Türk felsefesinin oluşum sürecinde Kaşgarlı Mahmut ve Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserinin yeri -Felsefeyi Anadolu'da yurtlandırmak bağlamında bir inceleme-
The place of Kaşgarlı Mahmud and Divânu Lugâti't-Türk in the formation process of Turkish philosophy -A review of housing philosophy in Anatolia-
- Tez No: 721080
- Danışmanlar: PROF. DR. MEVLÜT UYANIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 122
Özet
Sürekli bir gelişme, yenileşme ve ilerleme içinde olan dünya medeniyetleri, son yüzyılda ortaya çıkan arkeolojik buluntular ve günümüze ulaşan yaklaşık bin yıllık el yazması eserlerle yönünü Doğu'ya/ Orta Asya'ya dolayısıyla Türk dünyasına çevirmiştir. Bununla birlikte dünya tarihinin Türk tarihinden, Türk tarihinin de dünya tarihinden ayrı düşünülemeyeceği görülmüştür. Bizim de amacımız, Orta Asya/ Türkistan/ Türkeli/ İç Asya'dan getirdiğimiz felsefi birikimle Anadolu/ Küçük Aya'da bulduklarımızı harmanlayarak“Felsefeyi Anadolu'da Yeniden Yurtlandırmak”projesi özelinde bir Türk Felsefesinin imkanını ortaya koymaktır. Felsefeyi Anadolu'da Yeniden Yurtlandırmak için insanlık düşünce tarihinde Aristoteles'ten sonra ikinci öğretmen olarak görülen Türk-İslam düşüncesinin önde gelen filozofu olan Fârâbî'nin“İlimlerin Sayımı”adlı eseri ve dil- düşünce- mantık irtibatını önceleyerek başlamayı, yöntem belirleme açısından, uygun gördük. Sonrasında da Türkçe ve/ya Türk felsefesinin kurucu metinleri olarak Orhun Abideleri (7.yy), Kâşgarlı Mahmud'un Dîvânu Lugâti't-Türk(1072), Yusuf Hâs Hâcib'in Kutadgu Bilig, (1069) Edip Ahmet Yükneki'nin Atabet'ül Hakayık(12.yy), Ahmed Yesevi'nin Divan-ı Hikmet (13.yy) adlı eserleri ve Dede Korkut Kitabı'nı bu bağlamda uygun gördük. Türk tarihi ve coğrafyasında devamlılık halindeki Türk düşüncesi ve Türk kültürünü, dünyaya evrensel mesajlar verebilecek bir güçte, felsefenin diliyle anlatmanın imkânı doğabilir diye düşündük. Felsefenin medeniyet ve kültür ile ilişkisini inceleyebileceğimiz ve tüm kültür ögelerini bünyesinde barındıran ilk Türkçe sözlüğümüz Kâşgarlı Mahmud'un Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserini inceledik. Dîvânu Lugâti't-Türk, XI. yüzyılda Araplara Türkçeyi öğretmek ve onlara Türk kültürünü tanıtmak için yazılmış bir eserdir. Karahanlı Türkçesiyle yazılmış ancak açıklamalar Arapça yapılmıştır. Eser sadece bir sözlük değil, kitabı ilk keşfeden Ali Emiri'nin ifadesiyle“Türkistan Ülkesi”dir. Sözlük olmasının yanında dönemin kültür ögelerini, giyim kuşam, yeme içme, atasözleri, sagular, hayvan besleme, yemek tarifi, otacılık gibi günlük hayata dair birçok bilgi, ayrıca hikmet, bilgi, varlık çerçevesinde oluşturdukları felsefi birikimi anlayabileceğimiz şiirler ve sözler, dünyanın ilk haritalarından sayabileceğimiz ve ilk olarak Japonya'nın da gösterildiği ve Kaşgarlının kendi renklendirerek gerçeğe yakın çizdiği bir dünya haritasının da olması eseri eşsiz bir hazine yapar. Eserle ilgili ayrıntılı sözcük ve anlam çalışması sonucunda gördük ki günümüze hiçbir değişime uğramadan gelen veya süreç içinde olağan değişim yaşayan ama anlam olarak değişmemiş onlarca sözcük, atasözü, şiir, görenek, yemek vb. günümüze ulaşmıştır. Sonuç olarak Atatürk'ün dediği gibi“Türk çocuğu, atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”Anahtar Kavramlar: Türkistan, Türkiye, Türk Felsefesi, Kaşgarlı Mahmut, Dîvânu Lugâti't-Türk.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT World civilizations, which are in a continuous development, innovation, and progress, have turned their direction to the East/Central Asia, and thus to the Turkish world, with the archaeological finds that emerged in the last century and the manuscripts of nearly a thousand years. However, it has been seen that world history cannot be separated from Turkish history and Turkish history cannot be considered separately from world history. Our aim, too, is to reveal the possibility of a Turkish Philosophy in the context of the“Reterritorialization of Philosophy in Anatolia”project by blending the philosophical knowledge we brought from Central Asia/ Turkestan/ Turkeli/ Inner Asia with what we found in Anatolia/ Little Aya.In order to re-territorialize philosophy in Anatolia, we thought it fit to start by prioritizing the work of Fârâbî, the leading philosopher of Turkish-Islamic thought, who is seen as the second teacher after Aristotle in the history of human thought, and the language-thought-logic connection, in terms of determining the method. Afterwards, the Orkhon Monuments (7th century), as the founding texts of Turkish and/or Turkish philosophy, were written by Mahmud of Kashgar.Dîvânu Lugâti't-Türk(1072), by Yusuf Has Hajib Kutadgu Bilig, (1069) Edip Ahmet Yukneki Atabet'ül Hakayık(12th century), Ahmed Yesevi's Divan-i Wisdom (13th century)) his works and The Book of Dede Korkut that we found them appropriate in this context. We thought that it would be possible to explain Turkish thought and Turkish culture, which is in continuity in Turkish history and geography, with the language of philosophy, with a power that can give universal messages to the world. We have examined the work of Kasgarli Mahmud's Dîvânu Lugâti't-Türk, our first Turkish dictionary, in which we can examine the relationship of philosophy with civilization and culture, and which includes all cultural elements. Dîvânu Lugâti't-Türk is a work written in the 19th century to teach Turkish to the Arabics and to introduce them to Turkish culture. . It was written in Karakhanid Turkish, but the explanations were made in Arabic. The work is not just a dictionary, but in the words of Ali Emiri, who first discovered the book, it is the“Country of Turkistan”. In addition to being a dictionary, much information about daily life such as clothing, eating and drinking, proverbs, sage, animal nutrition, recipes, herbalism, as well as poems and sayings that we can understand the accumulation they created within the framework of wisdom, knowledge and existence, we can regard as the first maps of the world. And the fact that there is a world map, first of which Japan is shown, and drawn by Kashgar's own color and close to reality, makes the work a unique treasure. As a consequence of the detailed word and meaning study about the work, we have seen that there are dozens of words, proverbs, poems, customs, food, etc. that have reached the present day without any change or that have undergone normal changes in the process but have not changed in meaning.As a result, as Atatürk said,“As Turkish children get to know their ancestors, they will find strength in themselves to do bigger things.”Key Terms: Turkistan, Turkey, Turkish Philosophy, Kasgarli Mahmut, Divanu Lugati't-Turk.
Benzer Tezler
- D. Mehmet Doğan'ın kültür telakkisi ve batılılaşma eleştirisi
D. Mehmet Dogan's understanding of culture and his criticism of westernization
RABİA NUR AKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHAMMED ENES KALA
- 1940- 1970 dönemi Türk resminde soyut eğilimler, içerik çözümlemesi ve Fikret Mualla
Abstract tendencies, content analysis and Fikret Mualla in Turkish painting between 1940-1970
EZGİ TOKDİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUBA GÜLTEKİN
- Türkiye ekonomisinde kamu iktisadi teşebbüslerinin önemi ve kamu iktisadi teşebbüslerinin özelleştirilmesi
Başlık çevirisi yok
DENİZ ÖZUSLU
- Kazakistan'ın sosyal, kültürel ve siyasi hayatında Yeseviliğin etkileri
The effects of Yassawism on the Kazakhstan's social, cultural and political life
ZHANBOLAT SAMBETOV
Doktora
Türkçe
2022
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMALEDDİN TAŞ
- Özbekistan'da yatırım yapan bir inşaat firması için proje yönrtim sistemi önerisi
Proposed project management system for investor construction firm in Uzbekistan
MUSTAFA ERSEGÜN AYDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET UĞUR MÜNGEN