Para ikamesi ve finansal boyutları: Teori ve Türkiye açısından bir değerlendirme
Currency substitution and its financial aspects: Theory and the case of Turkey
- Tez No: 81689
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İRFAN CİVCİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 128
Özet
Bu çalışmanın temel amacı para ikamesi olgusunun genel olarak neden ve sonuçlarını ortaya koyabilmektir. 1970 sonrası dünya finans piyasalarında başlayan serbestleşme hareketleriyle paralellik arzeden olgunun sö2konusu hareketlerle nedensellik ilişkisi içinde değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca analiz için 1980'lerden itibaren yabancı para kullanımının önem kazandığı yüksek enflasyonlu ve sanayileşmekte olan bir ülke olarak Türkiye ele alınmıştır. Çalışmanın I. Bölümü para ikamesinin neden ve sonuçlarına yönelik teorik tartışma ile başlamakta, ardından literatürdeki çalışmalarla ilgili bilgi aktarılmaktadır. II. Bölümde Türkiye ekonomisinde 1980 sonrası başlayan para ikamesi süreci fmansal piyasalardaki serbestleşme hareketleri paralelinde değerlendirilerek 1990 sonrasında nasıl bir değişim yaşandığı çeşitli fmansal göstergelerle ortaya konmuştur. Literatürdeki çalışmalarda para ikamesinin tanımlanması ile ilgili bir karışıklık sözkonusudur.. Bununla birlikte para ikamesi olgusunu en genel anlamı ile“ulusal paranın geleneksel fonksiyonlarının yabancı paralara geçmesi”şeklinde tanımlamak mümkündür. 1970'lerin başından itibaren dünya finans piyasalarında görülen serbestleşme hareketleri yabancı paraların değer stoku, hesap birimi ve muamele amaçlı kullanımını önemli ölçüde arttırmıştır. Para ikamesi açısından ülkeler104 arasında görülen farklılıkların açıklanmasında finansal piyasaların gelişmişlik düzeyi ile sözkonusu piyasaları düzenleyici faaliyetlerin önemli rol oynadığı söylenebilir. Gelişmiş ve dünya piyasaları ile bütünleşmiş sermaye piyasalarına sahip sanayileşmiş ülkelerdeki para ikamesi bu ülkelerin portföy düzenlemelerinin ve uluslararası ticari faaliyetlerdeki değişim maliyetlerinin minimize edilme çabalarının sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan gelişmekte olan ülkelerdeki para ikamesi derecesinin ise gelişmemiş finansal piyasalar ile yüksek ve değişken enflasyon oranlarına çok sıkı bağımlı olduğu görülmektedir. Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin paralan ülke dışında itibar görmediğinden bu ülkelerde simetrik olmayan (tek yanlı) bir para ikamesinden bahsetmek de yanlış olmamaktadır. Bu durum para ikamesini gelişmekte olan ülkeler açısından çok daha önemli bir olgu haline getirmektedir. Türkiye ekonomisi para ikamesi olgusuyla 1980'lerin başında ekonomik istikrar ve finansal serbestleşme programı sonrasında tanışmıştır. 1980'li yıllarda Türk finans piyasalarında yapısal ve kalıcı bazı gelişmeler olmakla birlikte sözkonusu piyasalar yeterince gelişememiş ve dünya piyasaları ile tam olarak bütünleşememiştir. Türkiye'deki finansal serbestleşme hareketleri içinde 1980 yılında faiz oranlarının serbest bırakılması, 1984 yılında yurtiçi yerleşiklere yurtiçi bankalarda döviz hesabı açtırabilmeleri olanağının tanınması ve 1989 yılında 32 sayılı karar çerçevesinde sermaye hareketlerinin tamamen serbestleşmesi önemli adımlar olmuştur.105 Türkiye ekonomisinde dolarizasyon süreci 1984 yılında yurtiçi yerleşiklere yurtiçi bankalarda döviz tevdiat hesabı açabilme hakkının verilmesinden sonra başlamış ve 1980'li yılların sonuna kadar artan bir hızla devam etmiştir. 1989 yılında 32 sayılı kararla tamamen serbestleşen sermaye hareketlerinin ardından döviz kuru artışının üzerinde reel getiri sağlayan Türk Lirası faizlere rağmen dolarizasyonun düşmediği görülmüştür. 1990'lı yıllarda döviz tevdiat hesaplarının gerek hacimsel olarak gerekse toplam mevduatlar, M2Y ve finansal sistemin büyüklüğünü daha iyi yansıtan toplam yurtiçi mali varlıklar içindeki payının da sürekli artması hysteresis haline gelen döviz talebinin tespiti açısından önemlidir. 1990 'lı yıllarda Türk Lirası cinsinden finansal varlıkların reel getirişi dövizin reel getirişinin üstünde olmasına rağmen tasarruf sahiplerinin bankalarda döviz hesabı açtırmaya devamı şeklindeki davranışları aynı dönemde döviz yükümlülüklerini döviz cinsinden varlıklarının üzerine çıkaran ve açık döviz pozisyonu yaratarak Türk Lirası menkul kıymetlere yatırım yapan ticari bankalara göre farklılık arz etmektedir. Dolayısıyla tasarruf sahipleri açısından reel getiri avantajı Türk Lirası' na olan güvensizliği kaldıramamış gözükmektedir. Türk Lirası 'na yatırım yapmayı getiri avantaj ma rağmen riskli bulan tasarruf sahiplerinin bu davranışları ekonomide süregelen istikrarsızlıklar, gelecekle ilgili enflasyonist bekleyişler, siyasi belirsizlik ve kriz dönemlerinde yoğunlaşan ancak genel eğilimi itibariyle oynak olan fiyat ve döviz kurları ile piyasalar ve finansal106 araçlar hakkında tam bilgilenememe, likidite sorunu ve açıklanamayan faktörler gibi temel saiklerin etkisi ile açıklanabilir. 1980'li yılların ikinci yansından itibaren başlayan ve etkisi artarak devam eden dolarizasyon sürecinin 1990'lı yıllarda Türk Lirası'mn reel gelir avantajına rağmen tersine döndürülemediği tespit edilmiş olmakla beraber bu tespite neden olan tasarruf sahiplerinin davranışları ardındaki temel saiklerin analitik bir bakış açısıyla incelenmesinin çok daha geniş ve farklı bir çalışma gerektirdiği ve böyle bir çalışmanın Türkiye ekonomisinde para ikamesi olgusunun açıklanması açısından önemli olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study seeks to investigate the causes and consequences of currency substitution in general. It has aimed to evaluate the phenomenon in relation with the financial liberalization process implemented since 1970s. The individual analysis has concentrated on a newly industrializing, high inflation economy, namely Turkey where the use of foreign currencies has gained importance after 1980s. The first chapter starts with the theoretical discussion of the causes and consequences of currency substitution. After this, a survey of studies in literature have been given. In the second chapter currency substitution started after 1980 in Turkish economy has been overviewed together with the liberalization in financial markets and the reasons of ongoing dolarization after 1990 have been analysed by using financial indicators.. The literature on currency substitution is plagued by confusion regarding its proper definition. Nevertheless, currency substitution can be defined in broad sense as the replacement of domestic currency in its traditional functions by foreign currencies. After the beginning of 1970s, liberalization of financial markets has gradually increased the scope of using foreign exchange as a store of value, a unit of account and a medium of exchange. The development stage and regulatory108 framework of financial system are crucial factors in order to explain differences in the degree of currency substitution across countries. Currency substitution in industrialized countries which have developed capital markets and a high degree of world market integration can be viewed as the result of portfolio diversifications and of the need to minimize transaction costs in international trade operations. On the other hand, the degree of currency substitution in developing countries is strongly related to underdeveloped financial markets and high and volatile inflation rates. That there is no foreign demand for the currencies of developing countries refers unsymmetrical currency substitution. This feature makes currency substitution phenomenon crucial for developing countries more than developed countries. Turkish economy has faced the phenomenon of currency substitution after the stabilization and financial liberalization program in early 1980s. Although there have been substantial developments in Turkish financial markets during 1980s, they haven't been fully developed and integrated with the rest of the world. Finacial liberalization process in Turkey has three important steps. The first one is liberalization of interest rates in 1980, the second one is the right of having foreign exchange deposits in domestic banks for households in 1984, the last one is the liberalization of capital movements in 1989. Currency substitution in Turkish economy started in 1984 after the households have been given the right of holding foreign exchange deposits in109 domestic banks. Dollarization has been lasting until the end of 1980s by an increasing rate. Although domestic assets have had higher positive real return than foreign currencies during 1990s, the demand for foreign currency, which was independent of the real return advantage of Turkish Lira, hasn't been prevented. The main indicator to determine the demand for foreign currency, which has become hysteresis in 1990s, is the increasing share of foreign exchange deposits in total domestic financial assets in addition to the increasing shares of foreign exchange deposits in total deposits and M2Y. Behavior of households who continued to have foreign exchange deposits in domestic banks during 1990s was different from the behavior of commercial banks who increased their liabilities in terms of foreign exchange and invested on securities in terms of Turkish Lira. In spite of real return advantage of Turkish Lira during 1 990s, the behavior of households indicates a lack of confidence for Turkish Lira which can be explain by structural instabilities in the economy, negative expectations about ongoing inflation, volatile prices and exchange rates, lack of information about financial markets and financial instruments, liquidity problems and undetermined factors. Analysis behind the behavior of households exceeds the scope of this study. It's thought that such a study will be very useful in order to determine the main reasons of currency substitution which has became hysteresis in 1990's in spite of real return advantage of Turkish Lira.
Benzer Tezler
- Privatization of state owned mining companies and its effect on the Turkish economy
Devlet madencilik işletmelerinin özelleştirilmesi ve Türk ekonomisine etkisi
MEHMET TEKELİOĞLU
Doktora
İngilizce
1999
Maden Mühendisliği ve MadencilikDokuz Eylül ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL KÖSE
DOÇ. DR. ERCÜMENT YALÇIN
DOÇ. DR. AHMET HAKAN ONUR
- Para ikamesi, politik etkileri ve Türkiye için bir ampirik çalışma
Currency substitution, policy implications and an empirical study for Turkey
DERYA DEMİRCAN
- Gelişmekte olan ülkelerin dış borç sorunu ve Türkiye'nin dış borçları
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA KARAGÖZ
- Bankacılık sektöründe performans analizi ve kamu bankaları (1983-1994)
Performance analysis of the banking sector and state banks (1983-1994)
MUSTAFA ALCI
- Financial dollarization and currency substitution in Turkey
Türkiye'de finansal dolarizaryon ve para ikamesi
ÖZGE BAŞKURT
Yüksek Lisans
İngilizce
2005
EkonomiOrta Doğu Teknik Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERDAL ÖZMEN
