Determinants of burnout in project management context, introducing the concept of 'Project burnout'

Proje yönetim bağlamında tükenmişliğin nedenleri, 'Proje tükenmişliği' kavramının tanıtımı

PDF İndir

Tez No: 896643
Yazar: ATAKAN SELAMOĞLU
Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE CAMGÖZ AKDAĞ
Tez Türü: Doktora
Konular: İşletme, Business Administration
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2023
Dil: İngilizce
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: İşletme Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 107

Özet

Halihazırda kendine ait geniş bir literatürü ve yaklaşık 40 yıllık bir geçmişi olan tükenmişlik, küresel pandemi ve pandemi sonrası dünyada oldukça popüler bir konuma gelmiştir. Öte yandan, proje yönetimi küresel ekonomik faaliyetlerin ve aktif iş gücünün önemli bir oranına karşılık gelmektedir. Ancak, bu iki alanın kesişimi şimdiye kadar ihmal edilmiş gibi görünmekte ve mevcut literatür proje ortamı bağlamında tükenmişlik çalışmalarının sınırlı ve dolayısıyla yeterince incelenmemiş olduğunu göstermektedir. Literatür taramasıyla tespit edilen bu boşluğa dayanarak, proje yönetimi bağlamında tükenmişliğin nedenlerinin araştırılması için bir çalışma tasarlanmıştır. Öncelikli olarak literatür taraması yapılmış ve kavramlar tartışılmıştır. Tükenmişlik, zihinsel baskının uzun vadeli bir sonucu ve insanların işle kurdukları psikolojik bağlantılarda oluşan temel bir kriz olarak tanımlanır. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü tükenmişliği mesleki bir olgu ve hayati ve tüketici bir bitkinlik durumu olarak tanımlar. Tükenmişlik, bitkinlik, şüphecilik ve mesleki etkinsizlik olmak üzere üç temel boyuttan oluşur. Tükenmişliğin gerekçeleri ise genel anlamda altı temel boyutta tanımlanır. Bunlar iş yükü, kontrol eksikliği, yetersiz ödül, toplumun bozulması, adaletsizlik ve çelişen değerlerdir. Son olarak, tükenmişliği ölçmek için birkaç alternatif ölçek bulunmakla birlikte, araştırmamızda da kullanılan Maslach Tükenmişlik Envanteri en yaygın araç konumundadır. Bu envanter, halihazırda Türkçeleştirilmiş ve doğrulanmış durumdadır. Öte yandan, proje yönetimi, hem akademik hem de iş çevreleri tarafından dikkat çeken bir kavram ve uzmanlık alanıdır. Projeler, eşsiz ürünler, hizmetler ve süreçler aracılığıyla değer yaratmak için yürütülen geçici çabalardır, proje yönetimi ise proje gereksinimlerini karşılamak için becerilerin, araçların ve tekniklerin uygulanmasıdır. Projeler temel olarak demir üçgen kavramıyla tanımlanır Bu üçgenin köşelerinde maliyet, zaman ve kalite kısıtlamaları yer almaktadır. Ancak, bu basitleştirilmiş yaklaşım, projelerin karmaşık ve karışık doğasını anlamak için yeterli değildir. Proje karmaşıklığı kavramına bağlı olarak ortaya konan çerçevenin, projelerin doğasını anlamak ve sonunda tükenmişliğe yol açabilecek parametreleri belirlemek için kullanışlı bir perspektif olabileceği görülmektedir. Proje karmaşıklığı çalışmaları, sistem karmaşıklığı ve algılanan karmaşıklık olmak üzere iki ana akım düşünce tarafından domine edilmektedir. Her iki yaklaşımın sentezi, proje karmaşıklık parametrelerine bağlanabilen kapsamlı ve ayrıntılı bir görüş sağlama potansiyeline sahiptir. Bu yaklaşım, anketin ikinci bölümünü oluşturmak, karmaşıklığı tanımlayan parametrelerin tükenmişlik boyutlarıyla nasıl ilişkilendirildiğini anlamak ve değerlendirmek için kullanılmıştır. Projeler, önceden tanımlanmış ve bağlayıcı son teslim tarihleri, sıkı bütçeler, kalite beklentileri ve karmaşık paydaş ilişkileri tarafından tanımlanan, benzersiz özelliklere sahip girişimlerdir. Bu durum, proje yönetimi profesyonelleri için yorucu ve zorlayıcı bir ortam yaratmakta ve buna bağlı olarak tükenmişlik deneyimi yaşanmasına zemin hazırlamaktadır. Şimdiye kadar ihmal edilen, kendine özgü bir kavram ve bağlamla uğraşıldığı görülmektedir. Bu nedenle,“proje tükenmişliği”için bir tanım önermenin, gelecekte daha çok araştırmacının dikkatinin çekilmesi, organizasyon ve karar vericilerin konuyla ilgili farkındalıklarının arttırılması ve nihayetinde meşru bir ilgi ve araştırma alanı yaratılması için iyi bir başlangıç noktası, yapıcı ve özgün bir adım olacağı değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, proje tükenmişliği, projeye ilişkin parametreler ve proje kaynakları arasındaki dengesizlikten kaynaklanan, işle herhangi bir bireyin psikolojik bağlantılarıyla ilgili bir kriz olarak tanımlanmıştır. Kapsamlı bir literatür taraması ve proje tükenmişliği için bir tanım önerilmesinden sonra, proje karmaşıklığından türetilen parametrelerle tükenmişlik boyutları arasındaki ilişkiyi araştırmak için kesitsel bir çalışma uygulanmış ve anket formu üzerinden veriler toplanmıştır. Araştırmanın bağlamı, Türk savunma sanayisi olarak belirlenmiştir. Savunma sanayisi, proje tükenmişliğini araştırmak için uygun bir fırsat olarak görülmüştür, zira savunma sanayisi projeleri, yüksek düzeyde teknolojik gelişme, büyük bütçeler, uzun ve sıkı teslim süreleri, yetkin ve otorite sahibi müşteriler tarafından sıkı şekilde düzenlenen ve takip edilen kontrol süreçleri ve karmaşık paydaş ağları ve ilişkilerine sahiptir. Bu nedenle, savunma sanayi sofistike bir çalışma ortamı olarak değerlendirilmekte ve savunma projelerinde çalışan uzmanlar, becerileri ve deneyimleri açısından yaygın bir anlayışla elit personeller olarak kabul edilmektedir. Sonuç olarak, anketi dolduran kişilerin proje yönetimi konusunda bilinç ve farkındalık düzeylerinin, becerilerinin ve uzmanlıklarının oldukça yüksek olduğu ve bu durumun araştırmaya önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Anket, tükenmişlik ve proje parametreleri için iki ana ölçekten oluşmaktadır. Şirket bilgileri ve bireylerin isimleri dışında tüm katılımcılar her soruya cevap vermiş ve toplamda 126 yanıt alınmıştır. Savunma sanayi sektöründe görünen, mahremiyet odaklı yaygın ve baskın kültür göz önüne alındığında kabul edilebilir bir cevap oranı elde edilmiştir. Proje parametreleri, bireysel parametreler, ekip parametreleri ve kuruluş parametreleri altında gruplandırılan faktörler ve tükenmişlik boyutları (tükenme, şüphecilik ve kişisel etkinsizlik) arasındaki doğrudan ve düzenleyici (moderatör) ilişkilerle ilgili beklentiyi tanımlayan 8 hipotez önerilmiştir. Yapısal faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi, birincil faktörleri veya latent değişkenleri belirlemek ve anlamlı ilişkilere sahip olan faktörleri filtrelemek için uygulanmıştır. Ardından, yapısal eşitlik modellemesi tabanlı SmartPLS 4 yazılımı ile yol analizi yapılmıştır. Bulgular,“proje büyüklüğü ve bağımlılıkları”,“bireysel deneyim ve rol”,“ekip uyumu ve özerklik”,“ekip çeşitliliği ve yetenek”ve“organizasyon yetkinliği ve çevre”nin birincil faktör ya da latent değişken olarak tanımlandığını göstermektedir. İç model, 4 hipotezi kısmen desteklerken diğer 4'ünü reddeder. Bireysel, ekip ve organizasyon parametrelerinin, tükenmişlik boyutları ile olan ilişkilerin hiçbirinde düzenleyici etkisi olmadığı görülmektedir. Buna paralel olarak, proje büyüklüğü ve bağımlılıklarının herhangi bir tükenmişlik boyutuyla anlamlı bir doğrudan ilişkisi olmamasına rağmen düzenleyici bir rolü vardır. Analiz çalışmaları sonunda elde edilen model ve yukarıda kısaca tanımlanan ilişkiler, latent değişkenleri tanımlayan faktörler üzerinden detaylı olarak tartışılmıştır. Kısaca özetlemek gerekirse, projelerin kendilerine özgü ve karmaşık yapsının, tükenmişlik üzerinde etkisi olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, bahse konu çalışma hem proje, hem de tükenmişliğin olası olduğu tüm bağlamlarda, ortama ve koşullara bağlı, tahmin edilemez ve öngörülemez parametrelerin ve parametreler arası etkileşimlerin varlığını da ortaya koymaktadır. Çalışma ve bulgular doğrultusunda sınırlamalar, gelecekteki araştırma yönelimlerine ilişkin öneriler ve pratik uygulamalara ilişkin olası yansılamalar detaylı olarak tartışılmıştır. Kısacası, proje tükenmişliği kavramının meşruiyetini artırmak, sunulan bulguları çeşitli proje ortamlarında doğrulamak, organizasyonların ve karar vericilerin tükenmişlik olgusu ve zararlı sonuçları konusunda farkındalığını artırmak için katkıda bulunacak tüm çalışmaların amacımıza katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. İnsan kaynaklarının herhangi bir kuruluşun ana varlığı ve rekabetçiliğinin yapı taşı olarak kabul gördüğü bir iş ortamında ve bireylerin zihinsel sağlığına ilişkin tehlike ve tehditlerin yaygınlaştığı bir dönemde proje tükenmişliği alanına ilişkin çalışmaların yapılması ve katkı sağlanmasının gerekli olduğu görülmektedir.

Özet (Çeviri)

Burnout is a trending subject in the post-pandemic business space, while project management corresponds to an important ratio of global economic activities and active work-force. However, the cross section of these two fields of study have been neglected so far and current literature shows that burnout studies within the context of project environment were limited and thus understudied. Based on this gap identified in the literature, a study is planned to investigate the drivers of burnout within the context of project management. Burnout is defined as a long-consequence of mental strain and a fundamental crisis in the psychological connections that people establish with work. In addition, World Health Organization identifies burnout as an occupational phenomenon and a state of vital exhaustion. Burnout is comprised of three main dimensions; exhuastion, cynicism and professioanl inefficacy and is triggered by several drivers, with six main dimensions identified in burnout literature; work overload, lack of control, insufficient reward, breakdown of community, absence of fairness and conflicting values. Finally, there are several alternative scales to measure burnout, Maslach Burnout Inventory being one of the most widely accepted and applied approach which is also used in our research. On the other hand, project management is an established industry receiving attention from both academic and business environments. Projects are temporary endeavors to create value through unique products, services and processes, while project management is the application of skills, tools and techniques to project activities to meet project requirements. Projects are basically defined with iron triangle concept, with cost, time and quality limitations on the vertices. However, this simplified approach is not sufficient to understand the complex and complicated nature of projects. Project complexity network is identified as a useful lens to understand the nature of projects and identify the parameters that may eventually lead to burnout. Project complexity field is dominated by two main lines of thinking, one of which is system complexity and the other is perceived complexity. The synthesis of both approaches yield a comprehensive and thorough view of the project complexity parameters, which can be linked to burnout drivers. This approach is used to create a section of the questionnaire to understand and evlaute how complexity defining parameters are linked to burnout dimensions. As discussed, projects have unique features defined by deadlines, tight budgets, quality expectations and complex stakeholder relations. It is an exhausting and demanding environment for project management professionals, which is an obvious setting for burnout experience. We are dealing with a unique and sovereign setting, which has also been neglected so far. Therefore, suggesting a definition for“project burnout”is accepted as a good starting point and a novel step for raising attention and eventually creating a legitimate field of interest. Project burnout is defined as a fundamental crisis in the psychological connections of any individual with the work, resulting from long-term consequence of mental strain caused by project-related parameters and imbalance between project demands and project resource. Following the literature review and proposition of a definition for project burnout, a cross-sectional survey study is applied to investigate the link between parameters derived from project complexity and burnout dimensions. The context of research is Turkish defense industry. It should be noted that defense industry can be labelled as a tailor-made opportunity to investagate project burnout. Defense industry projects have high level of technological development, large budgets, long and strict lead times and tightly regulated control processes run by customers. It is a sophisticated work environment and professionals working in defense projects are considered be elite in their skills and experiences. The audience has a good level of awareness, skills and expertise regarding project management as well. The questionnaire consists of two main scales for burnout and project parameters. 126 fully completed responses are received, except the company information and names of the individuals. Almost a 10% return rate is achieved, which is acceptale considering the dominant privacy driven culture in the industry. 8 hypotheses are suggested, defining the expectation about direct and moderating relationships among project complexity parameters grouped under levels of interested subjects (project parameters, individual parameters, team parameters and organization parameters) and burnout dimensions (exhaustion, cynicism and personal inefficacy). Exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis are applied to figure out the structure defining factors and latent variables. Then, path analysis is applied by SmartPLS 4, a software utilizing structural equation modelling. The findings indicated that“project size and dependencies”,“individual experience and role”,“team fitness and autnomy”,“team diversity and competence”and“organization competence and environment”are identified as primary factors or latent variables in our context. The inner model also partially supported 4 of the hypotheses, while rejecting remaining 4. There are no significant moderating impacts of individual, team and organization parameters on each other's relationship to any burnout dimensions. In addition, project size and dependencies only have moderating role, while lacking a significant direct relationship with any of the burnout dimensions. The limitations, proposed future research directions and practical implications are discussed. Briefly, any contributing study is highly anticipated to increase the legitimacy of the project burnout concept, validate the presented findings in a variety of project settings and increase awareness of organizations about burnout phenomenon and its damaging outcomes. It is crucial in times when human resource is considered as the main asset of any organization and in an era where mental wellbeing of individuals are at stake.

Benzer Tezler

Tez No
853090
Investigating academic burnout experienced by undergraduate English medium instruction engineering students
Eğitim dili İngilizce olan mühendislik lisans öğrencilerinin yaşadığı tükenmişliğin incelenmesi
HAZAL DİLAN FİDAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Eğitim ve Öğretim Çukurova Üniversitesi
Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASEMİN KIRKGÖZ
Tez No
685529
Adolesan sporcularda çift kariyer yetkinliğinin belirleyicileri ve sonuçları
Determinants and consequences of dual career competence in adolescence athletes
DUYGU KARADAĞ
Doktora
Türkçe
2021
Spor Marmara Üniversitesi
Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FEVZİYE HÜLYA AŞÇI
Tez No
769364
Genç yetişkinlerde mutluluk: Psikolojik sağlamlık, öz-duyarlık, problemli internet kullanımı ve Covid-19 tükenmişliğinin yordayıcı rolü
Happiness in young adults: The predictive role of resilience, self-compassion, problematic internet use and Covid-19 burnout
AYŞENUR ÖZÜBERK PALA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve Öğretim Trabzon Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE KALYON
Tez No
839297
Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin psikolojik sağlamlık ve tükenmişlik düzeyleri ile işten ayrılma eğilimlerinin incelenmesi
Examination of psychological resilience and burnout levels of nurses working in intensive care unit and their tendency to quit their jobs
ÖMER FARUK AKBUĞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Hemşirelik LOKMAN HEKİM ÜNİVERSİTESİ
Hemşirelik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ÖZ
Tez No
370085
Kamu ve özel ambulanslarda görev yapan acil tıp teknisyenlerinde işe bağlı gerginlik ve tükenmişlik göstergelerinin karşılaştırılması
Contemplating public versus private practice: Determinants of general health, work-related strain, and burnout in ambulance emergency medical technician - basics (EMT-BS)
VERDA TUNALIGİL
Doktora
Türkçe
2013
Halk Sağlığı İstanbul Üniversitesi
Halk Sağlığı Bölümü
PROF. DR. MEHMET SARPER ERDOĞAN

Geri Dön