Чыңгыз Айтматовдун чыгармалары боюнча кыргыз-түрк окумуштууларынын изилдөөлөрү: тарыхый-салыштырма анализи
Cengiz Aytmatov'un eserleri üzerinde çalışan Kırgız ve Türk araştırmacıların çalışmaları: Tarihî karşılaştırma analizi / The works of Kyrgyz and Turkish researchers working on the works of Chingiz Aytmatov: Historical-comparative analysis / Исследования кыргызско-турецких учѐных на произведения ЧингизаАйтматова: исторически-сравнительный анализ
- Tez No: 657362
- Danışmanlar: PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Aytmatov, Aytmatov araştırmaları, Kırgız, Türk, eleştiri, Sovyetler Birliği, Chingiz Atmatov, Aitmatov studies, Kyrgyz, Turkish, Criticism
- Yıl: 2020
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 351
Özet
Dünyaca ünlü yazar Cengiz Aytmatov hakkında Kırgızistan'da ve Türkiye'de pek çok çalışma yapılmıştır, ancak bu çalışmaların büyük çoğunluğu Aytmatov'un eserlerinde yer alan çeşitli temalar, izlekler, semboller ya da yazarın vermek istediği mesajlar üzerinedir. Bu çalışmanın diğerlerinden en büyük farkı, direkt olarak Aytmatov'un ve eserlerinin değil, bunlar üzerine araştırma yapan isimler ve değerlendirmeleri üzerine karşılaştırmalı bir analiz yapmasıdır. Buna bağlı olarak çalışmamızın amacı da Kırgız ve Türk araştırmacıların Aytmatov'u hangi açıdan değerlendirdikleri, yazarın eserleri aracılığıyla vermek istediği mesajları nasıl algıladıkları, onun estetik dünyası ve felsefî söylemleri ile kurgu teknikleri üzerinde ne tür çalışmalar ortaya koyduklarını karşılaştırmalı şekilde gözler önüne sermektir. Başka bir ifadeyle, farklı coğrafyalarda ve farklı siyasî/sosyal şartlar altında yaşayan Kırgız-Türk edebiyatçı, eleştirmen ve akademisyenlerin Aytmatov'a olan yaklaşımlarında belirgin benzerlikler ve farklılıklar üzerine bir değerlendirme yapmaktır. Tezin“Giriş”bölümünde, 1917 Ekim Devrimiyle yazılı edebiyata geçiş yapan Kırgız edebiyatının başlangıcından Aytmatov'un edebiyat meydanında boy gösterdiği 1960lı yıllara kadar olan tarihsel gelişimi kısaca anlatılmıştır. Böylelikle Aytmatov'un mensubu olduğu Kırgız Sovyet edebiyatının genel hatları çizilerek Türk araştırmacılarının o dönemin siyasi, sosyal, ekonomik ve edebi atmosferinden haberdar olması sağlanmıştır. Bu tarihsel gelişim ile birlikte dönemin sanatçılarının nasıl bir atmosferde kalem oynattıkları da gözler önüne serilmek istenmiştir. Birinci bölümde Kırgızistan'da Cengiz Aytmatov'un eserleri hakkında yazılan bilimsel çalışmalara yer verilmiştir. Yapılan literatür taramasının sonucuna bağlı olarak birinci bölüm kendi içinde ilk bilimsel makaleler, kitap türündeki ilk eser ve 1980 sonrası yapılan Aytmatov araştırmaları olarak üç alt başlıkta incelenmiştir. Bu başlıklandırma aynı zamanda 1960lı yıllarda Kırgızistan'da ortaya çıkan ve günümüze kadar gelişerek zenginleşen Aytmatovtaanu iliminin –Aytmatov araştırmalarının- da etapları hakkında da özet niteliği taşımaktadır. Ele alınan çalışmaların niteliklerinden bahsedilmeden önce çalışma sahipleri tanıtılmış, Kırgız edebiyatındaki önemleri ve katkıları belirtilmiştir. Daha sonra Aytmatov üzerine yaptıkları çalışmalar titizlikle incelenmiş ve araştırmacıların bu çalışmalarda üzerinde durdukları noktalar tespit edilmiştir. İkinci bölümde, Aytmatov hakkında Türkiye'de yapılan çalışmalar ele alınmıştır. Bu bölümde öncelikle Türk-Sovyetler Birliği ilişkilerine kısaca yer verilmiştir. İki ülke arasındaki ilişkilerin zayıf olmasının altında yatan sebepler ile birlikte bu durumun sanat ve edebiyat alanlarında yarattığı etkiler üzerinde kısaca durulmuştur. Daha sonra da 1970li yıllarda başlayan Aytmatov'un Türkiye'de tanınma macerası, hakkında yazılan ilk eleştiri yazıları değerlendirilmiştir. Bu eleştiri yazılarından hareketle eleştirmenlerin Aytmatov algısı üzerinde yorumlar yapılmıştır. Aytmatov'un Türkçeye çevrilen her eseriyle tüm dikkatleri üzerine toplaması ve gün geçtikçe ün kazanması 90lı yılların sonu 2000li yılların başından itibaren de hakkında nitelikli ve derinlikli Aytmatov çalışmaları yapılmasına zemin hazırlamıştır. Bu minvalde ikinci bölümün bir diğer alt başlığında da Türkiye'de Aytmatov ve eserleri üzerine yapılan bu çalışmalar değerlendirilmeye alınmıştır. Üçüncü bölüm tezimizin ana bölümüdür. Bu bölümde diğer ilk iki bölümde incelenen çalışmalar esas alınarak Kırgız ve Türk araştırmacıların Aytmatov'un eserlerindeki estetik dünyasına ve kurgulama tekniklerine yaklaşımlarındaki belirgin benzerlikler ve farklılıklar üzerinde karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Yapılan bu analiz sonucunda Kırgız ve Türk araştırmacılarının özellikle kurgu teknikleri bakımından benzer bakış açılarına sahip oldukları belirlenmiştir. Ancak başta siyasî olmak üzere tarihî, coğrafî, sosyal ve kültürel faktörler nedeniyle de Aytmatov'un iki dilliliği, dine yaklaşımı, folklorik ürünlerden yararlanma nedenleri ve Türk dünyası fikrine olan tutumu konularında farklı düşüncelere sahip oldukları ortaya konmuştur. Bu durum tezimizin Sonuç bölümünde açıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
Many works and books have been written about a world famous writer Chingiz Aitmatov in Kyrgyzstan and abroad in Turkey. Many of these works are based on various themes, subtexts, symbols and the author's intentions in the works of Ch.Aitmatov. In contrast to other works in our research, the researches, who conducted research on Chingiz Aitmatov and his works and their discussions were analyzed by comparative methods. At the same time, the purpose of our research is to compare the work of Kyrgyz and Turkish scientists in the study of the works of Chingiz Aitmatov, what the author wants to say through his work, the aesthetic world and philosophical views of the author, techniques of plot construction. In short, an attempt was made to analyze the similarities and differences between the views of Kyrgyz and Turkic writers, critics and scholars living in different political and social conditions, geographically distant from each other, on Chingiz Aitmatov and his works. The first part of the research provides a brief overview of the historical situation of the Kyrgyz Soviet written literature after the 1917 revolution and the 1960's before the arrival of Ch.Aitmatov in the literary region. This provides general information about the Kyrgyz Soviet literature and allows Turkish scholars to study the political, social and economic situation of the Kyrgyz people at that time and the state of Kyrgyz literature. In such a historical context, it is possible to know how the writers of that time, including Ch.Aitmatov, wrote their works. The first section contains scientific works on Chingiz Aitmatov and his works in Kyrgyzstan. Based on the literature, the section is divided into first scientific articles, then books, and post-1980 research works. Along with these studies, this section summarizes the expanding science of Aitmatov studies, Aitmatov researchers and the stages of their research from the 60's of the last century to the present day. After the presentation of the research works and their authors, detailed information about their place in Kyrgyz literature and their contribution to literature will be provided. Then the works on Chingiz Aitmatov will be carefully studied, and their analysis, views and criticisms will be clarified. The second section analyzes the scientific works written about Chingiz Aitmatov in Turkey. This chapter discusses relations between Turkey and the Soviet Union. Along with the main reasons for the bad relations between the two countries, information is given about their influence on the art and literature of that time. Then the analysis of Chingiz Aitmatov's recognition in Turkey in the 1970s and the first comments about the writer will be analyzed. Based on this criticism, an attempt is made to study Chingiz Aitmatov's worldview. The fact that Chingiz Aitmatov's works, translated into Turkish, have become more and more important in all their features, led to a careful and in-depth study of the author's works in the late 1990s and early 2000s. Within the same section, fundamental works about Chingiz Aitmatov and his works in Turkey are studied. The third section is the main part of our research. This section analyzes the similarities and differences between the views of Kyrgyz and Turkish scholars on the aesthetic world of Chingiz Aitmatov and the technique of plot construction, based on the scientific works considered in previous sections. As a result of these analyzes, it was found that the views of Kyrgyz and Turkish scholars on the technique of plot construction are similar. Based on this, taking into account political, historical, geographical, social and cultural factors, it was determined that the views expressed by scholars on Chingiz Aitmatov's bilingualism, religious position, attitude to folklore, views on the Turkic world are ambiguous. The last section of the paper concludes with such opinions.
Benzer Tezler
- Чыңгыз айтматовдун чыгармаларында кыргыз этномаданиятынын деформацияланышы жана трансформацияланышы
Cengiz Aytmatov'un eserlerinde Kırgız etno-kültürünün deformasyonu ve transformasyonu
SAFA KIRVELİ
Doktora
Kırgızca
2017
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Cengiz Aytmatov hakkında Kırgızistan ve Türkiye'de yapılan araştırmalar üzerine bir değerlendirme
Чыңгыз айтматов боюнча кыргызстан жана түркиядагы изилдөөлөр
SELMAN BAŞARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. Layli ÜKÜBAYEVA
PROF. DR. Orhan SÖYLEMEZ
- Bağımsızlık sonrası Kırgız tarihi biyografik romanı
Эгемендүүлүктөн кийинки кыргыз тарыхый биографиялык романдары
HALİT AŞLAR
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAYEVA
PROF. DR. ORHAN SÖYLEMEZ
- Тема: кыргыз элинин этномаданиятынын совет доорундагы абалы чыңгыз айтматовдун көркөм иликтөөсүндө
Kırgız halkının etnokültürel yapısının Sovyet dönemindeki durumu ve Cengiz Aytmatov'un eserlerine yansıması
AİDA SMAİLOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Чыңгыз айтматовдун чыгармаларындагы адеп-ахлак идеяларын өспүрүмдөрдү тарбиялоодо колдонуунун педагогикалык шарттары
Cengiz Aytmatov'un eserlerındeki edep-ahlak düşüncelerini ergenlik öncesi çocuk eğitiminde kullanmanın pedagojik şartları
İBARAT TOKULOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2016
Eğitim ve ÖğretimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURBÜBÜ ASİPOVA