Designing business model framework for public bus transportation authorities: A fuzzy approach
Otobüs toplu taşıma otoriteleri için iş modeli dizaynı: Bir fuzzy yaklaşımı
- Tez No: 835161
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET ERÇEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Dünyayı etkisi altına alan Covid-19 toplu ulaşım sektörünü de derinden etkilemiştir. Toplu ulaşım sübvansiyonlarla sürdürülebilir olurken Covid-19 etkisi ile birlikte gider ve gelirler arasında fark giderek büyümüştür. Gelirlerin büyük çoğunluğunu biletlerden karşılayan sektör pandemi döneminde sokağa çıkma yasaklarının yaşandığı günlerde yolculuklar yüzde 90'a varan düşüşler göstermiştir. Giderleri dezenfeksiyon, maske vb. gibi ek kalemlerin de eklenmesiyle birlikte artış göstermiştir. Tüm zorluklara rağmen pandemi döneminde toplu ulaşım durmayarak hizmet vermeye devam etmiştir. Bu yüzden toplu ulaşım şehirlerin omurgası olarak görülür. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan şehirler için trafik ile başa çıkmak için kritik rol oynar. Bunu başarmak için hizmet kalitesi kilit noktadır. Toplu ulaşımın hizmet kalitesi birçok faktöre bağlıdır bunlar operasyon, bakim ve onarım, denetim ve yönetim gibi. Yönetim tarafından iş modeli aktivite, deger ve finansal durumları dikkate alarak bütünsel bir bakış açısı sağlar. İş modelleri stratejik yönetim için kritik bir araç sunar. İş modelleri entegre bir bakış açısı sunarak iş operasyonlarının aktivite, değer ve finans boyutlarını da dikkate alarak şekillendirir. Faaliyetler, ana ortaklar, ana kaynaklar ve ana faaliyetlerden oluşurken değer, değer önerisi, müşteri segmentlerini, kanalları ve müşteri ilişkilerini içerir. Son olarak, finans bloğu, İş Modeli Kanvası (BMC) perspektifinden gelir akışlarını ve maliyeti içerir. İş modeli şirketlerin farklı yönlerini anlamaya, iletmeye ve paylaşmaya, değiştirmeye, ölçmeye, simüle etmeye ve daha fazlasını öğrenmeye hizmet eder. Organizasyon tipine göre iş modeli, kar temelli veya sosyal temelli olarak çeşitlendirilebilir. Bu tez toplu ulaşım kurumları için etki faktörü ve kurumun dış çevresini dikkate alarak bir iş modeli kanvası sunar. Etki faktörü, otobüs toplu ulaşımında yaşlılar, engelliler, elektrikli otobüsler, yeşil ulaşım gibi sosyal ve çevresel konuları içermektedir. Dış çevre bakış açısı ile bakıldığında PESTEL analizinde politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, yasal ve çevresel faktörler dikkate alınır. Etki faktörü ve dış çevrenin dikkate alınması, yöneticilere veya politikacılara etkin bir şekilde yönetebilmeleri için bütüncül bir bakış açısı sağlar. Ana ve alt kriterler literatüre göre üç seviyede dizayn edilmiştir. Modelin birinci seviyesi iç ve dış çevre kriterleri olan ana kriterler iken, ikinci seviyesi iş modeli ve PESTEL analizi olan iç ve dış çevre kriterlerinin alt kriterlerini içermektedir. Son olarak, üçüncü düzey iş modeli ve PESTEL analizinin alt kriterleri ile ilgilidir. Bununla birlikte bu tez özellikle dünya çapındaki otobüs ulaşım otoritelerinin çıkarlarına yönelik yeni bir stratejik eylem aracının uygulanabilirligini sorgular ve sorulara yönelik yanıtlarındaki homojenlik derecesini ve homojenlige neden olabilecek olası etmenleri ortaya çıkarmaya çalışır. Bu araştırma sorusuna cevap vermek için çalışma ilk olarak genel bir iş modeli dizaynini ortaya koyar. İş modelinin sürdürülebilir kılınması için dış faktörler de dizayna dahil edilmiştir. Otobüs toplu ulaşım otoriteleri için sunulan iş modeli sonrasında onu oluşturan bileşenlerinin önem dereceleri uluslararası ulaşım uzmanları tarafından Spherical ve Intuitionistic Fuzzy Analitik Hiyerarşi Proses yöntemleri ile degerlendirilmiştir. Sunulan model dört kıtadan uzmanlar tarafından degerlendirilir: Amerika, Asya, Avustralya ve Avrupa. Uluslararası uzmanlar deneyimlerine göre seçilir. Planlama, operasyon, inovasyon, strateji geliştirme ve finans departmanlarından on yılı aşkın deneyime sahip ulaşım uzmanları seçilirler. Literatürde Çok Nitelikli Fayda Teorisi, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), Analitik Ağ Süreci (ANP), Bulanık Küme Teorisi, Vaka Tabanlı Akıl Yürütme, Veri Zarflama Analizi, Basit Çok Nitelikli Sıralama Tekniği, Hedef Programlama, Eleme ve Seçim Çevirisi Gerçekligi (ELECTRE), Zenginleştirme Değerlendirme için Tercih Sıralaması Organizasyon Yöntemi (PROMETHEE), Basit Toplamsal Ağırlıklandırma, Çok Kriterli Optimizasyon ve Uzlaşı Çözümü (VIseKriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje-VIKOR), Ideal Çözüme Benzerlik Yolu ile Sıralama Tercihi Teknigi (TOPSIS) ve Ağırlıklı Toplam Ürün Değerlendirmesi (WASPAS) gibi farklı yöntemler bulunmaktadır. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), kolay uygulanabilirliği, esnekliği, birçok konuya uygulanabilirliği nedeniyle en çok kullanılan yöntemdir. Ancak belirsizlik, karmaşıklık gibi bazı durumlarda bulanık mantık, klasik AHP'ye tercih edilir. Bulanık mantıkta farklı bulanık kümeler vardır. Bunlardan bazıları Sıradan, Aralıklı, Sezgisel, Nötrozofik, Durağan olmayan, Kararsız ve Küreseldir. Bu problemde bulanık mantık yöntemi iki farklı bulanık setler ile uygulanır bunlar Spherical ve Intuitionistic. Çözüm seti geleneksel AHP yöntemi ile karşılaştırılarak önceki yöntemlerin sağlamlığı kontrol edilir. Sonuçlara göre iç çevre modelin ilk seviyesi için en önemli kriter olarak sıralanır. Aktivite elementi ikinci seviyede en önemli ilk kriter iken, ortaklar kriteri modelin üçüncü seviyesi için tüm uygulanan yöntemlerde ilk olarak sıralanır. Geleneksel analitik hiyerarşi yöntemi ile Intuitionistic Fuzzy Analitik Hiyerarşi yönteminde benzer sonuçlar elde edilmesi Spherical Fuzzy Analitik Hiyerarşi yönteminde iş modeli problemleri için belirsizliklerle baş etmede daha iyi sonuç koyduğu öne sürülebilir. Duyarlılık analizleri modelin uzmanların değerlendirmelerine duyarlı olduğunu gösterir. Yakınsama ve ıraksama perspektifinden bakıldıgında uzman değerlendirmeleri daha çok modelin içsel bileşenleri üzerine yakınserken daha çok dı¸ssal bile¸senleri üzerine ıraksar özellikle ekonomik ve teknolojik faktörler. Bir stratejik tepki aksiyon seti dizayn edildi otobüs toplu ulaşım otoritelerinin adaptasyonlarıni kolaylaştırmak için. Stratejik tepkiler, kısa ve uzun vadeli eylemleri ayrı ayrı içerir. Pandemi gibi beklenmedik durumlarda kısa vadeli tepkiyi tetikler iken planlama süreci ile uzun vadeli dönem harekete geçirilir. Iş modelinin inovasyonu onu tasarlamak kadar önemlidir. Değişen siyasi, ekonomik, sosyal, teknolojik ve yasal koşullar, iş ekosisteminde hayatta kalabilmek için yeniden tasarlamak için iş modeline ihtiyaç duyabilir. Önerilen iş modelinin gelişimi, zaman zaman tanımlanmış performans göstergeleri kullanılarak takip edilebilir. Bu çalışma otobüs toplu ulaşım otoritelerinin iş modelinin kurgulanması ve değerlendirilmesi açısından hem akademisyenlere hem de uygulayıcılara katkı sunar. Çalışma, sadece otobüs toplu ulaşım otoritelerinin stratejik yönetimine ilişkin araştırmayı genişletmek ile kalmıyor, aynı zamanda uzlaşmacı bir ikilik perspektifi sunarak yakınsama ve ıraksama tartışmasına da katkıda bulunur.
Özet (Çeviri)
Covid-19, which has taken the world under its influence, has also deeply affected the public transportation sector. While public transportation is sustainable with subsidies, the gap between expenses and incomes has grown with the effect of Covid-19. The sector, which meets the majority of its revenues from tickets, decreased by ninety percent during the days of curfews during the pandemic period. Expenses such as disinfection, mask, etc. increased with the addition of additional items. Despite all the difficulties, public transportation continued to serve without stopping during the pandemic period. For this reason, public transportation is seen as a backbone for the cities. Especially in developed and developing countries, it plays a critical role to overcome traffic jams. To achieve this, the service quality of public transportation is seen as a key point. The service quality of public transportation depends on different factors such as operation, repair and maintenance, audit, and management. From the management side, the business model provides a holistic perspective due to taking into account activity, value, and financial status. Business models represent a critical tool for strategic management. It provides managers with an integrated perspective to shape business operations regarding the activity, value, and finance dimensions. When activity composes of key partners, key resources, and key activities, value includes value proposition, customer segments, channels, and customer relationships. Lastly, the finance block comprises revenue streams and costs from Business Model Canvas (BMC) perspective. It serves to understand, communicate, share, change, measure, simulate, and learn more about the different aspects of the firms. According to the type of organization, the business model can be varied such as profit-based or social-based. This thesis presents a business model canvas framework for public transportation organizations including impact factors and their external environment. Impact factor includes social and environmental issues for public bus transportation such as elderly people, disabled people, electric buses, and green transportation. From an external view, PESTEL analysis is taken into account which is political, economical, social, technological, legal, and environmental. Taking into account impact factors and the external environment provides managers or policymakers with a holistic perspective to manage effectively. The main and sub-criteria of the model are designed according to the literature under three hierarchical levels. While the first level of the model is the main criteria which are internal and external environment criteria, the second level comprises sub-criteria of internal and external environment criteria which are business model canvas and PESTEL analysis. Finally, the third level is related to the sub-criteria of the business model and PESTEL analysis. In addition, this thesis aims to query the viability of a new strategic action tool specifically geared to the interests of public bus transportation authorities (PBTAs) around the globe and explore the degree of homogeneity in their responses as well as their possible drivers of them. To answer its research question, the study first offers a generic business model design for a PBTA, which integrates an extended version of the business model canvas with external environmental factors in order to enhance its sustainability. Subsequently, the importance attributions of international transportation experts to different model components are evaluated by using the Spherical and Intuitionistic Fuzzy AHP method. The proposed model is evaluated by experts from four continents: America, Asia, Australia, and Europe. International experts are selected according to their experience. They are selected from different departments which are planning, operation, innovation, strategy development, and finance with more than ten years of experience. There are different methods in the literature such as Multi-Attribute Utility Theory, Analytic Hierarchy Process (AHP), Analytic Network Process (ANP), Fuzzy Set Theory, Case-Based Reasoning, Data Envelopment Analysis, Simple Multi-Attribute Rating Technique, Goal Programming, Elimination and Choice Translating Reality (ELECTRE), Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluation (PROMETHEE), Simple Additive Weighting, Multicriteria Optimization and Compromise Solution (VIseKriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje-VIKOR), Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS), and The Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS). Analytic Hierarchy Process (AHP) is mostly used method due to its ease of application, flexibility, applicable to many subjects. But in some circumstances such as vagueness, complexity fuzzy logic is preferred to classical AHP. In fuzzy logic, there are different fuzzy sets. Some of those are Ordinary, Interval-Valued, Intuitionistic, Neutrosophic, Nonstationary, Hesitant, and Spherical. In this problem, fuzzy logic is applied to the model with two extensions which are Intuitionistic Fuzzy Sets (IFS) and Spherical Fuzzy Sets (SFS) to evaluate the proposed model. A solution set is also provided with a traditional AHP in order to check the robustness of the former methods. According to the results, the internal environment is ranked as the most important criterion at the first level for all methods. Whereas the activity element is ranked first at the second level, key partners are ranked first at the third level for all methods. The relative similarity of the results obtained by the traditional and Intuitionistic Fuzzy AHP model suggests that the Spherical Fuzzy AHP model may have better potential to handle the vagueness of the business modeling problems. Sensitivity analyses show that the model is sensitive to expert judgments. From the convergence-divergence perspective, the expert opinions tend to converge more on the internal components of the model and diverge on the external components, especially regarding economic and technological factors. A strategic response action set is also designed to facilitate the adoption of the model by PBTAs. The strategic responses include short and long terms actions, separately. When unexpected conditions such as pandemics trigger short-run responses, the long-run term is mobilized by the planning process. Innovation of the business model is important as designing it. Changing political, economical, social, technological, and legal conditions, the business models can be needed to redesign to survive in the business ecosystem. Development of the proposed business model can be tracked using defined performance indicators time by time. This study contributes to the works of both academicians and practitioners in terms of designing and evaluating public transportation business models. The study not only extends the research on the strategic management of the public bus transportation domain but also contributes to the convergence and divergence debate by offering a reconciliatory duality perspective.
Benzer Tezler
- Review on high occupancy vehicle lane: Istanbul case study
Yüksek kapasiteli araç şeritlerinin incelenmesi: İstanbul örneği
ASAAD IBRAHIM AL-SHAYBAWEE
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN ATAHAN
- Açık bankacılık uygulamaları, potansiyel etkileri ve denetim modeli önerisi
Open banking practices, their potential impacts and audit model proposal
AYKUT YALLI
- Siyasal pazarlama perspektifinde seçmen tercihi ekollerinin entelektüel düşünme etkisinde karşılaştırmalı analizi
Comparative analysis of voter preference schools on the effect of intellectual thinking in political marketing perspective
ESAT SAYGIN
Doktora
Türkçe
2024
Halkla İlişkilerAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METEHAN TOLON
- Critical success factors for public private partnership projects in the Turkish construction industry
Türk inşaat sektöründe kamu-özel işbirliği (KÖİ) projeleri için krıtik başarı faktörleri
ELİF DURNA
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
İnşaat MühendisliğiBoğaziçi Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BELİZ ÖZORHON ORAKÇAL
- Sermaye piyasasında hisse senedi değerlemede temel analiz yaklaşımı ve şirket değerlemesi
Başlık çevirisi yok
BERK ÇAĞDAŞ