Geri Dön

Covıd-19 ile mücadelede ülkelerin etkinliğinin veri zarflama analizi ve makine öğrenmesi ile değerlendirilmesi

Assessing countries' efficiency in fight against Covid-19 by data envelopment analysis and machine learning

  1. Tez No: 815940
  2. Yazar: FARUK YILMAZ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. İLHAN KEREM ŞENEL
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Halk Sağlığı, Sağlık Kurumları Yönetimi, Sağlık Yönetimi, Public Health, Health Care Management, Healthcare Management
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 361

Özet

COVID-19 pandemisi ile mücadelede ülkeler sağlık sistemlerinin hem bulaşıcılıkla mücadele hem de tedavi etkinliğini sağlayarak pandeminin morbidite ve mortalite etkisini önlemeye ve sınırlamaya çalışmıştır. Ülkelerin mevcut kaynakları ve farklı müdahale bileşenleri ile gösterdiği faaliyetlerdeki etkinlik düzeyleri çeşitli faktörlerin etkisiyle farklılık göstermiştir. Bu araştırmada kaynak bileşenleri açısından farklı hazırlık ve gelişmişlik düzeyindeki ülkelerin belirlenmesi, bu ülkelerin bulaşıcılıkla mücadele ve tedavi etkinlik düzeylerinin ölçülmesi ve etkinlik durumunu açıklayan faktörlerin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda ilk aşamada k-ortalamalar algoritması ile ülkelerin kümelendiği, ikinci aşamada Veri Zarflama Analizi ile ülkelerin bulaşıcılıkla mücadele ve tedavi etkinlik düzeylerinin belirlendiği ve son aşamada ise CART ve rastgele orman algoritmaları ile etkinlik sınıfını açıklayan değişkenlerin belirlendiği üç aşamalı bir yaklaşım kullanılmıştır. Araştırmada ilk aşamada insani gelişme endeksi, istatiksel performans endeksi ve küresel sağlık güvenliği endeksi göstergeleri ile yapılan analiz sonucunda ülkeler iki kümeye bölünmüştür. İkinci aşamada yapılan bulaşıcılıkla mücadele etkinliği analizinde ilaç dışı müdahalelerin göstergesi olan sıkılık endeksi ve ilaç müdahalelerinin göstergesi olan tam aşılanan kişi yüzdesinin girdi değişkeni, milyon kişi başına vaka sayısı ise çıktı değişkeni olarak kullanılmıştır. Tedavi etkinliği analizinde ise kişi başına sağlık harcaması, hastane yatağı sayısı ve sağlık çalışanı sayısı girdi değişkeni, vaka ölüm hızı ise çıktı değişkeni olarak yer almıştır. Üçüncü aşamada her iki kümenin etkinlik sınıflarını açıklamak üzere yapılan analizler sonucunda bulaşıcılıkla mücadele etkinliğini birinci kümede kişi başına sağlık harcaması, kentsel nüfus yüzdesi ve kişi başına gelir değişkenleri; ikinci kümede ise bin kişi başına test sayısı, kişi başına sağlık harcaması ve kişi başına gelir değişkenleri önem düzeyi yüksek değişkenler olarak sıralanmıştır. Birinci kümenin tedavi etkinliğini açıklamak üzere yapılan analizde ise kara sınırı, tam aşılanan kişi yüzdesi ve kişi başına gelir değişkenleri önem düzeyi yüksek değişkenler olarak sıralanmıştır. Bu sonuçlar ülkelerin gelecek pandemilere karşı mücadelede etkin ülkeleri referans alabilmesi ve mücadele süreçlerini kendine özgü dinamiklerle değerlendirebilmesi için önemli bir temel sağlayacaktır.

Özet (Çeviri)

In the fight against COVID-19 pandemic, countries have tried to prevent and limit the morbidity and mortality effects of the pandemic by providing both the efficiency against contagiousness and the efficiency of treatment in their health systems. The efficiency levels of the countries in their activities with the available resources and different intervention components differed under the influence of various factors. In this study, it is aimed to determine the countries with different levels of preparedness and resource components, to measure the efficiency of these countries in the contagion control and treatment, and to reveal the factors that explain the efficiency class of these countries. In this context, a three-stage approach is used in which countries are clustered with the k-means algorithm in the first stage, the contagion control and treatment efficiency levels of the countries are determined by Data Envelopment Analysis in the second stage, and the variables explaining the efficiency class are determined with the CART and random forest algorithms in the last stage. As a result of the research, in the first analysis made with human development index, statistical performance index and global health security index indicators, countries are divided into two clusters. In the contagion control efficiency analysis, the stringency index, which is an indicator of non-pharmaceutical interventions, and the percentage of fully vaccinated people, which is the indicator of pharmaceutical interventions, are included as input variables, and the number of cases per million population is included as output variable. In the analysis of treatment efficiency, health expenditure per capita, the number of hospital beds and the number of health workers are included as input variables, and the case fatality rate is included as output variable. In the third stage, as a result of the analysis made to explain the contagion control efficiency classes of both clusters, in the first cluster, the health expenditure per capita, urban population percentage and GDP per capita variables, and in the second cluster, the number of tests per thousand people, health expenditure per capita and GDP per capita variables are listed as variables with high level of importance. In the analysis made to explain the treatment efficiency of the first cluster, the land border, the percentage of people fully vaccinated, and GDP per capita variables are listed as variables with high level of importance. These results will provide an important basis for countries to take efficient countries as a reference in the fight against the future pandemics and to evaluate their struggle processes with their own dynamics.

Benzer Tezler

  1. Türkiye ve AB ülkelerinin COVID-19 'a karşı etkinliğinin veri zarflama analizi ile karşılaştırılması

    Comparision of the effectiveness of Turkey and EU countries against COVID-19 with data envelopment analysis

    GONCA ÇETİNKAYA EROĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Sağlık YönetimiGazi Üniversitesi

    İstatistik Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HASAN BAL

  2. Salgın dönemi sağlık harcamaları etkinliğinin dalga ve faz bağımlı analizi: Seçilmiş OECD ülkeleri üzerine uygulama

    Phase and wave dependent analysis of health expenditure efficiency during pandemic: A sample of OECD evidence

    ELİF BODUROĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    İşletmeHacettepe Üniversitesi

    İşletme Ana Bilim Dalı

    DOÇ. KAZIM BARIŞ ATICI

  3. Evrişimsel sinir ağları ile akciğer x-ray görüntülerinden COVID-19 tespiti ve hibrit model önerisi

    COVID-19 detection from chest x-ray images and hybrid model recommendation with convolutional neural networks

    FURKAN ERYILMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolGazi Üniversitesi

    Bilgisayar Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HACER KARACAN

  4. Yapay sinir ağları ile pandemi sürecinde kısıtlama stratejilerinin etkinliğinin belirlenmesi için bir model önerisi

    A model proposal to determine the efficiency of mitigation strategies during the pandemic with artificial neural networks

    ÖMER FARUK ÇAPAROĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Endüstri ve Endüstri MühendisliğiAtatürk Üniversitesi

    Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ YEŞİM OK

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MAHMUT TUTAM

  5. Group analysis of nonlinear dynamical systems

    Nonlineer dinamik sistemlerin grup analizi

    NAVID AMIRI BABAEI

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TEOMAN ÖZER