Geri Dön

İbn Teymiyye'ye Şâfiî-Eşʻarî ulemanın eleştirileri -H.8./m.14. ve h.9./m.15. asır-

The criticisms of Shafi'i-Ash'ari scholars on Ibn Taymiyya –8th/14th and 9th/15th centuries

PDF İndir

  1. Tez No: 935343
  2. Yazar: HASAN KAYA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 247

Özet

Hanbelî geleneğin aykırı ve etkili isimlerinden İbn Teymiyye'nin kelamcılara yönelik metodik eleştirileri Eşarilerin tepkisine yol açmıştır. Bu doğrultuda erken dönemde İbn Teymiyye'ye karşı başını Şâfiî Eşarilerin çektiği reddiye geleneği oluşmuştur. Eşarilik-Hanbelilik çekişmesi, İbn Teymiyye karşıtlığını doğuran ve besleyen unsurların başında gelmektedir. Onun kelamcılara yönelik eleştirel tavrı ve sert üslubu ile taraftarlarının onu aşırı bir şekilde yüceltmesi bu karşıtlığı besleyen diğer faktörlerdendir. Kendisi Hanbelî geleneğe mensup olmakla birlikte henüz hayattayken İbn Teymiyye'nin ashabı şeklinde nitelenen bir taraftar kitlesinin oluşması ve muhaliflerinin eleştirilerinde İbn Teymiyyeci olarak nitelediği bu kesimin aşırı taassubundan yakınması reddiye geleneği açısından önemli veri sunmaktadır. Memlükler dönemi Mısır ve Şam'ında akide merkezli Eşarilik hâkim olduğu için İbn Teymiyye eleştirilerinin içeriği de buna göre şekillenmiştir. Reddiyelerin tamamına yakını fıkıh ve hadis içeriklidir. Bu husus, İbn Teymiyye reddiyelerinin felsefî boyutunun zayıf kalmasına neden olurken felsefî kelam üzerinden Eşariliği yoğun olarak eleştiren İbn Teymiyye'nin elini güçlendirmiştir. Şâfiî Eşarilerden Takıyyüddin es-Sübkî, İbn Teymiyye'ye farklı alanlarda yazdığı reddiyeleriyle; İhmîmî ise felsefî içerikli tek reddiye müellifi olarak ön plana çıkmıştır. İbn Teymiyye haberi sıfatlarda tevile karşı çıkarken, kabir ziyareti, tevessül, talak, cehennemin sonluluğu, kıdem meselelerinde ayet ve hadisleri tevil etmekten çekinmeyerek ilginç bir akılcılık örneği sergilemiştir. O, kabir ziyareti ve tevessüle dair kimi uygulamaları Şia ile ilişkilendirip bidat ehlinin uygulaması şeklinde mahkûm ederken fıkhî bir mesele olan şarta bağlı talakın geçerli olmadığı hususunda Şia'nın görüşünü benimsemekte herhangi bir sakınca görmemiştir. Bu durum onun inanç ve fıkha dair tercihlerinde farklı saiklerle hareket ettiğinin göstergesidir. İbn Teymiyye'nin farklı fıkhî tercihleri, taraftarları tarafından içtihatta ulaştığı yüksek seviyeye ile izah edilirken muhalifleri bunu bidatçilikteki aşırılığıyla izah etmişlerdir. İbn Teymiyye'nin farklı alanlarda eser telif etmesi, eklektik düşünce yapısı ve görüşlerinin dağınıklığı ona yönelik eleştirileri de çeşitlendirmiştir. O, talak konusunda Şia ve Zahiriler, cehennemin sonluluğunda Cehm b. Safvân, kıdem meselesinde filozoflar, haberi sıfatlar ve kelâmullah konusunda ise teşbih ve tecsim ehli gibi düşünmekle eleştirilmiştir. Kimi hususlarda ise hiçbir mezhep ve kişinin benimsemediği fikirleri ortaya atmakla tenkit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

Ibn Taymiyya, a prominent and controversial figure in the Hanbali tradition, faced methodological criticisms from the Ash'arites, leading to a reaction from the early period that established a tradition of refutations led by the Shafi'i Ash'arites. The Ash'arite-Hanbali conflict was one of the primary factors that fostered and sustained opposition to Ibn Taymiyya. His critical stance towards theologians and his harsh rhetoric, coupled with his supporters' excessive veneration of him, further fueled this opposition. Despite being a member of the Hanbali tradition, Ibn Taymiyya's followers, often described as his disciples while he was still alive, and the criticisms by his opponents regarding what they termed“Ibn Taymiyyism”demonstrate a significant aspect of the refutation tradition. During the Mamluk era in Egypt and Syria, where Ash'arism dominated in matters of creed, the content of criticisms against Ibn Taymiyya was shaped accordingly. Most of the refutations focused on jurisprudence and hadith. This circumstance contributed to the weakness of the philosophical dimension in the refutations of Ibn Taymiyya while strengthening his position in criticising Ash'arism through philosophical theology. Among the Shafi'i Ash'arites, Takiyuddin al-Subki gained prominence for his refutations in various fields, while Ikhmimi stood out as the sole author of a refutation with a philosophical content. Ibn Taymiyya presented an interesting example of rationalism by opposing allegorical interpretation in the attributes of God, yet he did not hesitate to interpret verses and hadiths on issues such as grave visitation, intercession, divorce, and the eternity of Hell. While he condemned some practices related to grave visitation and intercession as innovations associated with Shia, he saw no issue in adopting Shia views regarding conditional divorce. This indicates that his preferences in beliefs and jurisprudence were motivated by different reasons. Ibn Taymiyya's diverse legal preferences were explained by his supporters as evidence of his high level of ijtihad, while his opponents attributed them to his extremism in innovations. Ibn Taymiyya's diverse works, eclectic thought process, and scattered views also diversified the criticisms against him. He was criticized for his views on divorce (compared to Shia and Zahiri views), the eternity of Hell (against Jahm ibn Safwan), the issue of pre-existence (philosophers), and the attributes of God and the divine word (compared to those who emphasize anthropomorphism). In some cases, he was criticized for proposing ideas that were neither adopted by any sect nor any individual.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    344954

    İbn Teymiyye'ye göre Kur'an'ın mucizeliği

    The miracle of Quran in view of ibn Teymiyye

    MANSUR YAYLA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    DinAtatürk Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSA BİLGİZ

  2. Tez No

    905785

    الإصلاح والثورة في الفكر السياسي عند ابن تيمية وأثرهما على الجماعات السلفية في مصر

    İbn teymiyye'ye göre siyasi düşüncede reform ve devrim ve bunların mısır'daki selefi gruplar üzerindeki etkisi

    AHMET FATHY İBRAHİMOĞLU

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2015

    DinInstitute of Arab Research and Studies

    Siyaset Çalışmaları Ana Bilim Dalı

    Prof. Dr. SAIF EL-DIN ABDULFETTAH ISMAIL

  3. Tez No

    789841

    İbn Teymiyye'ye göre akıl-nakil ilişkisi

    According to Ibn Taymiyyah the relationship between mind and transmission

    RESUL COŞKUN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SÜLEYMAN TOPRAK

  4. Tez No

    895637

    İbn Teymiyye'nin Mutezile'ye bakışı

    Ibn Taymiyyah's views on the Mu'tazila

    HATİCE İLBAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinAtatürk Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET ZEKİ İŞCAN

  5. Tez No

    918224

    نظرية التوفيق بين العقل والنقل عند ابن رشد وابن تيمية: دراسة مقارنة

    İbn Rüşd ve İbn Teymiyye'ye göre akıl ve vahiy arasındaki uzlaşma teorisi

    ASHTİ AZAD NORİ NORİ

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2025

    DinTokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ŞENOL KORKUT

  6. Tez No

    410447

    Gazzali,İbn Rüşd ve İbn Teymiyye'ye göre Tevil

    Tawil by al Ghazali, İbn Rushd, İbn Taymiyye

    ZİAD MOHAMED ELDERİWİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DinDokuz Eylül Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FATİH TOKTAŞ

Geri Dön