Türk makam müziği vokal performanslarında gelenek-modernite eksenli dönüşümler
Transformations of vocal performance practices in turkish maqam music regarding transitions between tradition and modernity
- Tez No: 829203
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKKI ALPER MARAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: ANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
- Enstitü: Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 494
Özet
Türk makam müziğine dair vokal icra örneklerinin, 20. yüzyıl başlarında ses kayıt yöntemleri yoluyla tespit edilmiş olması, farklı icra stillerinin incelenmesine ve karşılaştırılmasına olanak vermektedir. Söz konusu icra kayıtları vasıtasıyla sanatçıların tavır detaylarını, teknolojinin el verdiği ölçüde; fonetik yapı, ses ve nefes kullanımı, perde baskıları, süsleme elemanları, nüanslar, metronom tercihleri, doğaçlama yöntemleri vb. açılardan incelemek mümkündür. Öte yandan, üstaddan talebeye aktarılan bu tavır birikimleri, arka plânda son derece zengin kültürel kodlar taşımaktadır.“Gelenekten”uzaklaştıkça içyapısında kayda değer farklılaşmaların dikkatleri çektiği bu ortak üretimler, geleneksel icra anlayışlarının tanımını zamanla muğlâklaştırmıştır. Bu anlayışların sanatsal doğasını doğru incelemek adına, mevcut sesli kayıtların estetik özelliklerini doğru değerlendirmek gerekmektedir. Bu çalışma, ilk elden sesli kayıtlar, sözlü tanıklıklar ve yazılı belgeler ışığında, ses kayıt tarihinin önde gelen ses ustalarına ait performans pratiklerine dair temel çıkarsamalar yapmayı ve icracılığın doğasını gelenek-modernite ekseninde ayrıntılı olarak betimlemeyi amaçlamaktadır. Bu yolla söz konusu araştırma verilerini elden geldiğince nesnel ve kapsamlı bir yorum süzgecinden geçirmek ve bu kavramsal çatıyı sağlam bir temele oturtarak makamsal ses sanatının 20. yüzyıldaki seyrini mercek altına almak gerekecektir. Nitekim söz konusu seyrin değişken parametreleri, sanatçıların aldıkları eğitimler ve icra standartları açısından elde ettikleri yeni performatif birikimlerle doğru orantılı olarak, yeni kavramsal çerçevelerin geliştirilmesi ihtiyacına işaret etmektedir. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi adına mütevazı bir giriş niteliği taşıyan bu çalışma, bütüncül eksende yeni performans kriterleri ve değerlendirme ölçütlerine alan açma/ilham verme, onlara kaynaklık etme/kaynak temin etme ve özellikle makam müziğinin işlendiği coğrafyalardaki vokal tınıların bilimsel temellere dayanarak tasvir edilmesi için bir kılavuz olma amaçlarını taşımaktadır. Dolayısıyla klâsik Türk müziği icra tarihinin özellikle 19. ve 20. yüzyıllardaki vokal icra seyrine ışık tutabilecek eldeki dağınık bilgi kümelerini doğru şekilde birleştirerek, elle tutulur veriler oluşturmak, bu karmaşık duysal yapıyı anlamlandırabilmek adına zorunlu görünmektedir. Bu bakımdan günümüzde vokal icra bağlamındaki müzikoloji literatüründe genellikle mesafeyle yaklaşılan süreç odaklı, geniş bir zaman dilimine yayılan ve üzerinde çalışılacak fazlaca veri içeren inceleme ve araştırma örnekleri, potansiyel olarak taşıdıkları kapsayıcılık ve çoklu kıyas imkânlarına rağmen hâlen sınırlı sayıdadır. Bu sınırlılık olgusundan hareketle süreç ve zamansallığı merkeze alan, icranın tarihsel seyrine ve nitel açıdan kırılma noktalarına odaklanarak, bunların yazılı belgeler ve işitsel verilerle karşılaştırmasını yapmak, bu çalışmanın seyir hattını oluşturmaktadır. Kabaca geleneksel icra anlayışlarında gözlenen tavır farklılıklarının ve geçirgenlik noktalarının tespit edilmesi ile toplumsal dönemeçlerle eş zamanlı olarak seyreden kırılma, sadeleşme, farklılaşma ve dönüşmelerin ses dünyasındaki seyrinin takip edilmesi bir ön koşul olarak yorumlanabilir. Çalışmanın doğası gereği nitel araştırma yöntemi ile betimsel yöntem ve tarama modeli bir arada kullanılmıştır. Bu yolla konuyu derinlemesine araştırarak, bütüncül yaklaşım prensibinden hareketle her türlü bilgi toplama sürecine açık bir araştırma süreci tercih edilmiştir. Ayrıca araştırma verileri kendi koşulları içinde, olduğu gibi ele alınmış, mevcut durumları saptanarak tanımlanmış, özellikleri tasvir edilmiş, veriler arası ilişkiler saptanmış;“Ne idi?”,“Nedir?”,“Ne ile ilgilidir?”şeklindeki sorular yanında,“Niçin?”,“Nasıl?”, Ne şekilde?" gibi sorulara da cevap aranmıştır. Bu yöntemsel detaylardan hareketle Türk müziği vokal icra sanatında baskın bir konumu olan klâsik tavrın, teorik ve pratik açıdan icracı jargonundaki basmakalıp, genel geçer kullanımlarının çok ötesinde nitelikler taşıdığı ve sanılanın aksine, performatif açıdan son derece zengin bir altyapıdan beslendiği saptanmıştır. Diğer tavırlarla etkileşim içinde olan klâsik tavrın çevrelediği kültürel ve performatif dinamikler, geliştirilmeye açık yüklü potansiyelleriyle 20. yüzyılın icra seyrinde bambaşka yörüngeler oluşturmuştur. Bir kısmı bugün bile yeterince açık olmayan bu dinamiklerin oluşturacağı bütüncül bakış, içinde bir tür anakronizm potansiyeli barındırsa da, Türk müzik tarihi ile ses sanatının kesişim noktalarını birleştirerek daha sağlıklı bir temel üzerine kurabilmek adına bu çalışmada temel bir düstur olarak benimsenmiştir.
Özet (Çeviri)
The examination and comparison of different performance styles of vocal performance examples of Turkish maqam music were allowed and determined mostly by sound recording methods at the beginning of the 20th century. Through the performance recordings in question, the artists' stylistic details; phonetic structure, use of sound and breath, particular intonations, ornamental elements, nuances, metronome preferences, improvisation methods etc. were possible to examine from different angles—as far as this technology allows. On the other hand, these stylistic accumulations, transferred from master to student, carry extremely rich cultural codes in the background. These joint productions, which draw attention to the remarkable differences in their internal structure as they move away from the“tradition”, have blurred the definition of“traditional performance”understandings over time. In order to properly examine the artistic nature of these understandings, it is necessary to correctly evaluate the aesthetic qualifications of these existing audio recordings. In the light of first-hand audio recordings, oral testimonies and written documents, this study aims to make basic inferences about the performance practices of the leading voice masters in the history of sound recording and to describe the nature of performance in detail on the axis of traditionality-modernity. In this way, the research data should be filtered as objectively and comprehensively as possible and put in a conceptual framework on a solid foundation to reflect the course of the (Turkish) modal sound art in the 20th century. As a matter of fact, the variable parameters of the aforementioned course point to the need to develop new conceptual frameworks in direct proportion to the new performative accumulations gained by the artists in terms of training and performance standards. This study, which is a modest introduction in order to meet this need, aims to open up/inspire new performance and evaluation criteria on a holistic axis, proposes to be a source for them, while trying to be a guide based on scientific foundations for describing the vocal timbres and qualities, especially in the geographies where maqam music is practiced. Therefore, it seems necessary to create tangible data by correctly combining the scattered information clusters that can shed light on the course of vocal performance in the history of classical Turkish music performance, especially in the 19th and 20th centuries, in order to make sense of this complex sensory structure. In this regard, today, in the musicology literature in the context of vocal performance, the examples of examinations and research that are process-oriented, spread over a wide period of time and contain a lot of data to be studied, which are generally approached with a distance, are still limited in number, despite their potential comprehensiveness and multiple comparison opportunities. Based on this limitation, focusing on the historical course of the performance and its qualitative breaking points, focusing on process and temporality, and comparing these with written documents and audio data, constitutes the course of this study. Roughly speaking, identifying the differences in attitude and permeability points observed in traditional performance approaches and following the course of fractures, simplifications, differentiations and transformations in the sound world that occur simultaneously with social turnings can be interpreted as a prerequisite. Due to the nature of the study, qualitative research method was used together with descriptive method and scanning model. In this way, by researching the subject in depth, a research process open to all kinds of information gathering process was preferred, based on the principle of holistic approach. In addition, the research data were handled as they were, in their own conditions, their current situation was determined, their characteristics were described, and the relationships between the data were determined;“What was it?”,“What is it?”,“What is it about?”In addition to questions such as“Why?”,“How?”,“In what way?”Answers to questions such as these were also sought. Based on these methodological details, it has been determined that the classical style, which has a dominant position in the art of vocal performance of Turkish music, has theoretical and practical qualities that are far beyond its stereotypical and common uses in the performer jargon, and contrary to popular belief, it is nourished by an extremely rich infrastructure in terms of performativity. The cultural and performative dynamics surrounding the classical style, which interacts with other styles, have created completely different trajectories in the course of performance of the 20th century, with their potential to be developed. Although the holistic view created by these dynamics, some of which are not clear enough even today, contains a kind of anachronism potential, it has been adopted as a basic principle in this study in order to build on a healthier foundation by combining the intersection points of Turkish music history and sound art.
Benzer Tezler
- Vaccai pratik şarkı söyleme metodunun makam şarkıcıları için modellenmesi
Modeling of vaccai practical singing method for Turkish makam music
NEŞE SARISÖZEN ADALI
- Barış Manço'nun şarkılarının müziksel analizi ve değerler eğitimi kapsamında incelenmesi
Musical analysis of the Barış Manço's songs and investigation in the values education
TOLGA GÜLER
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYNUR ELHAN NAYİR
- Klasik Türk müziği vokal icrasında başlangıç seviyesi için repertuvar eğitim metodu çalışması
Repertoire training method study for beginning level in vocal performance of Turkish classical music
BERKE MEYMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiPerformans Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SİNEM ÖZDEMİR GÖÇERİ
- Geleneksel Anadolu müzik kültürlerinde vokal icranın çalgı pratikleriyle duysal etkileşimi: Ağız ve hançere tekniklerinin oluşumunda ezgisel kodlar
Audial interaction of vocal performance with instrument practices in traditional Anatolian music cultures: Melodic codes in the formation of dialects and traditional vocal technique
İSMET AYDIN
Doktora
Türkçe
2024
MüzikYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURAN SAĞER
- Klasik Hint müziği türlerinden khyal ile Türk müziği türlerinden gazelin karşılaştırmalı incelemesi
Comparative analysis of the Hindustani Sangeet genre khyal and the Turkish music genre gazel
CANAN SYRELL GÜNÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞİRİN KARADENİZ GÜNEY