Gündüzlü yaş alma mekanlarının evrensel tasarım prensipleri ve sürdürülebilir kalkınma amaçları çerçevesinde incelenmesi
An analysis of day care center for elderly within the framework of universal design principles and sustainable development goals
- Tez No: 884990
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE GÖRGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Geriatri, İç Mimari ve Dekorasyon, Geriatrics, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
20. yüzyılın başında gerçekleşen iki dünya savaşı sonucunda, erkek nüfusundaki düşüşe bağlı olarak doğum oranlarında azalma meydana gelmiştir. Savaşı takip eden yıllarda bilimsel gelişmelere bağlı olarak sağlık sistemlerinin ilerlemesini takiben hastalıkların teşhisi ve tedavileri kolaylaşmış ve ölüm oranları da azalmıştır. Ayrıca artan yaşam standartlarına bağlı olarak ortalama insan ömrünün uzadığı tespit edilmiştir. Doğum ve ölüm oranlarındaki düşüş ve insan ömrünün uzamasına bağlı olarak toplum içerisinde yaş almış bireylerin sayısı artmış ve bireylerin gereksinimlerine yönelik çalışmaların yapılması gündeme gelmiştir. Toplumsal yapıdaki dönüşüme bağlı olarak geniş aile yapısından çekirdek aile yapısına geçişle birlikte yaş almış bireylerin nerede ve nasıl yaş alacakları problemi ortaya çıkmıştır. Bu problemin çözümüne yönelik bakım modelleri geliştirilmektedir. Bireylerin yaşıtları ile birlikte huzurevlerinde yaşadığı yatılı bakımın yanında kendi konutlarında yaş almayı tercih eden bireylere yönelik gündüzlü bakım modelleri geliştirilmektedir. Gündüzlü bakım modelinde esas, konutlarında yaş almayı tercih eden bireylerin ayrımcılığa maruz kalmadan yalnızlaşmasının önüne geçebileceği sosyalleşme mekanlarının oluşturulması olmaktadır. Çünkü yaş almış bireyler, emeklilikle birlikte çalışma hayatından ayrılmasına bağlı olarak pek çok boş vakte sahip olmaktadırlar ve bu boş vakitleri nasıl geçirecekleri hayat kalitelerinin belirlenmesinde etkili olmaktadır. Yerinde yaşlanmaya bağlı olarak bireylerin konut dışına çıkması, hayata aktif katılım sağlaması başarılı ve sağlıklı yaşlanma süreçlerini desteklemektedir. Bu kapsamda bireylerin akranları ile sosyalleşebileceği, üretimler yaparak vasıfsız etiketinden kurtulabilecekleri, fiziksel ve psikolojik olarak iyi hissetmelerini destekleyecek aktivitelere ihityaçları vardır. Bu aktiviteler, ulusal ve uluslarası çalışmalarda desteklenirken Türkiye'de yaşlı destek merkezleri üzerinden yürütülmektedir. Yaşlı destek merkezleri ASHB ve yerel yönetimler üzerinden yaş almış bireylerin aktif kalma süreçlerine hizmet eden mekanlardır. Tez araştırması kapsamında Sakarya ilinde bulunan ve bakanlık tarafından YADES programı ile desteklenen belediyeye bağlı Sakarya Yaşlı Destek ve Koordinasyon merkezi üzerinde incelemeler yapılmıştır. Araştırmanın çerçevesi kanıta dayalı tasarım yaklaşımı kapsamında kurulmuştur. Yaş almış bireylerin hepsine ortak hizmet verilen mekanlar, hizmet veren yetişkin bireyler ile hem 65 yaşında hem 85'li yaşlarda bireyler tarafından kullanılmaktadır. Bu noktada mekanın herkes için eşitlikçi ve adil bir yaklaşımla tasarlanmış olması gerekmektedir. Farklı hareket kabiliyetine sahip bireylerin mekanı kullanımı oraya geliştirdikleri aidiyet duygusunu etkilemektedir. Yaş almış bireylerin iyi olma halini destekleyecek gündüzlü yaş alma mekanlarının tasarımına yönelik incelemeler yapılırken uluslarası üç, ulusalda iki örnek seçilmiştir. Yerelde seçilen Kadıköy Sosyal Yaşam evine ait iki farklı mahallede bulunan yapılar ele alınmıştır ancak işleyiş programları ve idari birimlerinin aynı olması sebebiyle ayrıca başlık açılmamıştır. Bu kapsamda toplamda altı farklı yapı incelenmiştir. Örneklerin seçiminde, verilen işlev ve yapının mevcut bir yapıdan dönüştürülmesi ile sıfırdan inşa edilmesi kriterleri göz önünde bulundurulmuştur. Bu kapsamda seçilen örneklerin ikisi katılımcı yaklaşımla işlevi değiştirilmeden yeniden tasarlanan yapı, diğer dört tanesi sıfırdan inşa edilen yapılardır. İşlev olarak gündüz bakım hizmeti vermesi ve ek işlev olup olmamasına göre sınıflandırma yapılmıştır. Görsel arşiv üzerinden yapılan incelemeler evrensel tasarım prensipleri ve BM Sürdürülebilir Kalkınma amaçları kapsamında değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler kapsamında matris tablosu oluştularak altı yapı özelinde prensiplerin ve amaçların sağlanma sıklığı saptanmıştır. İncelenen altı örnek üzerinden elde edilen bulgular kapsamında Sakarya YADEM yapısı değerlendirilmiştir. Sakarya YADEM örneklemi üzerinde yapılan değerlendirmede odak gruplar ile yapılan görüşmeler ve gözlem sonuçları esas alınmıştır. Görüşmeler öncesinde İstanbul Teknik Üniversitesinden etik onay alınmıştır. Görüşmeler kapsamında mekanın yeterliliği ve fiziksel özelliklerinin farklı yaştaki kullanıcılar üzerindeki etkisi keşfedilmiştir. Görüşmelerin analizinde tematik kodlar oluşturularak yaşlı destek merkezlerinin tasarımında dikkat edilmesi gereken fiziksel standartların tespiti amaçlanmıştır. Yaş almış bireylerin sosyalleşmesine yönelik oluşturulan yaşlı destek merkezlerinin tasarımında eşit ve adil yaklaşımla hareket edilmesi gerektiği saptanmıştır. Ulrich destekleyici tasarım yaklaşımı ile değerlendirilen görüşmelerde yapının ulaşımı kolay, erişilebilir ve doğal peyzaj unsurları ile etkişleşim halinde olmasının yaş almış bireyler tarafından teşvik edici olduğu söylenebilir. Farklı fiziksel ve psikolojik kabiliyetteki bireylerin kullanımında olan yapılarda ayrımcılığa izin vermeyen tasarım yaklaşımlarının uygulanması gerektiği düşünülmektedir. Kültürel ve sosyo-ekonomik birikim bireylerin yaş alma merkezlerinden beklentisini değiştirebilmektedir. Yaş alma mekanlarının değişen jenerasyonun gereksinimlerine bağlı olarak nasıl olması sorusuna yanıt arayan bu tezin gelecek araştırmalara altlık olması ve literatürdeki boşluğa katkı sağlaması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
At the beginning of the 20th century, as a result of the two world wars, birth rates decreased due to the decline in the male population. In the years following the war, health systems advanced due to scientific developments and diagnosis and treatment of diseases became easier. As a result of improvements in the health system, mortality rates decreased. In addition to these, it has been determined that the average human life expectancy has increased due to rising living standards. Social aging has emerged with the aging of the population born after the war, the so-called baby boomers generation. Aging has become a social problem due to the decline in birth and death rates and the increase in human life expectancy. The number of aging individuals in society has increased and studies on the needs of individuals have come to the agenda. The change in the social structure has also been effective in the transformation of aging and elderly care into a social problem. Crowded family structure is observed in many cultures from ancient times to the present day. It is considered normal for younger generations to care for the elderly in a crowded family. However, there is a change in the family structure today. As a result, there are no people to take care of elderly individuals in need of care. With the transition from extended family structure to nuclear family structure due to the transformation in the social structure, the problem of where and how older individuals will age has emerged. Care models are being developed to solve this problem. Residential care where individuals live in nursing homes with their peers is one of these models. In this context, elderly living villages, elderly apartments, retirement homes are emerging residential care models. Day care models are developed for individuals who prefer to live in their own homes. The basis of the day care model is to create socialization spaces where individuals who prefer to age in their own homes can prevent isolation without being subjected to discrimination. This is because older people have a lot of free time due to their retirement from working life, and how they spend this free time is influential in determining their quality of life. The day living model aims to support elderly individuals within the scope of lifelong learning and to prolong the transition to residential care by staying active. Due to aging in place, individuals' active participation in life outside the housing supports successful and healthy aging processes. In this context, individuals need activities where they can socialize with their peers, get rid of the unskilled label by producing, and support their physical and psychological well-being. These activities are supported by national and international studies. In Turkey, they are carried out through elderly support centers. Elderly support centers are places that serve the active processes of aging individuals through ASHB and local governments. Within the scope of the thesis research, the Sakarya Elderly Support and Coordination Center (YADEM), which is affiliated to the municipality in Sakarya province and supported by the ministry with the YADES program, was examined. The framework of the research was created within the scope of evidence-based design approach. In this context, it is aimed to develop a design approach for elderly support centers as a result of the data obtained from literature and case studies and interviews with focus groups. The spaces that provide common services to all aged individuals are used by both the adult individuals who provide services and individuals aged 65 and 85. At this point, the space should be designed with an egalitarian and fair approach for everyone. The use of the space by individuals with different mobility affects the sense of belonging they develop there. Three international and two national examples were selected while examining the design of daytime aging spaces to support the well-being of aging individuals. Locally, the structures of the Kadıköy Social Life Home in two different neighborhoods were examined, but a separate title was not opened because the functioning programs and administrative units were the same. In this context, a total of six different buildings were analyzed. The examples were selected according to the function given and whether the building was built from scratch or converted from an existing structure. In this context, two of the selected examples are buildings that were redesigned with a participatory approach without changing their function, while the other four are buildings built from scratch. Classification was made according to whether they provide day care services and whether they have additional functions. The analysis of the visual archive was evaluated within the scope of universal design principles and UN Sustainable Development Goals. Within the framework of the UN Sustainable Development Goals, conceptual readings were made on the relationship of the current 17 goals with old age. Goals that emphasize aging and old age were identified. Among the goals identified, Goals 3, 10 and 11 are the goals evaluated within the scope of the research in terms of establishing a spatial relationship. Within the scope of the data obtained, a matrix table was created and the frequency of meeting the principles and objectives in six buildings was determined. Sakarya YADEM structure was evaluated within the scope of the findings obtained from the six analyzed examples. The evaluation of the Sakarya YADEM sample was based on the results of the focus group interviews and observations. Ethical approval was obtained from Istanbul Technical University before the interviews. Interviews were conducted with three focus groups of different age ranges who used the space: staff providing services, older people receiving services and their relatives. The interviewees were asked questions under three main headings: spatial organization, indoor comfort conditions and indoor equipment conditions. In addition to the main heading for spatial analysis, mixed questions aimed to determine the frequency of use of the space, the sense of belonging it creates on the users and the expectations of the aging individuals from the aging spaces. Within the mixed questions, individuals' approach to the intergenerational relationship and spatial requirements in line with expectations were determined. Within the scope of the interviews, the adequacy of the space and the effect of its physical characteristics on users of different ages were explored. By creating thematic codes in the analysis of the interviews, it was aimed to determine the physical standards that should be considered in the design of elderly support centers. It was determined that an equal and fair approach should be taken in the design of elderly support centers created for the socialization of elderly people. In the interviews evaluated with Ulrich supportive design approach, it can be said that the fact that the building is easy to reach, accessible and in interaction with natural landscape elements is encouraging for the elderly. It is thought that design approaches that do not allow discrimination should be applied in buildings used by individuals with different physical and psychological abilities. Cultural and socio-economic background may change the expectations of individuals from aging centers. This thesis, which seeks to answer the question of how aging centers should be depending on the needs of the changing generation, is intended to be a basis for future research and to contribute to the gap in the literature.
Benzer Tezler
- Gündüzlü ve yatılı ilköğretim okulu öğrencilerinin beslenme durumlarının değerlendirilmesi
A study into the nutrition status of day and boarding elementary school students
TANER GÖKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Ev EkonomisiGazi ÜniversitesiAile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. IŞIL ŞİMŞEK
- 6-10 yaş arası çok ileri derecede işitme engelli çocukların algı, bellek ve küçük kas motor gelişimlerinin incelenmesi
Başlık çevirisi yok
N. GÜLDEREN YAMEN UĞURTAY
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiOkul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURDER ERTURAN
- Yatılı ve gündüzlü ilköğretim okulunda öğrenim gören kız adölesanların antropometrik ölçümleri, beslenme durumları, beslenme alışkanlıkları ve diyet örüntülerinin tespiti
The determination of antropometric measurements, the state of nutrition, the habit of nutrition and diet programmes of the girl who are educated in the day and boarding school
GÜL BEKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiAile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVİN ŞANLIER
- Yatılı ve gündüzlü ilköğretim 2. kademe öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları ve besin tercihlerinin saptanması
The determination of nutrition habits and food preferences of the students who are educated in the day and boarding school
FETHULLAH ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Beslenme ve DiyetetikSelçuk ÜniversitesiÇocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Bölümü
YRD. DOÇ. DR. NAZAN AKTAŞ
- Yatılı ve ailesinin yanında okuyan 16 yaş grubundaki kız ergenlerin özsaygı uyum düzeyi yönünden karşılaştırılması
The Conformation of self-esteems and adaptations of female adolescents in the 16 years old at boarding schools and day schools
YETER MENGEŞ KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EZEL TARKUN