Rus sözlükbilimi: Kuramlar ve uygulamalar
Russian lexicography: Theories and practices
- Tez No: 670853
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEYNEP BAĞLAN ÖZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Dilbilim, Western Linguistics and Literature, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Rus Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rus Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 502
Özet
“Rus Sözlükbilimi: Kuramlar ve Uygulamalar”adlı tezde, Rus sözlükbiliminin tarihsel gelişimini, kuramsal ve uygulamalı sözlükbilim faaliyetlerini değerlendirmek; sözlüklerin hazırlanmasını etkileyen dilsel, toplumsal, siyasî, ideolojik ve kültürel faktörleri belirleyerek Rusça söz varlığına nasıl yansıdığını göstermek; kadim dönemlerden itibaren Türk halklarıyla iç içe yaşayan Rus halkının sözlüklerindeki Türk kökenli unsurların tespitini yapmak; tarafımızca toplanan sözlükbilim kavramları neticesinde Rusça – Türkçe sözlükbilim terimleri sözlükçesi hazırlamak amaçlanmıştır. Rus sözlükbilim tarihi ele alınırken kadim dönemleri de incelenmekle birlikte çarlık dönemi, Sovyet dönemi ve Post-Sovyet dönemi olarak üç bölüme ayrılmıştır. M. V. Lomonosov, İ. İ. Sreznevskiy, A. L. Dyuvernua, A. H. Vostokov, V. İ. Dal, V. V. Radlov, D. N. Uşakov, V. V. Vinogradov, S. İ. Ojegov, M. Fasmer, E. V. Sevortyan, E. N. Şipova, N. M. Şanskiy, N. A. Baskakov, E. M. Murzayev gibi sözlükbilim alanının önde gelen temsilcilerinin ortaya koyduğu kuramlar, inceleme yöntemleri değerlendirilmiş ve hazırladıkları sözlüklerden örnekler verilerek betimleme, karşılaştırmalı sözlükbilim, karşılaştırmalı tarih yöntemi ile etimolojik, semantik, morfolojik, eşzamanlı ve artzamanlı araştırma yöntemleri kullanılarak irdelenmiştir. Sovyetler Birliği'nde uygulanan dil ve alfabe politikaları araştırılmış, bu politikaların Rusça açıklamalı sözlüklerde ve Rusya Federasyonu'nda yaşayan Türk kökenli halklar için hazırlanan iki dilli sözlüklerde yansıtılma biçimleri değerlendirilmiş, sözlüklerden verilen örneklerle tanıklanmış ve sözlüklerin ideoloji aracı olarak nasıl kullanıldığı gösterilmiştir. Çalışmamız, Türkiye'de, Rus sözlükbilim tarihinin başlangıcından günümüze dek kapsamlı bir şekilde ele alınması, Rus sözlükbilim çalışmalarının kuramsal ve uygulamalı açıdan incelenmesi, sözlüklerin doğasına farklı bir bakış açısı getirerek toplumsal yaşamdaki rollerinin ve öneminin gösterilmesi, farklı türde hazırlanan Rusça sözlüklerdeki Türk dillerine ait unsurların belirtilmesi ile Rusça – Türkçe sözlükbilim terimleri sözlükçesinin oluşturulması bakımından ilk girişimdir.
Özet (Çeviri)
The main objective of the thesis entitled“Russian Lexicography: Theories and Practices”is to describe the historical development of the Russian lexicography and its theoretical and practical lexicography activities; to identify the linguistic, social, political, ideological and cultural factors affecting the preparation of dictionaries and indicate how they are reflected in Russian vocabulary; to determine the elements of Turkish origin in the dictionaries of Russian people who have lived together with Turkish peoples since the ancient times; and to prepare a dictionary of Russian – Turkish Lexicography Terms based on the collected lexicography concepts. In this regard, the history of Russian lexicography was divided into three parts: the Tsarist period, the Soviet period, and the Post-Soviet period as well as reviewing the ancient periods. The theories and analysis methods put forward by the leading representatives in the field of lexicography, such as M. V. Lomonosov, I. I. Sreznevskiy, V. I. Dahl, V. V. Radlov, D. N. Ushakov, V. V. Vinogradov, S. I. Ozhegov, M. Vasmer, E. V. Sevortian, N. M. Shanskiy, E. N. Shipova, N. A. Baskakov, E. M. Murzayev have been evaluated, and examples from their dictionaries were examined using descriptive, comparative lexicography, historical-comparative, etymological, semantic, morphological, synchronic and diachronic analysis methods. Additionally, the language and alphabet policies applied in the Soviet Union were investigated; the ways in which these policies were reflected in Russian explanatory dictionaries and bilingual dictionaries prepared for peoples of Turkish origin living in the Russian Federation were examined; examples were provided from dictionaries, and it was demonstrated how dictionaries are used as a tool of ideology. As a result, this study is the first attempt of preparing Russian-Turkish glossary of lexicographic terms in Turkey, in terms of reviewing the Russian lexicography in a comprehensive manner from the beginning of its history until the present day, examining Russian lexicography studies from a theoretical and practical perspective, bringing a different perspective to the nature of dictionaries and demonstrating their role and importance in social life, and specifying the elements of Turkic languages in different types of Russian dictionaries.
Benzer Tezler
- B.A. Larin'in tarihi sözlükbilim kuramı ve uygulamaları
B. A. Larin's theory and implementations of historical lexicography
EMRAH ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimGazi ÜniversitesiRus Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP BAĞLAN ÖZER
- Rusya'da Türkoloji çalışmaları çerçevesinde Türkiye Türkçesiyle ilgili eserlerin incelenmesi
Review of work with Turkish language in the framework of Russian Turcology
SAHIBA KHALAFOVA
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FAHRİ TEMİZYÜREK
- Türkiye'deki 'Rus Dili ve Edebiyatı' lisans programlarının A1 - B1 düzeyinde asgari söz varlığının belirlenmesi ve uygulanması
Determining and implementing the minimum lexicon at A1 - B1 level of 'Russian Language and Literature' undergraduate programs in Turkey
AMİRA AKÇAY
Doktora
Türkçe
2021
Batı Dilleri ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiSlav Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜRKAN OLCAY
- Rusçadaki önekli fiillerin semantik açıdan incelenmesi
Semantic analysis of prefixed verbs in Russian language
ÜMMÜGÜLSÜM DOHMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Batı Dilleri ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiRus Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP BAĞLAN ÖZER
- Глаголы передачи информации как компонент содержания обучения русскому языку в турецкой аудитории
Türk öğrenci grubunda Rus Dili öğretimi içeriğinin bir parçası olarak bilgiyi aktaran fiiller
TÜLAY AKBABA
Doktora
Rusça
2021
DilbilimM. V. Lomonosov Moscow State UniversityRus Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OLGA KONSTANTİNOVNA GREKOVA