Çocuk işçiliği ile mücadele ulusal programının politikadan uygulamaya eğitim bağlamında analizi
An analysis of the national program to combat child labor from policy to implementation within the context of education
- Tez No: 942416
- Danışmanlar: PROF. DR. AYHAN URAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
Antik dönemlerden modern çağlara kadar, tarihin her döneminde çocuk işçiliği ile karşılaşılmıştır. Günümüzde ise çocuk işçiliği, özellikle az gelişmiş ülkelerde kitlesel bir sosyal sorun olarak öne çıkmaktadır. Dünyada ve Türkiye'de çocuk işçiliğini önlemeye yönelik çeşitli politika ve uygulamalar hayata geçirilmiş olmasına rağmen, ILO'nun 2025 yılı verilerine göre küresel ölçekte yaklaşık 138 milyon; TÜİK'in 2019 yılı verilerine göre ise Türkiye'de yaklaşık 720 bin çocuk istihdamda yer almaktadır. Bu araştırmanın genel amacı, 2017-2023 yıllarını kapsayan Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı'nın politikadan uygulamaya eğitim bağlamında analizini yapmaktır. Bu kapsamda, çocuk işçiliğini ortadan kaldırmayı amaçlayan ve temel politika belgesi olan Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı (2017–2023)'nda yer alan eğitim politikalarının, mevcut durum raporları ve eğitim yöneticilerinin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Ulusal Program, kamu politikası analizi türlerinden biri olan politika değerlendirmesi yöntemiyle ele alınmıştır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada, durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynaklarını, Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı'na ait mevcut durum raporları ile Şanlıurfa ili Eyyübiye, Viranşehir ve Siverek ilçelerinde görevli eğitim yöneticileri oluşturmaktadır. Veri toplama araçları ise doküman incelemesi ve yarı yapılandırılmış görüşme formudur. Çalışma grubu, mevsimlik tarım işçisi ailelerin yoğun olarak ikamet ettiği; Şanlıurfa ili Eyyübiye, Viranşehir ve Siverek ilçelerinde görev yapan eğitim yöneticilerinden oluşmaktadır. Genel amaç doğrultusunda ilk olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı Eylem Planı mevcut durum raporlarında yer alan eğitim politikaları incelenmiştir. Ardından Şanlıurfa ili ilçelerinde (Eyyübiye, Viranşehir, Siverek) görevli eğitim yöneticileri ile yarı yapılandırılmış formlar aracılığıyla görüşmeler yapılmıştır. Katılımcıların belirlenmesinde kartopu örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama ve analiz sürecinde MAXQDA Nitel Veri Analizi Programı kullanılmıştır. Görüşmelerden toplanan nitel veriler, sistematik şekilde işlenip yorumlanarak“içerik analizi”yöntemiyle analiz edilmiştir. Veri toplama araçlarının geçerlilik ve güvenirliği için uzman görüşüne başvurulmuş; meslektaş değerlendirmesi ve katılımcı onayı ile verilerin doğruluğu desteklenmiştir. Eğitim politikaları; mevcut durum raporları ve görüşmelerde; hukuki mevzuatlarla ilgili düzenlemeler, kurumsal yapıların güçlendirilmesi, farkındalık arttırıcı önlemler ve eğitim ve iyileştirme olmak üzere dört tema şeklinde belirlenmiştir. Araştırma sonucunda; Ulusal Program eylem planında belirtilen eğitim politikalarının genel olarak gerçekleştirildiği ancak bazı olağanüstü dönemlerde (COVID-19, tasarruf tedbirleri) faaliyetlerin kesintiye uğradığı sonucuna ulaşılmıştır. Hukuki düzenlemeler alanında zorunlu eğitim, genelgeler ve mesleki eğitime ilişkin politikalarda ilerlemeler sağlanmış ancak süreçlerin yavaşlığı ve uygulama eksiklikleri çocuk işçiliği sorununu tam anlamıyla çözmede yetersiz kalmıştır. Kurumsal yapıların güçlendirilmesine yönelik eğitim politikalarında çeşitli adımlar atılmış, COVID-19 süreci ve sistemler arası entegrasyon eksikliği nedeniyle bu yapıların etkin işleyişi ve sürdürülebilirliği sınırlı kalmıştır. Eğitim ve iyileştirme politikalarında hizmet içi eğitimden okul öncesi eğitime, telafi programlarından mesleki yönlendirme ve burslara kadar çeşitli uygulamalar hayata geçirilmiş, bazı faaliyetlerde aksamalar olmuştur. Araştırmada katılımcılarla yapılan görüşmeler sonucunda; çocuk işçiliğiyle mücadelede hukuki düzenlemede eğitim politikalarının mevcut olduğu ancak uygulama, denetim ve farkındalık gibi alanlarda işlevsel sorunların devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Çocuk işçiliği ile mücadelede farkındalık artırıcı önlemlere yönelik politikalar; aileler, öğretmenler, öğrenciler ve yöneticiler için çeşitli faaliyetlerle desteklenmiş ancak katılım isteksizliği, standart uygulama eksikliği ve kurumlar arası farklılıklar nedeniyle bu çalışmaların etkisinin sınırlı kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim ve iyileştirme politikaları kapsamında telafi kursları, hizmet içi eğitim, okul öncesi eğitim ve yönlendirme faaliyetleri uygulanmış ancak içerik eksiklikleri, öğretmen yetersizliği ve öğrenci devamsızlığı nedeniyle bu çalışmaların çocuk işçiliğini önlemede yeterince etkili olamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Mevcut durum raporlarındaki sonuçlar ile eğitim yöneticileri ile yapılan görüşme sonuçları karşılaştırıldığında; raporlar, çocuk işçiliğiyle mücadelede yasal mevzuatın genel olarak yeterli olduğunu gösterirken, eğitim yöneticileri uygulama, bilgilendirme, denetim eksiklikleri nedeniyle mevzuat boşlukları ve kayıt dışılık sorunlarının devam ettiğini ortaya koymaktadır. Rapor sonuçlarına göre e-METİP sistemi üzerinden mevsimlik tarım işçisi çocukların eğitim durumlarının izlenebildiği sonucuna ulaşılmıştır, eğitim yöneticileriyle yapılan görüşmelerde ise e-Okul ile entegrasyonunda sorunlar yaşandığı belirtilmiştir. Rapor sonuçlarında MEB Genelgesi kapsamında takip ekipleri aracılığıyla mevsimlik tarım işçisi ailelerin ziyaret edildiği eğitim yöneticileriyle yapılan görüşmelerde de benzer şekilde aktif çalışıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Çocuk işçiliği ile mücadelede etkinliğin artırılması, eğitim politikalarının yerel düzeyde uygulanabilirliğini sağlamak üzere eğitim yöneticileri ve öğretmenlerin eğitimlerle desteklenmesi, izleme ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı kapsamındaki eğitim politikalarının uygulanması ve geliştirilmesi ile özellikle mevsimlik tarım işçisi çocukların eğitim hakkının korunmasına yönelik öneriler sunulmuştur. Çalışmanın, politika yapıcılar, araştırmacılar ve çocuk işçiliğiyle mücadele edenlere katkı sunacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Child labour has been encountered in every period of history, from ancient times to the modern era. Today, child labour is a major social problem, especially in less developed countries. Despite the implementation of various policies and practices aimed at preventing child labour in the world and in Türkiye, according to ILO data for 2025, approximately 138 million children are employed globally, while according to Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) data for 2019, approximately 720,000 children are employed in Turkey. The general objective of this research is to analyse the National Programme for Combating Child Labour (2017–2023) in terms of education, from policy to implementation. Within this scope, the aim is to evaluate the education policies included in the National Programme for Combating Child Labour (2017–2023), which is the basic policy document aimed at eliminating child labour, in line with current status reports and the opinions of education administrators. The National Programme was approached using the policy evaluation method, which is one of the types of public policy analysis. In this study, which adopted a qualitative research method, a case study design was used. The data sources for the research consist of current status reports from the National Programme for Combating Child Labour and education administrators working in the districts of Eyyübiye, Viranşehir and Siverek in the province of Şanlıurfa. The data collection tools are document review and semi-structured interview forms. The study group consists of education administrators working in the districts of Eyyübiye, Viranşehir, and Siverek in Şanlıurfa Province, where seasonal agricultural worker families reside in large numbers. In line with the general objective, the education policies included in the current status reports of the National Programme Action Plan for Combating Child Labour prepared by the Ministry of Labour and Social Security were first examined. Subsequently, semi-structured interviews were conducted with education administrators working in the districts of Şanlıurfa (Eyyübiye, Viranşehir, Siverek). Snowball sampling was used to determine the participants. The MAXQDA Qualitative Data Analysis Programme was used in the data collection and analysis process. The qualitative data collected from the interviews were systematically processed and interpreted using the 'content analysis' method. Expert opinion was sought to ensure the validity and reliability of the data collection tools; the accuracy of the data was supported by peer review and participant approval. Education policies were identified in four themes based on current status reports and interviews: legal regulations, strengthening institutional structures, awareness-raising measures, and education and improvement. The research found that the education policies outlined in the National Programme action plan were generally implemented, but activities were interrupted during certain extraordinary periods (COVID-19, austerity measures). Progress has been made in the areas of compulsory education, circulars and policies related to vocational education in the field of legal regulations, but the slowness of the processes and implementation deficiencies have been insufficient to fully resolve the issue of child labour. Various steps have been taken in education policies aimed at strengthening institutional structures, but the effective functioning and sustainability of these structures have been limited due to the COVID-19 process and the lack of inter-system integration. Various practices have been implemented in education and improvement policies, ranging from in-service training to pre-school education, from remedial programmes to vocational guidance and scholarships, but there have been disruptions in some activities. As a result of interviews with participants in the study, it was concluded that although education policies exist in the legal regulation of combating child labour, functional problems continue in areas such as implementation, supervision and awareness. Policies aimed at raising awareness in the fight against child labour have been supported by various activities for families, teachers, students and administrators, but it was concluded that the impact of these efforts has been limited due to reluctance to participate, lack of standardised implementation and inter-institutional differences. Compensatory courses, in-service training, pre-school education and guidance activities were implemented as part of education and improvement policies, but it was concluded that these efforts were not sufficiently effective in preventing child labour due to content deficiencies, teacher shortages and student absenteeism. When the results of the current situation reports were compared with the results of interviews with education administrators, the reports showed that the legal regulations were generally sufficient in the fight against child labour, while the education administrators revealed that regulatory gaps and informality issues persisted due to deficiencies in implementation, information, and supervision. According to the report results, it was concluded that the educational status of seasonal agricultural worker children can be monitored through the e-METİP system, while interviews with education administrators revealed that there are problems with its integration with e-School. The report results also concluded that follow-up teams visited seasonal agricultural worker families within the scope of the MEB Circular, and interviews with education administrators revealed that similar active work was being carried out. In order to increase effectiveness in the fight against child labour and to ensure the applicability of education policies at the local level, it is necessary to support education administrators and teachers with training, and to strengthen monitoring and control mechanisms. In this study, recommendations are made for the implementation and development of education policies within the scope of the National Programme for the Fight Against Child Labour, with a particular focus on protecting the right to education of seasonal agricultural worker children. It is believed that this study will contribute to policymakers, researchers, and those fighting child labour.
Benzer Tezler
- Potentialities for and limits to inclusion by education: The case of Syrian children's education in Turkey and child labour
Eğitim tarafından içermede potansiyeller ve limitler: Türkiye'deki Suriyeli çocukların eğitimi ve çocuk işçiliği
YASEMİN KIZILOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Sosyal HizmetOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyal Politika Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET OKYAYUZ
- Çocuk işçiliği ile mücadele politikaları üzerine bir inceleme
An examination of the policies launched to combat child labour
SALİH ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriAkdeniz ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TANER AKPINAR
- Çocuk işçiliği ve ailenin rolü (Kütahya örneği)
Child labor and role of family (Kutahya sample)
FATMA KILIÇ
- 2018 döviz krizi ile birlikte artan çocuk işçiliği: Nedenleri ve politika önerileri
Inceresing of child labaur white the 2018 currunsy crisis: Caureses and proposals
AYLİN AŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İşletmeİSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ AYDIN
- Avrupa Birliği Hukuku'nda çocuk ve genç işçilerin korunması
Protecting children and young worker at European Union law
MERYEM SELİN KANAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukDokuz Eylül ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERHAN BİRBEN