Bir fenomen olarak zihniyet (Zihniyet çözümlemeleri açısından Ülgener yaklaşımı)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 86267
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERKAN AKIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Kamu Yönetimi, Sosyoloji, Public Administration, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
ÖZET Sosyal olayların gerisindeki anlam dünyası genelde“zihniyet”olarak adlandırılmakta ve her kayda değer sosyo-ekonomik vakıanın gerisinde bir zihniyet faktörünün varolduğu kabul edilmektedir. Bu bağlamda Werner Sombart ve Max Weber, günümüzün önemli bir olgusu endüstriyel-kapitalist gelişimi böylesi bir zihniyet unsuru ile açıklamaktadırlar. Weber' in modern kapitalizmin ortaya çıkışında asıl belirleyici unsurun püriten ahlak olduğunu ileri sürdüğü“Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu”adlı çalışmasında ortaya attığı tez, lehte ve aleyhte geniş yankılar uyandırmıştır. Weberyen yaklaşıma göre, püritanizm, Tanrı ile kul arasında aracı kurumlan devreden çıkartarak, kişiyi sadece Tanrı ile baş başa bırakmıştır. Dolayısıyla gelişmenin önündeki gelenekten kaynaklanabilecek engellerin tasfiyesi için uygun bir ortam doğurarak, hazcı yaşam biçimini ve gösteriş tüketimine karşı çıkmıştır. Weberyen yaklaşıma göre önemli olan, toplumda zaten bir veri olarak bulunan rasyonel tavır ve bununla örtüşen bir püriten ahlaktır. Bir başka deyişle toplumda var olan bir rasyonalite (bilişsel bir çerçeve) ve bunu içselleştirmeye yarayan bir ahlak, yani din öğesi vardır. Dolayısıyla zihniyet, din ile toplumda var olan bir zihniyet eğilimi (rasyonalite) arasındaki etkileşimde ortaya çıkmaktadır. Daha önemlisi de diğer toplumsal şartların ve çağın belirgin eğilimlerinin kayda değer bir katkısı bulunmamaktadır. İki değişken (din ve rasyonalite) ekonomi üzerinde etkileşerek yeni bir zihniyetin oluşmasını sağlamaktadır. Sombart ve Weberci görüşlerin kilit temsilcisi Ülgener, püritanizm tezini esas alan benzer bir yaklaşımı İslam dini sistemi içinde aramaya çalışarak Weberyen bir müslüman püritanizminin oluşamamasmın nedenleri üzerinde durur. Ülgener başta Weber ve Sombart olmak üzere Batılı bilim adamlarının kendilerine en yakın medeniyet evresinde denedikleri çalışma planını, henüz el atılmamış bir sahaya yaymak ve genişletmek amacındadır. Ortaçağ sonlarından bu yana, kültür tarihimiz boyunca iktisat ahlakı ve zihniyeti nasıl bir çehre göstermiştir? Zihniyeti yüzyıllar süresince doyuran, akis ve yayılışına hız katan çeşitli etkenler neler olmuştur sorusuna cevaplar aranmaya çalışılır.Ülgener, dinin ekonomik yapı üzerindeki etkisini araştırırken, dinin daha“yumuşak”bir yansıması olan zihniyetin, ekonomi, yani kapitalist gelişme tarzı üzerindeki etkisinin ne olduğunu ve îslam dininden kaynağını alan Osmanlı iktisadi zihniyetinin neden Batılı toplumlarda olduğu gibi kalkınmaya imkan sağlayan bir zihniyet üretemediği problematiği çerçevesinde durur. Bu noktada İslam dininin Hristiyanlığa göre başlangıçta daha fazla ferdiyetçi görünen telakkilerinin sonradan tasavvufi itikatların geniş ölçüde tesir ve etkisiyle esnaf teşkilatlarının karşılıklı yardımlaşma ve diğerkamlığa doğru içe kapanış yönünde dönüşüme maruz kalındığını ileri sürmektedir. Hıristiyanlık, Weber' e göre, başlangıçta gezginci bir zenaatkar ve esnaf dini olarak vücut bulmuş, aradan epey zaman geçtikten sonra küçük burjuvaziden şehirlerin hali vakti yerinde orta sınıf halkına (burjuvaziye) doğru yol ve yön değiştirmişken, Ülgener'e göre İslamda gelişme tersinedir. Şehrin hali vakti yerinde orta smıf halkından başlayıp tasavvuf ve tarikatlarla beraber esnaf ve zenaatkar çevrelerine, bugünkü deyimi ile küçük burjuvaziye doğru yol alan bir gelişme çizgisi ile karşı karşıyayız. Merkezi otorite yerleşip kuvvetlendikçe esnaf teşkilatlan siyasi fonksiyonlarını yitirerek daha çok sanat ve meslek faaliyetine yönelik birer iktisadi teşkilat halinde varlıklarını koruyabilmişlerdir. Bununla tarih akışının seyri de kesin ve değişmez olarak belirlenmiş olmaktadır: iç ve muhteva tarafı ile fütüvvet havasını ve desteğini gerilerde bırakıp sadece dış yani lonca kalıbından ibaret kalan gövdenin de son saati yaklaşmış sayılır. Diğer taraftan Weber' in, İslam'ı püritanizmin karşıt kutbu olarak ele alması ve İslam'ın püritanist bir gelişmeye yol açamayacağını ileri sürmesine, Ülgener, bazı noktalardan tenkitler getirir.
Özet (Çeviri)
SUMMARY The meaning world on the background of social events is usually named as“mentality”and it is accepted that a mentality formation exists on the background of every noteworthy social-economic phenomena. In this connection, Werner Sombart and Max Weber explain the industrial-capitalist progress which is an important fact of today world with such a mentality element. Weber's thesis which he introduced on his work named“Protestan Ethics and The Spirit of Capitalism”where he expressed that the essential descriptive element on the appearence of modern capitalism is puriten ethic has attracted very much reaction both for and against it. According to the Weberian approach, puritanism put person in private only with God by-passing the intermediary associations which are between God and human being. Consequently it has been against to an enjoyable life manner and ostentatious consumption engendering a medium which is suitable to eliminate the obstacles in front of tehe progress which can be originated from tradition. What is important for the weberian approach is rational attitude which already exists in society as data and a puriten ethic which overlaps with this rational attitude. In other words, a rationolity (a cognitive environment) which exists in society and an ethic which is necessary to internalize this rationality, e.g. religion element exists. Consequently mentality appears from an interaction between religion and a mentality tendency (rationolity) which already exists in society. On the other hand other social conditions do not make any noteworthy contribution to clear tendencies of the epoch. Two variables (religion and rationalty) interacting each other on economy constitutes a new mentality. Ulgener who is the most important representative of sombartian and weberian ideas has searched the reasons vhy a weberian moslem puritanism could not be constituded by endeavouring to seek a similar approach based on the puritanism thesis in Islam religion. Ulgener aimed to spread and widen the working plan which was tried by occdental scientists; mostly Weber and Sombart at most near civilization phase. He endeavoured to find answers to the guestion that what are the various factors which widening a satisfy and accelarate widening of mentality over centuries. Since last times of the Middle Ages our time, till now was the ethics of economy and mentality over our cultural history?Ulgener points out, while he was searching the effects of religion on economic structure, within the frame of the problematic that what was the effect of mentality which is a smoother reflection of religion on economy, e.g. capitalist proggress manner and why Ottoman's economic mentality was not able to produce a mentality which provides development like in occidental societies. Ulgener claims that Islam religions interpretation which was shown individualist at the beginning in comparison to Christianity then by the influence and effect of mystic believes, tradesemen organizations was exposed to transformation towards a helpful manner. Ulguner claims that Islam religions interpretation which was shown individualist at the beginning in comparison to Christionity then by the influence and effect of mystic believes tradesemen organizations was exposed to transformation to a helpful manner. While Christianity, according to Weber, at the beginning came to existence as a traveller craftsmen and tradesmen religion then very much time later changed direction from small burjuvasy to wealthy people of the cities (burjuvasy), progress in Islam was opposite, according to Ülgener. Ve are faced with a progress line from wealthy people of city to craftsmen and tradesman environment, namely small burjuvasy. While centeral authority got stronger tradesmen organization loosed their political functions and kept their existence as economic organizations. On the other hand, Ulgener criticized Weber's ideas on some points that Islam is opposite pole to puritanism and Islam constitutes an obstacle to puritanist proggress.
Benzer Tezler
- Tür ordusu ve toplumsal meşruiyet üretme süreçleri
The Turkish army and its ways to gain social legitimacy and boost its acceptance
ALİ RIZA TAŞKALE
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
SosyolojiHacettepe ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. AYLİN GÖRGÜN BARAN
- Non-dualist tectonic thinking: Twin-phenomena in Aldo van Eyck's architecture
Non-düalist tektonik düşünce: Aldo van Eyck mimarlığında ikiz-fenomen
ÖZLEM ALTUN GUPTA
Doktora
İngilizce
2024
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDAN BALAMİR
- La psychanalyse de la connaissance chez Gaston Bachelard
Gaston Bachelard'da bilginin psikanalizi
TALHA SUNA
Yüksek Lisans
Fransızca
2020
FelsefeGalatasaray ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. S. ATAKAN ALTINÖRS
- Türkiye'de futbol ve ideoloji ilişkisi: Medya'daki futbol söylemi üzerine bir inceleme
The relationship between football and ideology in Turkey: An analysis on football discourse in Media
AHMET TALİMCİLER