Hendeseyi Islâh Etmek: Esîruddîn el-Ebherî'nin Islâhu Uklîdis adlı eseri (Tahkik-İnceleme)
Rectifying Geometry: Athīr al-Dīn al-Abharī's Islāh Uqlīdis
- Tez No: 866967
- Danışmanlar: PROF. DR. İHSAN FAZLIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Felsefe, Tarih, Science and Technology, Philosophy, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 606
Özet
Eukleides tarafından M. Ö. 300 yılı civarında kaleme alınan ve kendi zamanına kadar gelen geometri birikimine dair bir derleme niteliğindeki Elemanlar adlı eser, tüm zamanların en etkili kitaplarından biridir. Kimi düşünürler tarafından Aristoteles felsefesinin bir numunesi olarak, kimileri tarafından ise Platon felsefesine bir giriş olarak görülmüş, bu sebeple sadece matematik değil Felsefe tarihinde de son derece etkili olmuştur. Bu sebeple Akdeniz kültür havzasına mensup tüm medeniyetlerin temel felsefe-bilimsel metinlerinden biri hâline gelmiştir. Helenistik dönem ürünü olan Elemanlar etrafında ilgili kültür içinde oluşan mirasın büyük kısmı İslam dünyasına tercümeler yoluyla intikal etmiş, keza Arapça metinler de Latince'ye tercüme edilerek Akdeniz havzası için ortak bir entelektüel uğraşı alanı oluşmuştur. Bu tez, bir 13. yy. filozof-matematikçisi Esîruddîn Ebherî'nin (ö. 660'1262'den önce) Elemanlar üzerine bir yeniden yazım çalışması olan Islâhu Uklîdis /Islâhu'l-Ustukussât'ı merkeze almaktadır. Bunu yaparken Islâh'ın kaleme alındığı zamana kadar Elemanlar'ın geçirdiği değişim ve dönüşümleri özellikle İslam dünyasında üretilen metinler üzerinden incelemektedir. Geometri tarihinin İslam dünyası için ciddi tartışma konularından biri olan Elemanlar'ın Arapça'ya intikal sürecinden başlamak üzere Ebu'l-Kâsım Nîsâbûrî (4./10. yy.[?]) İbn Sînâ (ö. 428/1037), Nesevî (493/1000'den sonra) ve Çağmînî'nin (ö. 615/1218'den sonra) Elemanlar üzerine bütüncül çalışamaları ile metnin Ebherî'ye gelene kadar geçirdiği serüven belirli noktalara odaklanarak ve mukayeseli olarak incelenmektedir. Ebherî'nin bu geleneğe katkıları, kendisinden önceki ve çağdaşı diğer metinler ile etkileşimi ve Islâh'ın özgün yönleri ortaya çıkarılmıştır. Metnin müellif Ebherî elinde geçirdiği değişim ile ortaya çıkan versiyonları incelenmiş ve son versiyondan günümüze ulaşan nüshalar üzerinden Islâh'ın tahkiki de bu tezde yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Elements, written by Eucleides around 300 BC, is a compilation of the geometrical knowledge up to his time and is one of the most influential books of all history. Considered by some thinkers as an exemplar of Aristotle's philosophy and by others as an introduction to Plato's philosophy, it has been extremely influential not only in the history of mathematics but also in the history of philosophy. For this reason, it has become one of the main philosophical-scientific texts of all Mediterranean civilizations. A large part of the heritage formed around Elements, a product of the Hellenistic period, was transmitted to the Islamic world through translations, likewise, Arabic texts were translated into Latin, creating a common intellectual field for the Mediterranean world. This thesis focuses on a 13th-century philosopher-mathematician Athīr al-Dīn al-Abharī's (d. before 660/1262) Islāh Uqlīdis /Islāh al-Ustuqussāt, an edition of Elements. In doing so, this thesis analyzes the changes and transformations that Elements underwent until the time of the Islâh's compilation, especially through texts produced in the Islamic world. Starting from the process of the translation of the Elements, which is one of the major topics of discussion in the history of geometry in the Islamic world, the journey of Elements until al-Abharī is analyzed by examining texts written by Abū al-Qāsim al-Nīsābūrī (4th/10th century[?]), Ibn Sīnā (d. 428/1037), al-Nasawī (after 493/1000), and al-Chaghmīnī (d. after 615/1218). Al-Abharī's contributions to this tradition, his interaction with other texts before and contemporaneous to him, and the original aspects of the Islāh are revealed. The versions of the text that emerged with the changes it underwent in the hands of the author al-Abharī are analyzed, and the critical edition of the Islāh based on the extant copies is also included in this thesis.
Benzer Tezler
- Türkiye'de üniversite reformları
University reforms in Turkey
HASİBE ÇETİN
Doktora
Türkçe
1997
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Programları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ BÜYÜKDÜVENCİ
- Konya'da bulunan Anadolu Selçuklu sanatlarında kullanılan Rumi motifler
The Rumi motifs used arts of Anatolian Seljuk in Konya
ALİ FUAT BAYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
El SanatlarıSelçuk Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET SAİM ARITAN
- Konya dışındaki müze ve kütüphanelerde bulunan Selçuklu ve Selçuklu üslubunu taşıyan cild kapakları (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
AHMET SAİM ARITAN
Doktora
Türkçe
1992
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BEYHAN KARAMAĞARALI
- İbn Sîna'nın eş-Şifa adlı eserinin Usul el-Hendese bölümünün ilk üç makalesinin tahkik, çeviri ve değerlendirmesi
Edited text, Turkish translation and commentary of the first three articles of usul al-Handasah book of avicenna's al-Shifa
SÜMEYRA ALTINOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Deontoloji ve Tıp TarihiFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiBilim Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PETER JONATHAN STARR
- Ebu'l- Vefa'nın Fima Yahtacü İleyhi's-Süna'ü min A'mâli-l Hendasati kitabının geometrik tezyinata katkısı
The book of Ebul Vafa Fima Yahtacu İleyhi's-Suna'u min A'mâli-l Hendasati and its effects on the geometric patterns
MAKRAM HADDAD
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
El SanatlarıMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AZİZ DOĞANAY