Geri Dön

المنهج الاستدلالي للخطيب الشربيني في كتابه مغني المحتاج: دراسة أصولية تطبيقية

Hatib eş-Şirbînî'nin Muğni'l-Muhtâc adlı eserinde istidlâl yöntemi: Usûl ve uygulama bağlamında bir incelemeThe constructi ve method of Alkhateeb Alshırbını in his book Mughni almuhtaj an applied fundamental study

PDF İndir

  1. Tez No: 857882
  2. Yazar: ZUHER QADER SALIH ARAFAT
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. TAHA NAS
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Arapça
  9. Üniversite: Harran Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 271

Özet

Hatîb eş-Şirbînî'nin Muğni'l-Muhtâc Adlı Eserinde İstidlal Yöntemi: Usûl ve Uygulama Bağlamında Bir İnceleme“ olarak adlandırılan bu çalışma, Şirbînî'yi ve Muğni'l-Muhtâc adlı kitabını tanıtmayı, hükümleri istinbat ederken kullandığı fıkıh usulü kaidelerini bayan etmeyi ve dile getirilen kitapta fıkhî meseleleri zikrederken istidlal yöntemini nasıl kullandığını izah etmeyi amaçlamaktadır. Bu tezde araştırmacı, Şirbînî'nin istidlalde bulunurken kullandığı betimleyici metodu ortaya koyan tümevarım yöntemini ve birçok muhtelif meseleleri tahlil etme, varsa ondaki ihtilafı tercih ile birlikte beyan etme metodunu esas almıştır. Tez bir giriş, üç bölüm ve araştırmanın sonuç kısmını içermektedir. Birinci bölüm dört başlıktan oluşmaktadır: Şirbînî'nin kişisel hayatı, ”Muğni'l-Muhtâc“ kitabının tanıtımı, İmam Nevevî'nin kısaca hayatı ve ”Minhâcü't-Tâlibîn“ kitabının tanıtımı. İkinci bölüm beş başlıktan oluşmaktadır. Bunlar, istidlal yöntemi, Şirbînî'nin istidlal yöntemine hâkim olan en önemli yaygın karakteristik özellikler, ”Muğni'l-Muhtâc“ adlı kitabında dayandığı istidlal kaynakları olup bunlara dayanarak yaptığı çıkarımlar şöyledir: Şer'î hükmün iki kısmı olan teklîfî ve vaz'î hükümlerle istidlalde bulunmak, hakkında ittifak edilen deliller ile istidlalde bulunmak ki bunlar: mantûku ve mefhumuyla Kur'ân'ı Kerim, her üç çeşidiyle Sünnet, icmâ' ve kıyastır. Aynı şekilde, kitabın birçok meselelerinde, gerekleriyle amel ederek istidlalde bulunduğu ihtilaflı yani talî deliller de burada ele alınmıştır. Şöyle ki sahâbe kavli, örf, istishab, seddi zerâi', istihsan, mesâlih-i mürsele ve bizim şeriatımızda sabit olup ona muarız olmayan bizden önceki şeriatlarla amel etmiştir. Bunun yanı sıra istidlalde bulunurken akli deliller, kavâid-i fıkhiyye ve iki delil arasında tearuz bulunduğunda onları cem', hangisinin daha önce olduğunu tespit ederek nesh, tercih ve tevakkuf yollarıyla tearuzu giderme yöntemlerini kullanmıştır. Üçüncü bölümde lafızların manalara delâletiyle istidlâl hususunu incelemiştir. Araştırma önemli bulgularla sonuçlanmış olup en önemlileri arasında; Şirbînî'nin ilmi statüsünün önemi, usûl ve fıkıh yönüyle Şafii âlimler arasındaki konumu, daha sonraki âlimlerin onun sözlerine ve fıkhî görüşlerine verdikleri önem ve kitaplarında görüşlerine atıfta bulunmaları yer almaktadır. Şirbînî'nin temayüz ettiği alan fıkıh ve fıkıh usulü ilimleri olup araştırmaya konu olan kitapta akli ve nakli delillerle istidlâlde bulunarak fıkıh usulü kaidelerini tatbik etmesiyle ön plana çıkmıştır. Şirbînî, şâz kıraatler, Hanefilerin ıstılahları olan tenzihi ve tahrimi kerahet ve delile uygun istihsan gibi birkaç konuda Şafiî'ye ve mezhebine muhalefet ederek bu konularda Hanefî mezhebini esas almıştır. Bu incelemeyle Hatîb eş-Şirbînî'nin fıkhî şahsiyeti daha açık bir şekilde ortaya çıkmış olmaktadır. هذه الدراسة الموسومة بـ [ المنهج الاستدلالي للخطيب الشربيني في كتابه مغني المحتاج دراسة أصولية تطبيقية] الهدف منها التعريف بالخطيب الشربيني وبكتابه ”مغني المحتاج“، وبيان معالم أصول الفقه عنده من خلال استدلالاته وتوجيهاته للأحكام، وكيفية توظيفه للمنهج الاستدلالي عند ذكره للمسائل الفقهية في كتابه المذكور، وقد اعتمد الباحث في هذه الرسالة على المنهج الوصفيَّ من خلال جمع وتتبع أقوال (الشربيني) في كتابه، والمنهج التحليلي من خلال طرح المسائل والاستدلال عليها وتحليلها وبيان الخلاف فيها إن وجد مع الترجيح، وتضمنت الرسالة مقدمة وثلاثة أبواب ونتائج البحث. حيث جاء الباب الأول في أربعة فصولٍ: ترجمة ( للخطيب الشربيني)، والتعريف بكتابه ”مغني المحتاج“، وترجمة ( للنووي) بشكلٍ موجزٍ، والتعريف بكتابه ”منهاج الطالبين“، وجاء الباب الثاني في خمسة فصول: الحديث عن المنهج الاستدلالي، وذكر السمات العامة المهمة للمنهج الاستدلالي عند (الخطيب الشربيني) في كتابه، وذكر الأدلة الشرعية التي اعتمدها فيه، منها: استدلاله بالحكم الشرعي بقسميه (الحكم التكليفي والحكم الوضعي)، واستدلاله بالأدلة المتفق عليها وهي: القرآن الكريم بمنطوقه ومفهومه، واستدلاله بالسنة المباركة بأقسامها الثلاثة الواردة في كتب أصول الفقه، واستدلاله بالإجماع والقياس، وكذا استدلاله بالأدلة المختلف فيها التي أخذ بها وعمل بمقتضاها في العديد من مسائل الكتاب، حيث أخذ بقول الصحابي وعمل بالعرف والاستصحاب وسد الذرائع والاستحسان والمصالح المرسلة وشرع من قبلنا إذا تقرر في شريعتنا ولم يتعارض معها، كما تطرق في استدلاله إلى الأدلة العقلية والقواعد الفقهية، وعند التعارض بين الدليلين والترجيح بينهما: إمَّا بالجمع أو بمعرفة المتقدم من المتأخر أو الترجيح أو التوقف بينهما، وجاء الباب الثالث في استدلاله بدلالات الألفاظ على المعاني. وانتهى البحث بأهم النتائج من أهمها كشفت الدراسة مكانة (الخطيب الشربيني) العلمية، بين علماء الشافعية، ومدى اهتمام العلماء المتأخرين منهم بأقواله وآرائه الفقهية والإشارة إلى كتابه في مؤلفاتهم، برع (الشربيني) في تطبيق قواعد علم الأصول بصورة عملية في كتابه ”مغني المحتاج" من خلال استدلاله بالأدلة العقلية والنقلية ، خالف الشربيني مذهب الشافعي في عدة مسائل منها: الاحتجاج بالقراءات الشاذة في إقرار الأحكام، واستعمال بعض مصطلحات الحنفية في كتابه مثل كراهة التنزيه وكراهة التحريم، والعمل بالاستحسان الموافق للدليل.

Özet (Çeviri)

This study, which is entitled the [Inferential method of (Alkhateeb Alshirbini) in his book“mughni almuhtaj”an applied fundamental study]. The aim of this study is to introduce (AlKhateeb Alshirbini) and his book“Mughni AlMuhtaj”and to explain his notion of the assets of jurisprudence through his inferences and directions of rules and the way he applies the Inductive method while referring to jurisprudential issues. In this thesis, the researcher relied on the descriptive approach by collecting and tracking (Al-Sherbini's) statements in his book, and the analytical approach by presenting issues, inferring on them, analyzing them, and stating the disagreement therein, if any, with weighting. This research includes an introduction, three main chapters and the research findings. The first main chapter consists of four section in the following order talking about (AlKhateeb Alshirbini) biography, introducing his book“Mughni AlMuhtaj”, breifely talking about (Alnawawy) biography and introducing the book“Minhaj Altalibeen”. As for the second main chapter, it contains in five sections. These sections tackles the Inferential method, the important general features of Inferential methods adapted by (AlKhateeb Alshirbini) in his book, and the Legal evidences used in his book. His approach to deduce from them was as following: He inferred the legal ruling with it's two parts (the mandatory and the situational ruling), and He inferred the agreed upon evidences which are; the holy Qur'an with it's meaning and logic, the prophetic tradition with its three parts in the assets of jurisprudence's books, He inferred the consensus and measurement, He also inferred the non agreed upon evidences which he depended on and used on many issues in his book. He applied the diligence of the prophet's companions, guiding of traditions, companionship, and preventing the pretexts, advisableness, absolute interest, the laws of the previous nations and in the condition if that law doesn't interfere with the current law. He also tackled the mental evidences and the jurisprudential rules and if there is any conflict between the two evidences and their weighing: by compounding them or knowing the advanced and the delayed one or weighing and halting one over the other. The third main chapter dealt with his reasoning about the meanings of pronunciations. At the end the research was finished with important results of which are: showing the scientific rank of (AlKhateeb Alshirbini) among AlShafiia scholars, showing the interest of the current scholars to his sayings, his jurisprudential opinions and using his book in their books. The creativity of (Alshirbini) led him to practically apply the rules of fundamental science in his studied book“Mughni AlMuhtaj”through using the mental and quoted evidences. (Alshirbini) has disagreed with AlShafiy doctrine in many issues like protesting on the irregular readings on Approval of judgments, and using some AlHanafia doctrine terms such as properly disapproving, duly disapproving, righteousness, and Agreeing with the guide. He depended on

Benzer Tezler

  1. Tez No

    874128

    اﻟﺸِّﻌﺮُ اﻟﻌ َﺮﺑ ِﻲﱡ وَ أَﺛَﺮُه ُ ﻓﻲ اﻟﺨُﻄَﺐِ اﻟﺪِّﯾ ْﻨ ِﯿﱠﺔ

    Eş-şi'ru'l-'Arabiyyu ve Eseruhu Fi'l-Hutabi'd-Diniyye

    NATIQ FAWZI IBRAHIM AL-AZZAWI

    Doktora

    Arapça

    Arapça

    2024

    DilbilimUşak Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM KOCABIYIK

  2. Tez No

    660235

    منهج الاستدلال بالأدلة النَّقلية على مسائل الاعتقاد عند الإباضية/THE

    İbadiliğin itikadi konularda nakli delille istidlal metodu

    OTHMAN KHALEEL IBRAHIM AHMEDALHUSSEIN

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2021

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RAMAZAN YILDIRIM

  3. Tez No

    606046

    Mâtürîdîlerin naklî delille istidlal yöntemleriمنهج الماتردية في الاستدلال بالدليل النقلي

    Inferential methods of Maturidis based on narrative evidence

    ZAHRA MHD HASSAN RAHİMA

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2019

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RAMAZAN YILDIRIM

  4. Tez No

    529753

    Al Şâtıbi'ye göre istihsan (الاستحسان عند الإمام الشاطبي)

    The theory of al-istihsân in al-Imam Şatibî

    AMIN M.ELMAHDI ALWIRSHAFANE

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2018

    DinSüleyman Demirel Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ADNAN KOŞUM

  5. Tez No

    912006

    منهج موسى جار الله في الاستدلال وقواعد الترجيح في تفسير القرآن الكريم

    Musa Carullah'ın Kur'an-ı Kerim'in tefsirinde tercih kuralları ve istidlal metodu

    ABDUSSAMED ZAVA

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2024

    DinYalova Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN SAİTOĞLU

Geri Dön