Osmanlı Devleti'nde yeni tıp ve bilginin demokratikleşmesi
New medicine and democratization of knowledge in the Ottoman Empire
- Tez No: 895529
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HASAN KARATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim ve Teknoloji Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilim ve Teknoloji Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
17.yy'ın ikinci yarısında hekimbaşı İbn Sellum'un (ö. 1669) Tercemetü't-Tıbbi'l-Cedidi'l-Kimyai li-Paraselsus eserinin ardından başlayan tıbb-ı cedid yani yeni tıp külliyatı ile başlayan süreçte Osmanlı Devleti'nde tıp sahasının çehresi değişmiştir. Yeni tıp ile inorganik maddeler tedavide kullanılmaya başlanmış, tedavi için hazırlanan ilaçlarda kimyevi teknikler ön plana çıkmıştır. İlaçların içeriği ve hazırlanma yöntemleriyle beraber yeni tıp döneminde tıbbi bilginin aktarımı da dönüşüm geçirmiştir. Bu dönüşüm çerçevesinde ilmi üretim artık Arapçadan çok Türkçe yapılmaya başlanmıştır. Telif eserlerin yanında tercümelerle Osmanlı'da bilim dili olarak yükselen Türkçe, bilginin Osmanlı toplumunda daha erişilebilir olmasını sağlamıştır. Mütercimler yaptıkları çevirilerde umumi faydayı amaçladıklarını vurgulamıştır. Tercümelerin büyük çoğunluğunun kaynağını ise Avrupa'da yazılmış eserler oluşturmaya başlamıştır. Ayrıca yapılan tercümelerde sadeleştirmeler, yerel unsurlar ve metin-dışı notlar bilginin aktarımını kolaylaştırmıştır. Türkçe yeni tıp külliyatına odaklanarak bu tez tıbbi bilginin Osmanlı toplumunda erişilebilirliğinin arttığını yani tıbbi bilginin demokratikleştiğini iddia etmektedir. Bilginin demokratikleşmesinin en büyük yöntemi olarak mahallileşme ve bilginin demokratikleşmesinden kaynaklanan huzursuzluklar bu tezin temel dayanak noktalarıdır.18.yy'da yapılan dört Tıbb-ı Cedid tercümesi ve mütercimleri ise tezin temel kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu mütercimler Ömer b. Sinan İzniki (1704'te sağ), Müderris Hasan Efendi (1718'de sağ), Bursalı Ömer Şifai Efendi (ö. 1742) ve hekimbaşı Gevrekzade Hasan Efendi'dir (ö. 1801). 18.yy'ın ikinci yarısında yaşamış olması sebebiyle yeni tıbbın Osmanlı'da yer edinmesine şahit olan Gevrekzade Hasan Efendi ve eserleri tezin asıl odak noktasını oluşturmaktadır. Bu tezin amacı literatürde bilim tarihi alanında incelenen yeni tıp tercümelerini toplumsal tarih bağlamında değerlendirmek ve dönemin tercümelerini“modern”veya“geleneksel”kategorilerinin dışına çıkararak mütercimleri failliğini kısıtlayan batı/cedid – doğu/kadim ikilemlerinin dışında değerlendirmektir.
Özet (Çeviri)
In the second half of the 17th century, the medical landscape of the Ottoman Empire began to change with the corpus of new medicine (tıbb-ı cedid) that emerged following the work Tercemetü't-Tıbbi'l-Cedidi'l-Kimyai li-Paraselsus by chief physician Ibn Sellum (d. 1669). With new medicine, inorganic substances started to be used in treatments, and chemical techniques became prominent in the preparation of medicines. Along with the ingredients and preparation methods of medicines, the transmission of medical knowledge also underwent a transformation in the new medicine era. Within this framework of transformation, scientific production started to be conducted more in Turkish than in Arabic. Alongside original works, translations helped Turkish rise as the scientific language in the Ottoman Empire, making knowledge more accessible to Ottoman society. Translators emphasized that they aimed for commonweal in their translations. A significant majority of the sources for these translations began to be works written in Europe. Moreover, simplifications, local elements, and paratextual notes in the translations facilitated the transmission of knowledge. By focusing on the Turkish corpus of new medicine, this thesis argues that the accessibility of medical knowledge in Ottoman society increased during 18th century, in other words, medical knowledge was democratized. Vernacularization and the unrest arising from the democratization of knowledge are the main subjects of the thesis. Four translations of new medicine from the 18th century and their translators constitute the primary sources of the thesis. These translators are Ömer b. Sinan İzniki (alive in 1704), Müderris Hasan Efendi (alive in 1718), Bursalı Ömer Şifai Efendi (d. 1742), and chief physician Gevrekzade Hasan Efendi (d. 1801). Gevrekzade Hasan Efendi and his works form the main focus of the thesis as he lived in the second half of the 18th century and witnessed the establishment of new medicine in the Ottoman Empire. The aim of this thesis is to evaluate the new medical translations studied in the field of the history of science within the context of social history. By moving the period's translations beyond the categories of“modern”or“traditional”I aim to assess the translators outside the dichotomies of West/new – East/traditional, which restrict their agency.
Benzer Tezler
- Türk tarihinde fen eğitim uygulamaları, köy enstitülerinde fen eğitimi ve 2013-2018 fen eğitim programlarına göre hazırlanmış 5. 6. 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarının kavramsal içerik açısından karşılaştırılması
Science education applications in turkish history, science education in village institutes and comparison of conceptual content of 5th, 6th, 7th and 8th grade science textbooks prepared according to 2013-2018 science education programs
MURAT KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimKafkas ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UĞUR AKBABA
- Public diplomacy and the Translation Office (Tercüme Odası) in the Ottoman Empire (1839-1876)
Osmanlı Devleti'nde kamu diplomasisi ve Çeviri Odası (Tercüme Odası)(1839-1876)
BERNA KAMAY
- Gelenekselden modernliğe Osmanlı Devleti'nde sağlık hizmetleri
From traditional to modern health services in the Ottoman Empire
MERVE ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAHMAN ADEMİ
- Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Mekteb-i Mülkiye (1859-1960)
Mekteb-i Mülkiye from the Ottoman Empire to the Republican Era (1859-1960)
RESUL BABAOĞLU
Doktora
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEMUÇİN FAİK ERTAN
- Çalışanların tasnifi, işgücünün temini, işgüvencesi ve işgücünün eğitimi açısından Osmanlı sanayi sektöründe istihdam (1830-1920)
On behalf of the classification of the workers, procurement of working force, work insurance and education of the workers; employment in Ottoman industrial sector
EYÜP SABRİ KALA
Doktora
Türkçe
2000
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriİstanbul ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEDAT MURAT