Geri Dön

Eski Türkçede 'yer-su' adları ve kavram alanı

'Earth-water' names and conceptual field in Old Turkish

  1. Tez No: 901492
  2. Yazar: EMRİYE SONKAYA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 561

Özet

Dilin temel kavramlarından olan yer ve su kavramları geniş bir kavram ve kullanım alanına sahiptir. Bu kavramlar Eski Türkçede yér sub ~ yér suv şeklindeki kullanımıyla“yeryüzü, dünya; vatan, yurt”anlamını karşılayan bir üst kavram olarak da tanıklanabilmektedir. Bu kullanımdan hareketle bu çalışmada 'yer-su' şeklinde ifade edilen kavramlar, Türk dilinde ve toplum hayatında tarihî dönemlerden itibaren sosyal, siyasal, ekonomik, dinî ve kültürel bakımdan önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmanın konusu da Eski Türkçe dönemi eserlerinde 'yer-su' adları ve kavram alanının tespiti ile elde edilen malzemenin eş zamanlı ve art zamanlı gramer ve anlam bilimi yöntemleri ile çözümlenmesi ve değerlendirilmesidir. Çalışmada Eski Türkçenin 'yer-su' kavram alanı, 'yer-su'nun fiziki özelliklerini yansıtan coğrafi kavram alanı ve bu alanı karşılayan isim türündeki söz varlığıyla sınırlı tutulmuştur. Tez, Giriş dışında Gösterge Bilimi ve Anlam Bilimi, Eski Türkçede 'Yer-Su' Kavramları ve Kavram Alanı Tasnifi ve Eski Türkçede 'Yer-Su' Adları ve Kavram Alanı adlı üç ana bölüm ile Dizin ve Sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Birinci bölümde kavram alanı teorisinden hareketle oluşturulan bu çalışmayla ilgili temel teorik ve terminolojik açıklamalara yer verilmiştir. İkinci bölümde Eski Türkçede 'yer-su' kavramlarının yeri ve önemi üzerinde durulmuş, ardından alan çalışmalarında 'yer-su' kavramlarının yeri değerlendirilmiştir. Sonrasında ise Köktürkçe, Eski Uygur Tükçesi ve Karahanlı Türkçesi dönemlerine ait belirli eserler taranarak tespit edilen 'yer-su' kavramlarıyla ilgili söz varlığının kavram alanı tasnifine yer verilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ise kavram alanı tasnifinde yer alan sözcükler, bu tasnifte belirlenen kategorilere göre madde başı yapılarak yapı ve anlam özellikleri bakımından çözümlenmiş ve değerlendirilmiştir. Dizinde, üçüncü bölümde yer alan ana ve alt maddelerin alfabetik bir listesi oluşturularak geçtiği yerler gösterilmiştir. Çalışmada yapılan inceleme ve değerlendirmeler neticesinde ortaya konulan tespitler ise Sonuç kısmında detaylı olarak ifade edilmiştir.

Özet (Çeviri)

The concepts of land and water, which are among the basic concepts of language, have a wide range of conseptual and usage field. These concepts can also be witnessed as a hypernym in Old Turkish as yér sub ~ yér suv, meaning“earth, world; homeland”. Based on this usage, the concepts expressed as 'yer-su' in this study have gained an important place in Turkish language and social life in terms of social, political, economic, religious and cultural aspects since historical periods. The subject of this study is the analysis and evaluation of the material obtained by determining the names and conceptual fields of 'yer-su' in the works of the Old Turkish period, using synchronic and diachronic grammar and semantics methods. In the study, the conceptual field of 'yer-su' in Old Turkish is limited to the geographical conceptual field reflecting the physical characteristics of 'land-water' and the noun-type vocabulary corresponding to this field. The thesis consists of three main sections, apart from the Introduction, called Semiology and Semantics, 'Yer-Su' Concepts and Conceptual Field Classification in Old Turkish, 'Yer-Su' Names and Conceptual Field in Old Turkish, as well as Index and Conclusion sections. In the first chapter, basic theoretical and terminological explanations related to this study, which is based on the conceptual field theory, are given. In the second part, the place and importance of the concepts of 'yer-su' in Old Turkish is emphasised, and then the place of 'yer-su' concepts in field studies is evaluated. Afterwards, the conceptual field classification of the vocabulary related to the concepts of 'yer-su', which was determined by scanning certain works belonging to the periods of Kokturkish, Old Uighur Turkish and Karakhanid Turkish, is given. In the third part of the thesis, the words included in the conceptual field classification were analysed and evaluated in terms of their structural and semantic features by making entries according to the categories determined in this classification. In the Index, an alphabetical list of the main and sub-items in the third chapter was created and their occurrences were shown. The findings revealed as a result of the analyses and evaluations made in the study are expressed in detail in the Conclusion section.

Benzer Tezler

  1. Лингво-стилистические особенности ложныхдрузей переводчика

    Tuzak kelimelerin çevirisinde dilbilimsel ve üslupbilimselözellikler

    ŞUHEDA RENGİN ÖZTÜRK

    Yüksek Lisans

    Rusça

    Rusça

    2024

    Mütercim-TercümanlıkKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Mütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SALTANAT MAMBAYEVA

  2. Kazakça atasözü ve deyimlerde eskicil unsurlar

    Archaic elements in Kazakh proverbs and idioms

    MARLEN ADILOV

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Türk Dili ve EdebiyatıEge Üniversitesi

    Türk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. GÜRER GÜLSEVİN

  3. Eski Türkçede su kavram alanı

    Water concept field in old Turkish

    MERT YILDIRIM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Türk Dili ve EdebiyatıRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÜMİT HUNUTLU

  4. Eski Türkçede zaman anlamı taşıyan sözcükler

    Old Turkic words with the meaning of time

    İPEK DURSUNAY ÖLMEZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimÇukurova Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ENGİN ÇETİN