Madde kullanımını tetikleyen faktörlerin mekânsal analizi yoluyla atık suda tespit edilen uyuşturucunun kaynak tahmini
Resource estimation of drug detected in wastewater through the spatial analysis of the factors trigging substance use
- Tez No: 720502
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. AHMET ÖZGÜR DOĞRU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeodezi ve Fotogrametri, Mühendislik Bilimleri, Uyuşturucu Alışkanlığı ve Alkolizm, Geodesy and Photogrammetry, Engineering Sciences, Drug Addiction and Alcoholism
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Bilişim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafi Bilgi Teknolojileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Coğrafi Bilgi Teknolojileri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Uyuşturucu madde, insanoğlunun varoluşundan beri sosyal hayatta var olmaktadır. İlk olarak sağlık alanında tedavi bulma ve ilkel dinsel törenlerde kullanım alanı bulan bu maddeler, zamanla keyif verici özelliklerinin keşfedilmesiyle bireysel kullanımda yerini bulmaya başlamıştır. Literatürde çeşitli tanımları olan uyuşturucu madde kavramı en basit haliyle, bitkisel veya sentetik kökenli olan, bireyin sinir sistemini etkileyerek vücudun fiziksel ve mental dengesini bozan ve bağımlılığa yol açan tüm maddeler olarak tanımlanabilir. Uyuşturucu maddenin uzun süreli kullanımı, kişiyi maddeyi almadan yapamama durumuna getirmektedir. Bu durum uyuşturucu madde bağımlılığı olarak tanımlanmaktadır. Uyuşturucu maddelerin insan vücudu üzerinde bağımlılık yaratması ve diğer yan etkilerinin keşfedilmesiyle birlikte tüm dünya ülkeleri tarafından yasaklanma süreci başlamış ve uyuşturucu madde bağımlılığı dünya sağlık sorunu olarak ele alınmaya başlamıştır. Gelişen teknolojiyle beraber artan uyuşturucu madde çeşidi ve uyuşturucu maddenin ticaretine izin veren pazar alanının çeşitliliği, uyuşturucu madde takibini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple, uyuşturucu madde bağımlılığı konusunda geliştirilen her yöntem önem taşımaktadır. Uyuşturucu maddenin eş zamanlı takibine izin veren atık suda uyuşturucu ve diğer psikoaktif madde izleme yöntemi, uyuşturucu madde ile mücadelede önemli rol oynamaktadır. Söz konusu yöntem, Türkiye'de 2016 yılında ''Atık Sulardan Uyuşturucu ve Diğer Psikoaktif Maddelerin İzlenmesi (ASUDPMİ)'' adlı projede ilk kez kullanılmıştır. Proje kapsamında, atık suda izlenen uyuşturucu maddenin, harita üzerinde mekânsal kaynak tahmine izin veren Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) ve Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı, bina kullanım türü, nüfus, cinsiyet ve yaşa dayalı dört parametre ile geliştirilmiş model oluşturulmuştur. Bu çalışmada, uyuşturucu madde kullanımına etki eden mekânsal faktörleri belirlemek ve her faktörü bir parametre olarak ele alarak ASUDPMİ projesi çıktılarından biri olan uyuşturucu maddenin mekânsal kaynak tahminine izin veren modelin parametre çeşitliliğini ve hassasiyetini arttırarak iyileştirmek hedeflenmiştir. Bu süreçte uyuşturucu madde kullanımına etki eden mekânsal faktörler, literatür taramasıyla elde edilmiştir. Literatür taraması sonucunda uyuşturucu madde kullanımına etki eden mekânsal faktörler, bireysel, mekânsal ve bina kullanım türü altında üç farklı kategoride ele alınmıştır. Bireysel faktörler, eğitim durumu, ekonomik durum, cinsiyet, yaş, medeni durum ve bölgedeki göç oranı olarak belirlenmiştir. Mekânsal faktörler, bölgedeki işsizlik oranı, bölgedeki suç oranı, bölgedeki uyuşturucu ile bağlantılı suç oranı ve hanehalkı sayısı olarak belirlenmiştir. Son olarak bina kullanım türü altında, konut, iş yeri, eğitim, sağlık, kültür ve sanat merkezi, gıda hizmetleri (restoran vb.) ve eğlence (gece kulübü, bar vb.) yer almaktadır. Bireysel ve mekânsal faktörler, anket çalışmasında tek bir başlık altında, birbirleriyle karşılaştırmaya izin verilecek şekilde ele alınmıştır. Belirlenen faktörlerin, uyuşturucu madde bağımlılığı alanında genel uzmanlık sağlayan kişilerle (akademisyen, doktor, klinik psikolog, psikolog, hemşire ve sosyal hizmet uzmanı) yapılan anketler sonucunda sayısallıştırılması yapılmıştır. Anketler, 100 kişi ile sınırlandırılan örneklem alanından %95 güven ve %5 hata oranıyla 80 kişi ile tamamlanmıştır. Anket cevaplarına uygulanan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) analizi ile bireysel ve mekânsal faktörlerin karşılaştırmasında tutarlılık sağlayan 21 anket cevabı, bina kullanım türlerinin ikili karşılaştırmasında tutarlılık sağlayan 35 anket cevabı elde edilmiştir. Tutarlılık sağlayan cevapların sırasıyla geometrik ortalaması alınmış ve sonuç parametre ağırlıkları elde edilmiştir. Elde edilen ağırlıklara son olarak AHP analizi yapılmış ve bireysel-mekânsal faktör ağırlıkları için tutarlılık değeri 0,011, bina kullanım türü ağırlıkları için tutarlılık değeri 0,007 olarak hesaplanarak sonuç parametrelerinin ağırlıklarına ulaşılmıştır. Ulaşılan yeni parametre ağırlıklarıyla mevcut CBS tabanlı model iyileştirilmiş ve iyileştirilen model, 2006 yılı verileriyle Beyoğlu ilçesi özelinde eğitim, yaş, medeni durum, cinsiyet ve hanehalkı faktörleri kapsamında çalıştırılmıştır.
Özet (Çeviri)
Drugs have existed in social life since the existence of human beings. These substances, which initially found use the use of health care and primitive religious ceremonies, have been involved in the area of individual use with the discovery of their pleasing properties over time. There are various drug definitions and discussions in the literature. The concept of 'substance', which is derived from the definition of 'drouge' in 14th century France, has passed into English as the definition of 'drug', which includes both legal and illegal drugs. In the literature, there are various discussions and definitions within the scope of the concepts of drug, substance, narcotic/psychoactive substance, drug addiction and substance addiction. This study proceeds through 'drugs' and 'drug addiction', respectfully excluding existing discussions. The concept of drugs, which has a wide variety of definitions, is defined in its simplest form as all substances of herbal or synthetic origin, affecting the nervous system of the individual, disrupting the physical and mental balance of the body and causing addiction. Long-term use of the drug makes the person unable to do without taking the drug. This situation is defined as drug addiction. Drug addiction is the state of increasing the tolerance of the substance despite being harmed, being unable to stop using the substance despite wanting to quit, or increasing the dose of the substance used by abstinence if he quits. With the discovery of addiction and other side effects of drugs on the human body, the prohibition process has begun by all countries of the world and drug addiction has begun to be considered as a world health problem. The increasing diversity of drug types and the market area of the drug trade, along with the developing technology, makes difficult to trace the drugs. In addition, access to drugs and international drug trafficking are becoming easier. Today, the consequences of drug use are not only health and safety problems, but also spread to economic and social areas and are considered as a serious problem all over the world. The methods used in the fight against drug addiction are grouped under two main headings as reducing supply and reducing demand. The main purpose of the supply reduction method is to prevent the individual from reaching the substance by making the accessibility of the drug difficult and to stop the production of the substance. Therefore, all actions under this method fall under the responsibility of the security forces. On the other hand, demand reduction is the ability to protect oneself and refuse to use the drug, even if one has access to the drug. Training programs are the basis of this method. The fact that drug use continues to increase despite the measures taken to combat drugs reveals the necessity of constantly renewing and creating effective methods. For this reason, every method developed for drug addiction and drug tracking is important. The method of monitoring drugs and other psychoactive substances in wastewater, which allows simultaneous monitoring of drugs, plays an important role in the fight against drugs. This method was used for the first time in Turkey in 2016 in a project called“Monitoring of Drugs and Other Psychoactive Substances from Waste Water (ASUDPMI)”. Within the scope of the project, a Multi-Criteria Decision Making (MCDM) and Geographic Information System (GIS) based model was created that allows spatial resource estimation on the map of the drug substance monitored in wastewater. This model is based on for parameters: building use type, population, gender and age. In this study, it is aimed to determine the spatial factors affecting drug use and to improve the parameter variety and sensitivity of the model that allows the spatial resource estimation of the drug, which is one of the outputs of the“ASUDPMI”project, by considering each factor as a parameter. In this process, spatial factors affecting drug use were obtained through a literature review. As a result of the literature review, spatial factors affecting drug use were handled in three different categories: individual, spatial and building use. Individual factors were determined as educational status, economic status, gender, age, marital status and migration rate in the region. Spatial factors were identified as the unemployment rate in the region, the crime rate in the region, the drug-related crime rate in the region, and the number of households. Finally, building usage type includes residence, workplace, education, health, culture and art center, food services (restaurant, etc.) and entertainment (nightclub, bar, etc.). Individual and spatial factors were handled under a single heading in the survey study, allowing comparison with each other. The determined factors were quantified as a result of the questionnaires made with people who provide general expertise in the field of drug addiction (lecturers, doctors, clinical psychologists, psychologists, nurses and social workers). The questionnaires were completed with 80 people, with 95% reliability and 5% error rate, from the sample area limited to 100 people. With the Analytical Hierarchy Process (AHP) analysis applied to the questionnaire answers, 22 questionnaire answers were obtained that ensure consistency in the pairwise comparison of individual and spatial factors, and 35 questionnaire answers that provide consistency in the pairwise comparison of building usage types. The geometric mean of the answers providing consistency was taken, respectively, and the result parameter weights were obtained. Finally, AHP analysis was performed on the weights obtained and the consistency value was calculated as 0.011 for the individual spatial factor weights and 0.007 for the building usage type weights. As a result, the parameter weights of the obtained factors were reached. With the new parameter weights, the existing GIS-based model was improved. The improved model was operated within the scope of education, age, marital status, gender and household factors in Beyoğlu district with the data of 2006.
Benzer Tezler
- The role of oxidative stress factors in the pathophysiology of Ocular Rosacea, analysis of tears and other materials
Oküler Rosacea patofizyolojisinde oksidatif stres faktörlerinin rolü, gözyaşı ve diğer materyallerin analizi
NİLÜFER YEŞİLIRMAK
Doktora
İngilizce
2023
BiyokimyaGazi ÜniversitesiTıbbi Biyokimya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESLİHAN BUKAN
PROF. DR. JEAN-LOUIS BOURGES
- Madde kullanım bozukuluğu olan kişilerde madde kullanım özellikleri üzerine nitel bir çalışma
A qualitative study on the substance use features in people with substance use disorders
ELİF ÇİSEM DİNÇ
- Okul öncesi dönem çocuklarda duygu düzenleme becerisi ve yılmazlık arasındaki ilişki
The relationship between emotion regulation skill and resilience in early childhood
ELİF ESRA ÇEVİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU ERSAY
- Yaşlı hastalarda şeker ölçüm cihazı kullanımında yapılan hataların değerlendirilmesi
Assessing the mistakes made by the elderly patients in using blood glucose meter
SEÇKİN AHLAT
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2014
GeriatriAnkara Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TESLİME ATLI
- Batı Karadeniz bölgesi (Bartın, Karabük, Zonguldak yörelerinde) kütle hareketlerinin ve bunları dengeleyen jeolojik ve morfolojik özelliklerinin CBS ve uzaktan algılama yöntemi ile araştırılması
Application of GIS and remote sensing techniques in the investigation of mass movements and controlling geologic-morphologic factors in Western Black Sea region (Bartın, Karabük and Zonguldak areas)
NESLİHAN TEMİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Jeoloji MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı