Eski Türkçede 'yer-su' adları ve kavram alanı
'Earth-water' names and conceptual field in Old Turkish
- Tez No: 901492
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 561
Özet
Dilin temel kavramlarından olan yer ve su kavramları geniş bir kavram ve kullanım alanına sahiptir. Bu kavramlar Eski Türkçede yér sub ~ yér suv şeklindeki kullanımıyla“yeryüzü, dünya; vatan, yurt”anlamını karşılayan bir üst kavram olarak da tanıklanabilmektedir. Bu kullanımdan hareketle bu çalışmada 'yer-su' şeklinde ifade edilen kavramlar, Türk dilinde ve toplum hayatında tarihî dönemlerden itibaren sosyal, siyasal, ekonomik, dinî ve kültürel bakımdan önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmanın konusu da Eski Türkçe dönemi eserlerinde 'yer-su' adları ve kavram alanının tespiti ile elde edilen malzemenin eş zamanlı ve art zamanlı gramer ve anlam bilimi yöntemleri ile çözümlenmesi ve değerlendirilmesidir. Çalışmada Eski Türkçenin 'yer-su' kavram alanı, 'yer-su'nun fiziki özelliklerini yansıtan coğrafi kavram alanı ve bu alanı karşılayan isim türündeki söz varlığıyla sınırlı tutulmuştur. Tez, Giriş dışında Gösterge Bilimi ve Anlam Bilimi, Eski Türkçede 'Yer-Su' Kavramları ve Kavram Alanı Tasnifi ve Eski Türkçede 'Yer-Su' Adları ve Kavram Alanı adlı üç ana bölüm ile Dizin ve Sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Birinci bölümde kavram alanı teorisinden hareketle oluşturulan bu çalışmayla ilgili temel teorik ve terminolojik açıklamalara yer verilmiştir. İkinci bölümde Eski Türkçede 'yer-su' kavramlarının yeri ve önemi üzerinde durulmuş, ardından alan çalışmalarında 'yer-su' kavramlarının yeri değerlendirilmiştir. Sonrasında ise Köktürkçe, Eski Uygur Tükçesi ve Karahanlı Türkçesi dönemlerine ait belirli eserler taranarak tespit edilen 'yer-su' kavramlarıyla ilgili söz varlığının kavram alanı tasnifine yer verilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ise kavram alanı tasnifinde yer alan sözcükler, bu tasnifte belirlenen kategorilere göre madde başı yapılarak yapı ve anlam özellikleri bakımından çözümlenmiş ve değerlendirilmiştir. Dizinde, üçüncü bölümde yer alan ana ve alt maddelerin alfabetik bir listesi oluşturularak geçtiği yerler gösterilmiştir. Çalışmada yapılan inceleme ve değerlendirmeler neticesinde ortaya konulan tespitler ise Sonuç kısmında detaylı olarak ifade edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The concepts of land and water, which are among the basic concepts of language, have a wide range of conseptual and usage field. These concepts can also be witnessed as a hypernym in Old Turkish as yér sub ~ yér suv, meaning“earth, world; homeland”. Based on this usage, the concepts expressed as 'yer-su' in this study have gained an important place in Turkish language and social life in terms of social, political, economic, religious and cultural aspects since historical periods. The subject of this study is the analysis and evaluation of the material obtained by determining the names and conceptual fields of 'yer-su' in the works of the Old Turkish period, using synchronic and diachronic grammar and semantics methods. In the study, the conceptual field of 'yer-su' in Old Turkish is limited to the geographical conceptual field reflecting the physical characteristics of 'land-water' and the noun-type vocabulary corresponding to this field. The thesis consists of three main sections, apart from the Introduction, called Semiology and Semantics, 'Yer-Su' Concepts and Conceptual Field Classification in Old Turkish, 'Yer-Su' Names and Conceptual Field in Old Turkish, as well as Index and Conclusion sections. In the first chapter, basic theoretical and terminological explanations related to this study, which is based on the conceptual field theory, are given. In the second part, the place and importance of the concepts of 'yer-su' in Old Turkish is emphasised, and then the place of 'yer-su' concepts in field studies is evaluated. Afterwards, the conceptual field classification of the vocabulary related to the concepts of 'yer-su', which was determined by scanning certain works belonging to the periods of Kokturkish, Old Uighur Turkish and Karakhanid Turkish, is given. In the third part of the thesis, the words included in the conceptual field classification were analysed and evaluated in terms of their structural and semantic features by making entries according to the categories determined in this classification. In the Index, an alphabetical list of the main and sub-items in the third chapter was created and their occurrences were shown. The findings revealed as a result of the analyses and evaluations made in the study are expressed in detail in the Conclusion section.
Benzer Tezler
- Die Subordinierenden konjunkti onen im Deutschen und IHRE wiedergabe im Türkischen
Başlık çevirisi yok
ADEM ACARLI
- Лингво-стилистические особенности ложныхдрузей переводчика
Tuzak kelimelerin çevirisinde dilbilimsel ve üslupbilimselözellikler
ŞUHEDA RENGİN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Rusça
2024
Mütercim-TercümanlıkKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALTANAT MAMBAYEVA
- Kazakça atasözü ve deyimlerde eskicil unsurlar
Archaic elements in Kazakh proverbs and idioms
MARLEN ADILOV
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜRER GÜLSEVİN
- Eski Türkçede su kavram alanı
Water concept field in old Turkish
MERT YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİT HUNUTLU
- Eski Türkçede zaman anlamı taşıyan sözcükler
Old Turkic words with the meaning of time
İPEK DURSUNAY ÖLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENGİN ÇETİN
