Türkçede sayılarla kurulan birleşik kelimelerin kavram alanı
Concept area of compound words formed with numbers in Turkish language
- Tez No: 812425
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA YILDIZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Türk Dili ve Edebiyatı, Education and Training, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkçe, birleşik kelime, sayıyla kurulan birleşik kelime, kavram, kavram alanı, Turkish, compound word, compound word formed by number, concept, concept area
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkçe Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 161
Özet
Birleşik kelimeler Türkçenin anlam zenginliklerine sahip dil unsurları arasındadır. Birleşik kelimeler çoğu zaman dildeki iki kelimenin bazen de ikiden çok kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu birliktelik genellikle yeni bir sözlükbirime zemin oluşturur. Türkçenin her döneminde mevcut olan birleşik kelimeler Cumhuriyet döneminde bilim kollarının yabancı terimleri Türkçeleştirmek için başvurduğu önemli kelime kalıplarından birisi olagelmiştir. Kelimelerin birleşiminin ötesinde birleşik kelimeler kapsadıkları kavram alanı bakımından büyük öneme sahiptir. Birleşme yoluyla kurulan birleşik kelime farklı bir kavram alanına işaret etmektedir. Birleşik kelimeler sadece yapı olarak değil anlam ve kavram alanı olarak da ilgi çekici boyutlara ulaşmıştır. Birleşik kelimeleri teşkil eden yapılardan bir tanesi de içerisinde sayı bulunduran birleşik kelimelerdir. Türkçede sayılar kelime birleşimlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Bir ya da daha çok unsuru sayı olan birleşik kelimeler kavram alanı bakımından dikkat çekici özelliklere sahiptir. Kelime birleşimi ile türetilen birleşik kelimelerde sayılar temel anlamlarını koruyarak oluşan birleşik kelimenin kavram alanına katkıda bulunmuştur. Ancak tespit edilen bulguların önemli bir kısmında sayılar temel anlamlarından sıyrılarak yan ve mecaz anlam bağlamında birleşik kelimenin kavram alanını oluşturmuştur. Çalışmanın amacı TDK Türkçe Sözlük, Kubbealtı Misalli Büyük Türkçe Lügati ve Ötüken Türkçe Sözlük'te yer alan birleşik kelimeler arasında sayılarla kurulan birleşik kelimeleri tespit etmek ve işbu birleşik kelimelerin kavram alanlarını tasnif etmektir. Bu doğrultuda ilgili sözlükler tarama modelinde taranmış ve doküman analizi yöntemiyle irdelenmiştir. Elde edilen veriler sayı ve basamak değeri doğrultusunda artan biçimde sıralanmıştır. Araştırmanın sonucunda tespit edilen sayılarla kurulmuş birleşik kelimeler, Anatomi, Argo, Askerlik, Astroloji, Avcılık, Bahis, Balistik, Bitki Bilimi, Denizcilik, Dil Bilgisi, Dinî- Tasavvufî, Diplomasi, Eğitim, Edebiyat, El Sanatları, Felsefe, Fizik, Gıda, Giyim, Gök Bilimi, Halk Bilimi, Hava Bilgisi, Havacılık, Hayvan Bilimi, İstihbarat, Kimya, Maliye- Ekonomi, Matematik- Geometri, Mitoloji, Mimarlık, Müzik, Otomotiv, Oyun, Ruh Bilimi, Sinema- Tiyatro, Spor, Takı- Mücevherat, Tıp, Toplum Bilimi ve Yer Bilimi başlıkları altında tasnif edilmiştir. Bu kavram alanlarının belirlenmesinde modern bilim kolları esas alınmıştır. Kavram alanlarının isimlendirilmesi uzman görüşleri alınarak yapılmış ve güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Sayılarla kurulan birleşik kelimeler arasında birleşik fiiller başka bir çalışmanın konusu olacak nitelikte olduğu için bu çalışmada yer verilmemiştir. Çalışmanın sonuçları doğrultusunda birleşik kelimelerin imlası, tespiti ve tahliline ilişkin birtakım önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Compound words are among the language elements of Turkish with rich meanings. Compound words are often formed by the combination of two words in the language, sometimes more than two words. This association often lays the groundwork for a new lexicon. Compound words, which exist in every period of Turkish, have been one of the important word patterns that science branches applied to Turkishize foreign terms in the Republican period. Beyond the combination of words, compound words are of great importance in terms of the concept area they cover. The compound word formed through the merger indicates a different conceptual field. Compound words have reached interesting dimensions not only in terms of structure but also in terms of meaning and concept. One of the structures that make up compound words is compound words that contain numbers. Numbers play an important role in word combinations in Turkish. Compound words whose one or more elements are numbers have remarkable features in terms of concept area. In compound words derived by word combination, numbers have contributed to the conceptual field of the compound word formed by preserving their basic meaning. However, in a significant part of the findings, numbers have separated from their basic meanings and formed the concept area of the compound word in the context of denominator and metaphorical meaning. The aim of the study is to determine the compound words formed with numbers among the compound words in TDK Turkish Dictionary, Kubbealtı Misalli Büyük Turkish Lügati and Ötüken Turkish Dictionary and to classify the conceptual fields of these compound words. In this direction, the related dictionaries were scanned in the scanning model and examined with the document analysis method. The obtained data are arranged in ascending order according to the number and place value. Compound words formed with the numbers determined as a result of the research, Anatomy, Slang, Military, Astrology, Hunting, Gambling, Ballistics, Plant Science, Maritime, Grammar, Religious-Sufism, Diplomacy, Education, Literature, Handicrafts, Philosophy, Physics, Food, Clothing, Astronomy, Folklore, Aviation, Aviation, Animal Science, Intelligence, Chemistry, Finance-Economics, Mathematics-Geometry, Metaphor, Mythology, Architecture, Music, Automotive, Game, Psychology, Cinema-Theatre, Sports, Jewelry - It is classified under the headings of Jewellery, Medicine, Social Science and Earth Science. In the determination of these concept areas, modern science branches were taken as basis. The naming of the concept areas was done by taking expert opinions and the reliability coefficients were calculated. Compound verbs among compound words formed with numbers are not included in this study because they are the subject of another study. In line with the results of the study, some suggestions regarding the spelling, determination and analysis of compound words are given.
Benzer Tezler
- XVII.-XVIII. yüzyıl metinlerinde kelime grupları
Başlık çevirisi yok
OSMAN KEMAL KAYRA
Yüksek Lisans
Türkçe
1988
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERTOL TULUM
- Rasyonel sayılar ve rasyonel sayılarda işlemler konusunda ters-yüz sınıf uygulamasının etkileri
The effect of the flipped classroom practice on the rational numbers and operations with rational numbers
FİKRETCAN GÜÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAmasya Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEZİBAN ORBAY
- Compliments and compliment responses in Turkish and American English: A contrastive pragmatics study of a facebook corpus
Bir karşılaştırmalı edimbilim çalışması: Türkçe ve Amerikan İngilizcesinde sosyal medyada kullanılan iltifatlar ve iltifatlara verilen yanıtlar
FUNDA DÖRTKULAK
Doktora
İngilizce
2017
Batı Dilleri ve EdebiyatıOrta Doğu Teknik Üniversitesiİngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HALE IŞIK GÜLER
- Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait satır arası ilk Kur'an tercümesinde fiillerin istem analizi
Analysis of verbs in the first interlined Qur'an translation of the Ancient Anatolian Turkish period
PEMBE BİLGİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAmasya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KÜRŞAT EFE
- Erken sayı programının 48-60 aylık çocukların sayı kavramı gelişimine etkisi
The effect of early number program on number concept development of 48-60 months children
MUSTAFA NİŞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAdnan Menderes ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖZDE İNAL KIZILTEPE