of this type in the past may make wrong decisions. A decision-making tool that can be suggested in future studies on this subject can enable doctors to make the best treatment choices

Benzer Tezler

  1. Tez No

    21704

    Performans yönetimi için dinamik bir stratejik kontrol modeli

    A Dynamic strategic control model for performance management

    SEÇKİN POLAT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1992

    Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    PROF. DR. MEHMET HALUK ERKUT

  2. Tez No

    293870

    Estimation of uncertainty of individual steps in pesticide residue analysis

    Pestisit analiz aşamalarında belirsizliklerin tahminlenmesi

    PERİHAN YOLCI ÖMEROĞLU

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2010

    Gıda Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ARPAD AMBRUS

    PROF. DR. DİLEK BOYACIOĞLU

  3. Tez No

    454870

    Tüketicilerin akaryakıt istasyonu tercihini etkileyen faktörlerin çok kriterli karar verme yöntemlerinden analitik hiyerarşi prosesi yöntemi ile tespitine yönelik Ankara ilinde bir araştırma

    An investigation for consumers' gas stations selections using the analytical hierarchy process (AHP) approach

    MEHMET FATİH AÇAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    İşletmeOsmaniye Korkut Ata Üniversitesi

    İşletme Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MUTLU YÜKSEL AVCILAR

  4. Tez No

    556656

    Demiryolu hemzemin geçitlerinde emniyet değerlendirmesi: Türkiye için örnek bir model oluşturma

    Safety assessment at railway level crossings: Developing a sample model for Turkey

    GÖKHAN BAYAZIT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    ÖĞR. GÖR. ADEM FAİK İYİNAM

  5. Tez No

    886721

    Determining e-commerce product recommendation systems utilizing mcdm methods

    Çkkv yöntemlerini kullanarak e-ticaret ürün öneri sistemlerinin belirlenmesi

    MİNE YAVUZ ŞAFAK

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YUSUF İLKER TOPCU

Geri Dön