Çevrimiçi alışverişin bireysel kentsel hareketliliğe etkisinin incelenmesi: İstanbul Şişli örneği
The effect of online shopping on individual urban mobility: The case area of İstanbul Şişli
- Tez No: 921973
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HASAN SERDAR KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT), sürekli gelişerek ve çeşitlenerek günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bilişim teknolojilerinin günlük hayata kazandırdığı önemli yeniliklerden biri, 1990'lı yıllarda ortaya çıkan e-ticaret faaliyetleridir. Genel anlamıyla e-ticaret, internet veya çevrimiçi hizmetler aracılığıyla ürün ve hizmetlerin elektronik ortamda alım ve satımını ifade eder. E-ticaretin en yaygın örneği olan çevrimiçi alışveriş, internet kullanımının artışı ve güvenli ödeme sistemlerinin gelişimiyle birlikte önemli bir popülerlik kazanmıştır. 2019 yılında başlayan küresel Covid-19 pandemisi, çevrimiçi alışverişin toplumsal yaygınlığını daha da artırmıştır. Çevrimiçi alışveriş, ürün alım/satım faaliyetlerini mekan ve zamandan bağımsız olarak sanal platformlarda gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu durum, alışveriş davranışlarını değiştirerek toplumun önemli bir kesiminin alışveriş ihtiyaçlarını çevrimiçi platformlar aracılığıyla karşılamasına olanak sağlamaktadır. Çevrimiçi alışverişe artan ilgi ve bunun fiziksel alışveriş üzerindeki etkisi, kentsel mekânların da bu değişimden etkilenmesini kaçınılmaz hale getirmektedir. Çevrimiçi alışveriş platformlarının mağaza içi alışverişe alternatif olarak yaygınlaşması, kent mekanının farklı bileşenleri üzerinde çeşitli etkiler oluşturmaktadır. Bu bileşenler arasında kent merkezlerindeki alışveriş alanları, kentsel hareketlilik, arazi kullanımı, arazi değerleri ve kentsel saçaklar yer almaktadır. Çevrimiçi alışverişin etkilediği önemli kent bileşenlerden biri de bireysel kentsel hareketliliktir. Alışveriş, işe veya okula gitme gibi günlük aktivitelerin yanı sıra, bireylerin kentsel mekânda bir yerden başka bir yere hareket etmelerindeki temel motivasyonlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Fakat çevrimiçi alışveriş, fiziksel hareketlilik gerektirmeden alışveriş yapma imkanı sunarak, bireylerin alışveriş amacıyla gerçekleştirdikleri kentsel hareketliliği etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı, çevrimiçi alışverişin bireysel kentsel hareketlilik üzerindeki etkilerini zaman ve mekân boyutlarında inceleyerek alışveriş amaçlı bireysel hareketliliğin artması, azalması veya değişmemesi durumlarını ve bu etkilerin nedenlerini araştırmaktır. Çalışma kapsamında örneklem alan İstanbul İli Şişli ilçesi'dir. Bu çalışmanın Şişli'de yapılmasının nedeni karma arazi kullanımı, çeşitli alışveriş mekanlarının varlığı, ticaret dokusundaki çeşitlilik, farklı ulaşım modlarına sahip olmasıdır. Araştırma kapsamında, Şişli'de yaşayan, çalışan, bu kentsel alanı ziyaret eden ve çevrimiçi alışveriş yapan 390 kişiyle anket çalışması yapıldı. Anket, çevrimiçi ve yüz yüze yöntemlerle gerçekleştirilip, örneklem seçiminde amaçsal örneklem ve kartopu yöntemi kullanıldı. Elde edilen verilerin analizi için SPSS programında varyans analizi ve ki-kare testleri uygulanarak değişkenler arası ilişkiler değerlendirildi ve çalışma hipotezleri test edildi. Çalışmanın mekansal boyutunun incelenirken ArcGIS programında erişim alanı gibi mekansal analizler ve sıcak nokta (hotspot) analizi, yoğunluk analizi gibi mekansal istatistik yöntemleri ile çalışma alanına özgü değerlendirmeler gerçekleştirildi. Çalışma sonucunda, katılımcıların %19'u 10 alışverişten 8'ini, %18'i 10 alışverişten 7'sini çevrimiçi yaptıklarını belirtmiştir. Katılımcıların 10 alışverişinde ortalama 5.6'sını çevrimiçi yaptıkları tespit edildi. Katılımcıların çevrimiçi alışveriş tercihlerinin fiziksel mağaza ziyaretlerini etkilediği ve katılımcıların %53'ü değiştirici, %18'i ikame edici, %6'sı tamamlayıcı ve %23'ü tarafsız özelliği gösterdiği sonucuna ulaşıldı. İkame özelliği gösteren bireylerin alışverişlerini çevrimiçi uygulamalardan yaptığı için fiziksel mağazaya gitmedikleri anlamına gelir. Bu durum, çevrimiçi alışverişin yaygınlaşmasının, fiziksel mağazalara yapılan ziyaretlerde azalmaya yol açtığını ve bunun sonucunda alışverişe dayalı bireysel kentsel hareketliliğin azaldığını göstermektedir. Katılımcılar, fiziksel alışveriş alanlarını yalnızca alışveriş yapmak için değil, aynı zamanda arkadaşlarıyla buluşmak ve boş zaman etkinlikleri gibi kentsel bireysel hareketliliği kapsayan çeşitli amaçlarla da kullanmaktadırlar. Alışveriş alanlarına gitme amaçları incelendiğinde katılımcıların %5'i sadece alışveriş yapmak için, %36'sı alışveriş dışı aktiviteler için, %57'si alışveriş ve entegre aktivite için gittiği ve %1'i bu alanlara gitmediği tespit edildi. Sonuç olarak, çevrimiçi alışveriş, alışveriş için bireysel kentsel hareketliliği azaltırken, diğer aktiviteler için alışveriş alanlarına yapılan bireysel kentsel hareketliliği etkilediğine dair anlamlı bir kanıta ulaşılamadı. Diğer bir taraftan, daha fazla çevrimiçi alışveriş yapanların alışveriş, alışveriş dışı aktiviteler veya alışverişle entegre aktiviteler için fiziksel alışveriş alanlarına daha az sık gittikleri tespit edildi. Bu durum, çevrimiçi alışveriş tercihi ile bireysel kentsel hareketlilik arasında bir bağlantı olduğuna işaret etmektedir. Bu bulgular, şehir planlama disiplini açısından hem ulaşım planlamasına hem de kent merkezlerinin kentsel tasarımına yardımcı olacak bir çalışma olma potansiyeline sahiptir. Gelecek çalışmalarda, çevrimiçi alışverişin kentsel hareketlilik üzerindeki etkisini daha kapsamlı bir şekilde analiz etmek için fiziksel mağazaların ziyaretçi sayıları, çevrimiçi alışveriş sipariş istatistikleri ile trafik ve toplu ulaşım verileri bir arada değerlendirilebilir. Bu veriler kullanılarak alışveriş ve kentsel ulaşım talebi, sıklığı ve mesafesi incelenebilir ve bu doğrultuda kentsel ulaşım planlamasına yönelik katkılar sağlanabilir.
Özet (Çeviri)
Information and communication technologies (ICT) is more involved in daily life with the progressively evolving and diversification of it. One of the significant innovations that ICT has brought to daily life is e-commerce activities that began in the 1990s. In general terms, e-commerce refers to the buying and selling of goods and services electronically via online services or the internet. Online shopping, a well-known example of Business to Consumer (B2C) e-commerce, has recently gained significant popularity thanks to the widespread use of the internet and the development of secure payment options. With the impact of the global covid-19 pandemic that broke out in 2019, online shopping activities boosted, leading to the widespread adoption of online shopping preferences within society. Online shopping enables the opportunity to carry out shopping and commercial activities within a virtual environment, independent of place and time. As this opportunity prompts shifts in shopping behaviours, a considerable segment of society satisfies its shopping needs within the virtual environment through the utilisation of online shopping platforms. It is inevitable that urban spaces will be affected by evolving shopping behaviours due to the growing tendency towards online shopping. The existence and spread of alternative online shopping platforms instead of physical in-store shopping in the urban space affects different components of it. These components include shopping areas in city centers, urban mobility, land use, land values, and urban fringes. Among the critical urban components affected by online shopping is individual urban mobility. Apart from going to work and school, the act of shopping is often the primary factor in moving individuals from one place to another within the urban space. However, online shopping provides the opportunity to shop without requiring physical mobility, thereby influencing individuals' urban mobility associated with shopping activities. The aim of this study is to examine the effects of online shopping on individual urban mobility in temporal and spatial dimensions by investigating whether shopping-related mobility increases, decreases, or remains unchanged and exploring the underlying reasons for these effects. The selected study area is the Şişli district of Istanbul, chosen due to its mixed land use, variety of shopping venues, diverse commercial structure, and access to multiple transportation modes. As part of the research, a survey was conducted with 390 individuals who live, work, visit, and engage in online shopping in Şişli. The survey consisted of both closed and open-ended questions focusing on online shopping and transportation preferences, carried out both online and face-to-face in the case area. In terms of sample selection, purposive sampling and the snowball method were used. Data analysis was performed using variance analysis and chi-square tests in SPSS to evaluate relationships between variables and test the study's hypotheses. The spatial dimension of the study was analyzed using ArcGIS software, incorporating spatial analyses such as accessibility mapping and spatial statistical methods including hotspot analysis and density analysis to conduct area-specific evaluations. The study revealed that 19% of participants reported conducting 8 out of 10 shopping activities online, while 18% stated conducting 7 out of 10 online. On average, participants conducted 5.6 out of 10 shopping activities online. The findings indicate that participants' online shopping preferences influence their visits to physical stores, with 53% exhibiting modifying effects, 18% substitutive effects, 6% complementary effects, and 23% neutral effects. Individuals demonstrating substitutive behavior engage in shopping through online platforms, thereby avoiding visits to physical stores. This indicates that the widespread adoption of online shopping reduces visits to physical retail stores, leading to a decrease in individual urban mobility related to shopping. Participants also utilized physical shopping areas for various purposes, such as meeting friends and leisure activities, encompassing individual urban mobility beyond shopping. When examining the reasons for visiting shopping areas, it was found that 5% of participants visited solely for shopping, 36% for non-shopping activities, 57% for integrated shopping and other activities, and 1% did not visit these areas at all. In conclusion, while online shopping reduces individual urban mobility for shopping purposes, no significant evidence was found to suggest that it substantially affects individual urban mobility for other activities. However, individuals who engage in online shopping more frequently tend to visit physical shopping areas less often for shopping, non-shopping activities, or integrated activities. This indicates a connection between online shopping preferences and individual urban mobility. These findings hold potential to contribute to urban planning by informing transportation planning and urban design of city centers. Future studies could analyze the impact of online shopping on urban mobility more comprehensively by incorporating data on the number of visitors to physical stores, online shopping order statistics, as well as traffic and public transportation data. Using such data, shopping and urban transportation demand, frequency, and distance could be examined in detail, and the findings could provide strategic contributions to urban transportation planning.
Benzer Tezler
- Алуу жана колдонуучулардынканааттануусун баалоо:бишкек шаарындаэмпирикалык изилдөө
E-devletin benimsenmesi ve kullanıcı memnuniyetinin değerlendirilmesi: Bişkek şehrinde ampirik bir araştırma
ACAR ŞARŞENKADIROVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2024
İşletmeKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AZAMAT MAKSÜDÜNOV
- Identity building through online shopping sites: Siirt example
Çevrimiçi alışveriş siteleri üzerinden kimlik inşası: Siirt örneği
SİNEM ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sosyolojiİstanbul Gelişim ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE AYDIN
- Bilinçli seçimlerin yapı taşları: Sürdürülebilirlik bilincinin ekseninde sürdürülebilir tüketim kararlarının psikolojik yansımaları
Building blocks of conscious choices: Psychological reflections of sustainable consumption decisions in the context of sustainability consciousness
BELMA KIRVANOĞLU ALTIN
- Online entrepreneurship as a strategy for rural development: Case of Turkey
Kırsal kalkınma için bir strateji olarak çevrimiçi girişimcilik: Türkiye örneği
BURCU YAŞLAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİYE AHU AKGÜN
- Fen bilgisi öğretmenlerinin pandemi döneminde karşılaşılan sorunlara yönelik görüşlerinin belirlenmesi
Determination of science teachers' views on the problems encountered during the pandemic period
GÖKÇE APAYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimOrdu ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL TAŞ