Özbekçe ve Türkçedeki eş asıllı sözcüklerin sözlük bilimsel analizi
A Lexicological Analysis of Cognates Words in Turkish and Uzbek Languages
- Tez No: 924956
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DOÇENT SEZGİN DEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dil Bilimi ve Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 222
Özet
Eş asıllı sözcükler ( cognates) sözcükler, farklı dillerde benzer antıma gel n ve ben2;r ses_yapısına sahip olan YC oynı ıoyctıın gelen Kelımelerdır. Ancak Ozbekıstan ve Türkiye özelinde, konu üzerine vapılan çalışmalar genellikle kök (root) kavramı üzerine yoğunlaşmıştır. Bu durum ise konunun anlaşılması üzerinde olumsuz bir etkiye sebep olmaktadır. Eş asıllılık durumu bir sözcüğün köken itibariyle hangi kaynaktan geldiğine, yani temeline odaklanmaktadır. Eş asıllılık kavramıyla yakından ilişkili olan yalancı eş asıllılık (false cognates) durumu temelde kendisiyle uzaktan yakından ilgisi bulunmayan yalancı eşdeğerlik (false friends) olgusuyla karıştırılmaktadır. Eş asıllılık üzerine yapılan çalışmaların birçoğu da bu ayrımın yapılmaması sebebiyle esasında içerik olarak yalancı eşdeğerlik konusuyla ilgili olmuştur. Eş asıllılık sözcüğün kökeniyle ilgili bir durumdur. Fakat eş değerlik daha çok anlam ile ilgilidir. Bir dildeki sözcükler dilin kökeni, alıntı kelimeleri ve dil değişimi ıüzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olabilir. Bu nedenle, çalışmamızda Türkçe ve Özbekçe dil çiftleri arasında eş asıllı sözcükler ele alınarak, sözlükbilimsel bir yaklaşımla detaylı bir şekilde incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, çalışmamızın temelini oluşturan Türkçe ve Özbekçe sözcükler her iki dilde yazılmış sözlüklerden taranmış ve aynı kökene sahip sözcükler anlamlarıyla birlikte tespit edilmiştir. Eş asıllı sözcüklerin hangi kategorilere ait olduğunun daha kolay tespit edilebilmesi maksadıyla, toplanan sözcükler tür sınıflandırması sasında tablolar halinde sıralanmıştır. Buradaki maksat ise alıntılamanın hangi kategorilerden yapıldığı ve Türkçe ve Özbekçenin temel (çekirdek) sözcüklerinin hangi kategorilerde yer !aldığını belirlemektir. Türkçe ve Özbekçe sözlüklerden taranarak belirlenen ve listelenen eş asıllı sözcükler genel olarak Eski Türkçe, Arapça, Farsça, Fransızca, İtalyanca, Latince gibi kaynaklardan gelmektedir. Arapça ıve Farsça sözcüklerin iki dildeki varlığının sebebinin dini, tarihi !olduğu açıktır. Her iki dilde de görülen Fransızca, İtalyanca kaynaklı sözcüklerin durumu ise farklıdır. Bahsi geçen bu sözcükler Türkçe için doğrudan alıntı, Özbekçe ise Rusça yoluyla alıntı şeklinde nitelendirilebilir.
Özet (Çeviri)
Nev rtheless, m Uzbekistan and Turkey, research in thisgfiel d p r e d om antly concentrated on the notion of the root. This has a etrımentaJ _ımpact on the comprehension of the subject matter. Synonymy ıs concerned with the source from which a word riginates, that is, its basis. It is important to distinguish between false cognates and the henomenon of false equivalence, which is often confused with the former. False cognates, which are closely related to the concept of cognates, are words that have a similar meaning and sound structure but have different etymologies. In contrast, false equivalence refers o the idea that two words are used to refer to the same concept, espite having different etymologies. As a result, the majority of studies on cognates have been essentially concerned with false equivalence in terms of content, given that this distinction has not een made. Synonymy is concemed with the etymological origins of ords. However, the concept of equivalence is more closely related o the meaning of words. he words in a language can facilitate an understanding of the language's origin, the influence of loanwords, and the impact of language change. Accordingly, the objective of this study is to xamine the synonyms between the Turkish and Uzbek language airs and to analyse them in detail with a lexicographical approach. n this context, the Turkish and Uzbek words forming the hasis of ur study were extracted from dictionaries written in both languages. he words with the same origin were identified together with their meanings. In order to facilitate the determination of the categories to hich the homonyms belong, the collected words are presented in ables according to their type classification. The objective here is to scertain the categories from which the quotation is derived and the ategories in which the basic (core) words ofTurkish and Uzbek are situated. he synonyms identified and listed in Turkish and Uzbek dictionaries are derived from a range of sources, including Old Turkish, Arabic, Persian, French, Italian, Latin and other languages. It is evident that the presence of Arabic and Persian words in both languages is primarily due to their religious and historical influence. In contrast, the status of French and Italian words in both languages is distinct. These words can be regarded as direct quotations in urkish and indirect quotations through Russian in Uzbek.
Benzer Tezler
- Özbek Türkçesinin leksikolojisi
Başlık çevirisi yok
SELAHİTTİN TOLKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ YÜCE
- Özbekçede art zamanlı anlam değişmeleri-fiiller
Diachronic semantics changes in Uzbek-verbs
AYŞE ERKAL
- Kırgız Türkçesinde isim yapma
Кыргыз тилиндеги атоочтун жасалышы
TATYANA NURİAHMETOVA
Doktora
Kırgızca
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA S. KAÇALİN
DOÇ. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Dîvânu Lugâti't-Türk'teki coğrafȋ terimlerin tarihî ve çağdaş Türk lehçeleriyle fonetik ve semantik açıdan karşılaştırması
The phoneti̇c and semanti̇c compari̇son of geographi̇cal terms i̇n Dîvânu Lugâti̇'t-Turk from the poi̇nt of hi̇stori̇cal and contemporary of Turki̇sh di̇alects
NADIRA TURDUBAI KYZY
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ŞAHİN