Bilişsel eksilti -Tunyukuk yazıtı bağlamında-
Cognitive ellipsis -In the contex of Tunyukuk inscription-
- Tez No: 933139
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜLENT GÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
Dil, taşımış olduğu somut ve soyut zenginliklerle dilbilim araştırmalarının başat ögesidir. Dil verilerinin çeşitli dilbilim alanlarıyla açıklanmaya çalışılmasıyla dil sisteminin parçaları ve bunların işleyişi de açığa çıkarılmak istenmektedir. Bu çalışma özelinde de dilin eksiltme durumu, bilişsel dilbilim penceresinden ele alınmaya çalışılmıştır. Eksilti konusunun daha çok sentaktik ve gramatik olarak ele alınması, konunun semantik tarafının zayıf kalmasına ve dil sisteminin eksilti durumu belirlenen ve tekrara düşen bazı kurallarla açıklanmasına neden olduğu için bu çalışmada eksilti, bilişsel dilbilim unsurlarıyla ilişkilendirilerek semantik olarak değerlendirilmiştir. Eksilti konusu kavramsallaştırma, metafor, metonimi ile ilişkilendirilmiş; insanların algısına göre oluşan kişi, zaman ve mekân imajlarının dil kullanımı bakımından ne şekilde eksiltiyle ilişkilendirilebileceği açıklanmış ve aynı dil konuşurları arasında kalıplaşan sözlerin öz ve yoğun yapısının kavramsallaştırma durumuyla birlikte ele alınarak bilişsel anlamda yapılan eksiltilerin izahı yapılmaya çalışılmıştır. Bu izahlar; kültürel ve bilişsel anlamda yapılan varsayımlara, belirlenen semantik alanlara ve sağlanan bağlama göre yapılmıştır. Çalışma, Tunyukuk metni çerçevesinde yapılan tespitler ve değerlendirmeler neticesinde dilin zihinsel düzeyinde yapılan eksiltilerin bilişsel eksilti olarak kabul edilebileceğini ve nedeninin dilin retorik eksenli estetik olabileceği üzerine neticelendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Language, with its rich array of concrete and abstract dimensions, serves as the central focus of linguistic studies. Efforts to explain linguistic data through various linguistic fields aim to uncover the components of the language system and their functioning. Specifically, this study examines the phenomenon of ellipsis in language from the perspective of cognitive linguistics. Since ellipsis has often been addressed syntactically and grammatically, the semantic dimension of the topic has been overshadowed, leading to explanations of ellipsis through established and repetitive rules. This study, therefore, evaluates ellipsis semantically by linking it with cognitive linguistic elements. The issue of ellipsis was associated with conceptualization, metaphor, metonymy; it was explained how the images of person, time and place formed according to people's perception can be associated with ellipsis in terms of language use, and the explanation of the cognitive ellipsis was tried to be made by considering the essence and intensive structure of the words stereotyped among the speakers of the same language together with the conceptualization situation. These explanations were made according to the assumptions made in cultural and cognitive terms, the semantic fields identified and the context provided. The study concludes, based on findings and analyses within the context of the Tunyukuk inscription, that ellipsis at the mental level of language can be regarded as cognitive ellipsis. It suggests that the reason for this phenomenon may lie in the rhetorical and aesthetic nature of the language.
Benzer Tezler
- Yabancılara Türkçe öğretiminde yazma becerilerinin gelişimine yönelik boylamsal bir araştırma
A longitudinal research on the development of writing skills in teaching Turkish to foreigners
YEŞİM TÜRKMEN
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER ÖZKAN
- Servet-i Fünun romanında zamanın işlevi
The function of time in the novels of Servet-i Fünun
GÜLDEREN ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. RAMAZAN KAPLAN
- Ötüken Uygur Kağanlığı yazıtlarının edebî eleştirisi
Literary criticism of Ötüken Uyghur Khaganate inscriptions
HASAN GÜRGÜN
Doktora
Türkçe
2025
Dilbilimİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞABAN DOĞAN
- Görünmeyen sinema: Eksilti ve alan dışının film anlatısı ve estetiğindeki yeri
Invisible cinema: Ellipsis and off-screen space in film narrative and aesthetics
MEHMET KÖPRÜ
Doktora
Türkçe
2018
Sahne ve Görüntü SanatlarıAnkara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUĞBA TAŞ
- Vehicle change in right-node raising and verb phrase ellipsis in English and Turkish
Türkçe ve İngilizce'de eylem öbeği eksiltme ve sağ budak yükseltme yapılarında taşıyıcı değişimi
EMİNE EREN GEZEN
Doktora
İngilizce
2022
DilbilimOrta Doğu Teknik Üniversitesiİngiliz Dili Öğretimi Bilim Dalı
PROF. DR. MARTİNA GRACANİN YUKSEK
- Dede Korkut hikâyeleri'nin metin dil bilimsel yapısı
Text linguistics structure of Dede Korkut narratives
SEDAT BALYEMEZ
Doktora
Türkçe
2011
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ÖZKAN