Türkiye'de merkez bankacılığı: Yapısı, fonksiyonları
Central banking in Turkey: Organization, functions
- Tez No: 73942
- Danışmanlar: PROF. DR. İLHAN ERONAT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bankacılık, Ekonomi, Banking, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 216
Özet
205 ÖZET Dünya genelinde merkez bankalarının kurulması 19'uncu ve özellikle de 20'inci yüzyılda yoğun bir şekilde yaygınlaşırken, Türkiye'de de Merkez Bankasının kurulup faaliyete geçmesi 1931 yılında gerçekleşmiştir. Merkez bankalarının geçmişi çok eskilere dayanmamakla birlikte, ekonomik gelişmelere paralel olarak kendilerini yenilemelerini bilmiş ve günümüzde uygulamış oldukları politikalar ile mali sistemlerin gelişmesinde en önemli faktörlerden biri konumuna gelmişlerdir. Türkiye'de Merkez Bankası 1931 yılında kurulmuş olmakla birlikte, faaliyetleri, 1980'li yıllara kadar kalkınmanın finansmanına fon sağlama ve kaynakların hükümet tarafından belirlenen öncelikli sektörlere kaydırılması için gerçekleştirilen işlemlerden öteye geçememiştir. Bunda, Merkez Bankası tarafından piyasayı etkileyebilecek araçların sınırlı olmasının yanısıra, mevcut araçların da piyasadaki likidite ayarlama işlevinden çok teşvik politikasına daha uygun olması etkili olmuştur. 1970 yılında yürürlüğe giren 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu'na kadar Merkez Bankasının para politikası aracı olarak tek aracın Banka tarafından bankalara ve Kamu kurumlarına kullandırılan avans ve krediler olduğu görülmektedir. Bu yıldan itibaren Merkez Bankası, munzam karşılığı, disponibilite, kredi ve mevduat faiz oranlarının tesbiti gibi temel para politikası araçlarında yetkili kılınmıştır. 1970 yılında gerçekleştirilen düzenleme ile Merkez Bankasının etkinliğinin artırılması yönünde önemli bir adım atılmış olmakla birlikte, 1980'li yıllarda gerçekleştirilen düzenlemeler en az 1970 yılında gerçekleştirilen düzenlemeler kadar önem taşımaktadır. 1980'li yıllarda bir taraftan merkez bankasının kullanabileceği araçların çeşitleri artarken bir taraftan da mevcut araçların uygulanmasında yapılan değişikliklerle etkinliklerinin artırılması yolunda önemli adımlar atılmıştır. Bu dönemde Bankalararası Para Piyasası ile Döviz ve Efektif Piyasalarının kurulmasının206 yanısıra Açık Piyasa İşlemlerinin işlerlik kazanması, Merkez Bankasının para politikasında etkinlik kazanabilmesi açısından en önemli gelişmeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan, karşılık ve reeskont kredisi uygulamalarının teşvik politikasının aracı olmaktan çıkarılması ile bu politikalar da para politikası açısından önceki dönemlere kıyasla daha uygun duruma gelmişlerdir. Mevcut gelişmeler olumlu olmakla birlikte, Merkez Bankası politikalarının karşısındaki en önemli engelin kamu finansman açığındaki artış olduğu görülmektedir. Özellikle son on yıllık dönemde, Kamu borç stokunun önemli düzeylere gelmesinin yanısıra bu borç stokunun vade yapısının kısalığı, diğer taraftan Hazineye Merkez bankası tarafından kullandırılan kısa vadeli avans hesabının yüksekliği Merkez Bankasının para politikası araçlarının etkinliğini olumsuz yönde etkilemiş, öyleki, Merkez Bankası tarafından yürütülen politikalar bir anlamda maliye politikasının uzantısı konumuna düşmüştür. Mali sistemin düzenlenmesi ve denetlemesi konusunda ise, Merkez Bankasının fazla bir etkinliğinin bulunmadığı görülmektedir. Mali kurumların faaliyetleri genelde Merkez Bankası dışında belirlenirken, denetim konusunda, Merkez Bankası sadece bankalar ve özel finans kurumları üzerinde denetim yapabilmektedir. Ancak, bu yapılan denetimler sonucunda Merkez Bankasının doğrudan kendi bilançosunu ilgilendiren konular dışında fazla bir yaptırım gücü bulunmamaktadır. Merkez Bankasının mali sistem içindeki konumu göz önüne alındığında, Bankanın etkinliğini azaltacak unsurların elimine edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, özellikle kamu finansman ihtiyacının azaltılması yönünde atılacak adımlar Merkez Bankasının faaliyetleri üzerinde en etkili faktör olarak görülmektedir. Diğer taraftan, mali sistemi oluşturan kurumların faaliyetlerinin düzenlenmesi konusunda da Merkez Bankasının daha etkili kılınmasının piyasaların gelişmesi açısından daha uygun olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
207 ABSTRACT Establishment of central banks all over the world was widespread in the 19th and 20th centuries, while in Turkey the Central Bank was set up and began operations in 1931. Though the history of central banks do not date back to very old times, they have been very successful in self renovation in line with economic developments and today, because of their policies, they are among the most important factors in improving the financial systems. In Turkey, the Central Bank was established in 1931, however, its activities upto 1980's did not go beyond financing development and shifting resources to sectors with priority as determined by the governments. This has been due to limited instruments influencing the market available to the Central Bank as well as to adequacy of these instruments to incentive policies rather than to adjusting liquidity of the market. The only means of monetary policy used by the Central Bank until the Law no: 1211 on the Central Bank took effect in 1970 was advances and loans to banks and public institutions. As of this date, the Central Bank was authorized to determine the basic instruments of monetary policy like reserve and liquidity requirements, deposit and lending interest rates. Arrangements made in 1970 represent a very important step in increasing the efficacy of the Central Bank; however, arrangements made in 1980's are as important as those made in 1970. In 1980's the instruments which could be used by the Central Bank were diversified on one hand, while on the other important practical changes were made to increase the efficacy of the instruments already in use. In this period, establishment of Interbank Money Market and Foreign Exchange Markets as well as208 measures to give effect to Open Market Operations, emerge as the most important developments with respect to increasing the control of the Central Bank in monetary policy. On the other hand, using reserve requirements and rediscount credits as a means of incentive policy was abandoned and thus these instruments became better suited to monetary policy when compared to the past. Though the current developments are positive, the increase in the public finance deficit remains as the biggest obstacle in front of the policies of the Central Bank. Particularly in the last 10 years, the important increases in the public debt levels as well as the short maturity structure of the debts and the high level of short term advances to the Treasury have had negative impacts on the efficacy of the monetary instruments of the Central Bank and the policies of the Central Bank have tended to be an extension of the fiscal policies. As to arrangement and inspection of the financial system, it is seen that the Central Bank does not have much influence thereon. Activities of the financial institutions are determined outside the Central Bank, while the Central Bank can inspect only the banks and special finance houses. However, the Central Bank does not have much sanctions to apply following these inspections except for matters directly related to its own balance sheet. When the position of the Central Bank in the financial system is considered, it becomes clear that the elements reducing the effectiveness of this bank must be eliminated. Therefore, especially measures to decrease the public finance requirements seem to be the factors which are most effective on activities of the Central Bank. On the other hand, rendering the Central Bank more effective in regulating the activities of the institutions forming up the finacial system is thought to be more convenient in respect of developing the markets.
Benzer Tezler
- Birer fintech oluşumu olarak Türkiye'de ödeme sistemleri ile ödeme ve elektronik para kuruluşları ve bir denetim modeli önerisi
Payment systems, payment and electronic money institutions in Turkey as formations of fintech and a proposal for audit model
ENVER SEDAT GÜLTEKİN
- Türk bankacılık sistemi içinde Merkez Bankası'nın rolü ve önemi
The role and importance of the Central Bank in the Turkish banking system
SERKAN DANIŞMAN
- Enflasyonla mücadelede istikrar politikaları
Başlık çevirisi yok
BİLGİN ORHAN ÖRGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
EkonomiMarmara Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ZEKAYİ ORHAN
- Kırgızistan ve Türkiye bankacılık sisteminin karşılaştırmalı analizi
A comparative analysis of banking systems of kyrgyzstan and Turkey
SHAVKAT ABDUJABAROV
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Bankacılıkİstanbul ÜniversitesiPara Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ZAHİDE AYYILDIZ ONARAN