Türk romanında mekânın dönüştürücü etkisi (1940-1960)
Transformative effect of space in Turkish novel (1940-1960)
- Tez No: 834041
- Danışmanlar: PROF. DR. HACİ ABDULLAH ŞENGÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 318
Özet
Bu çalışma, 1940-1960 dönemi Türk romanında kurgulanan mekânların, roman kişileri üzerindeki dönüştürücü/değiştirici etkisi hakkındadır. Çalışmada, anlatma esasına bağlı edebî metinlerden biri olan romanda, mekânın çeşitli işlevlerde kullanıldığı öne sürülmüş, bu sav edebiyat metinlerine yansıyan mekân-insan ilişkisinden yola çıkılarak irdelenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle çeşitli disiplinlerin mekâna dair değerlendirmeleri ve edebiyattaki mekân algısı üzerinde durulmuş, ardından bu algının romanlarda neden ve nasıl değiştiği sorgulanmıştır. Sorgulamada, mekân kullanımının yazara, döneme, sanat akımlarına ve roman türüne göre değişkenlik gösterdiği anlaşılmıştır. Tanzimat Dönemi'nden itibaren, olay örgüsünü biçimlendirmede fiziksel bir yer olarak kullanılan mekânın, bu dönemden sonra insanla ilişkilendirilerek algısal boyutta kurgulanmaya başlandığı saptanmıştır. Ayrıca modernleşme süreciyle birlikte mekânın, insan varlığıyla bir bütün oluşturduğu ve bunun da edebiyat metinlerinde gittikçe belirginleştiği görülmüştür. Söz konusu bulguların ışığında, 1940-1960 arası döneminde yayımlanan romanlar araştırılmıştır. Araştırma için, mekân-insan ilişkisinin çeşitli boyutlarını sergileyen yüz beş roman seçilmiştir. Romanlarda mekân kurguları, insanın temel varoluş alanlarındaki etkilenmelerinden yola çıkılarak kimlik, cinsiyet, hafıza, aidiyet, mekânsal algı, dil ve üslup, davranış biçimleri doğrultusunda incelenmiştir. Bütün bu çözümlemelerin sonucunda Türk romanında mekânın dönüştürücü/değiştirici etkisinin, insanla ve onun temel belirleyenleriyle bağlantılı olarak kurgulandığı, bu etkinin de olumlu ve olumsuz bir şekilde roman kişilerine yansıdığı tespit edilmiştir. Romanlarda işlenen hemen her konunun, doğrudan ya da dolaylı olarak bu kurguyla ilişkilendirildiği gözlenmiştir. Dolayısıyla romanlarda mekânın dönüştürücü/değiştirici etkisinin, bu unsurun hem fiziksel yapısından ötürü hem de insanın mekâna yüklediği anlamla birlikte şekillendiği görülmüştür. Sonuç olarak, bir kurmaca metindeki mekânın, insan faktörü göz önünde bulundurulmadan değerlendirilemeyeceği ve söz konusu kavramın, alımlayıcının ona yüklediği anlamlar doğrultusunda olumlu ya da olumsuz bir nitelik kazandığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study is about the transformative/transformative effect of the spaces fictionalized in the Turkish novel of the 1940-1960 period on the novel's characters. In the study, it is argued that space is used in various functions in the novel, which is one of the literary texts based on the narrative principle, and this argument is analyzed based on the space-human relationship reflected in literary texts. In this direction, firstly, the evaluations of various disciplines on space and the perception of space in literature are emphasized, and then it is questioned why and how this perception changes in novels. During the investigation, it was understood that the use of space varies according to the author, the period, art movements and the genre of the novel. It has been determined that the space, which has been used as a physical place in shaping the plot since the Tanzimat Period, has started to be constructed in a perceptual dimension by associating it with human beings after this period. In addition, with the modernization process, it has been observed that space forms a whole with human existence and this has become increasingly evident in literary texts. In the light of these findings, novels published between 1940 and 1960 were analyzed. One hundred and five novels displaying various dimensions of the space-human relationship were selected for the research. The constructions of space in the novels were analyzed in terms of identity, gender, memory, belonging, spatial perception, language and style, and behavioral patterns based on the effects of space on the basic areas of human existence. As a result of all these analyses, it has been determined that the transformative/changing effect of space in the Turkish novel is constructed in connection with the human being and its basic determinants, and that this effect is reflected positively and negatively on the novel's characters. It has been observed that almost every subject covered in the novels is directly or indirectly associated with this fiction. Therefore, it has been observed that the transformative/changing effect of space in novels is shaped by both the physical structure of this element and the meaning that people attribute to space. As a result, it has been determined that the space in a fictional text cannot be evaluated without considering the human factor and that the concept in question gains a positive or negative quality in line with the meanings attributed to it by the receiver.
Benzer Tezler
- Mekân poetiği bağlamında romanda metaverse ve mekânın sanaldönüşümü
Metaverse and virtual transformation of space in literary fiction within the context of space poetics
HALİL ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2024
Karşılaştırmalı EdebiyatEskişehir Osmangazi ÜniversitesiKarşılaştırmalı Edebiyat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEDİNE SİVRİ
- Sait Faik Abasıyanık'ın eserlerinde mekan olarak istanbul
Istanbul as peace in Sait Faik Abasıyanık's works
YEŞİM ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. KÂZIM YETİŞ
- Erken Türk romanında fiziksel çevre sorunsalı
The Problematics of physical environment in early Turkish novel
HAYAL MERİÇ UĞRAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UĞUR TANYELİ
- Erken cumhuriyet dönemi Türk romanında bir kötülük mekânı olarak Şişli
Şişli as a place of evil in the early republican period Turkish novel
FEYZA HİLAL KUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVAL ŞAHİN GÜMÜŞ
- Türk romanında mekân
Place in Turkish novel
FERDA ZAMBAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. VEDAT KURUKAFA