Bir Bektâşi şairi Hekimhanlı Âşık Sadık Baba'nın şiirlerinde estetik, sanat ve edebiyat eğitimi
Aesthetics, art and literature education in the poems of a Bektashi poet, Hekimhanli Ashik Sadik Baba
- Tez No: 937793
- Danışmanlar: PROF. DR. SEYFULLAH YILDIRIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Kültür bir toplumun tarihi süreç içerisinde elde ettiği tüm birikimlerin toplamıdır. Sanat, edebiyat, bilim, dil, felsefe, din gibi alanlarda elde edilen soyut ve somut tüm kazanımlar toplumun süzgecinden geçerek ortak kabul olarak toplumun hanesine yazılır ve kuşaktan kuşağa aktarılır. Edebiyat ve edebiyat ürünleri kültürün bir parçasıdır. Toplum, tarihi süreç içerisinde ortaya konan edebi ürünlerden kendi süzgecinden geçen ve ortak kabul olarak benimsediklerini kültürün bir parçası kabul eder. Hele de bu ürünler; sadece edebiyatla kalmayıp sanat, dil, din gibi diğer alanların da ortak paydasına giriyorsa kültürdeki dolayısıyla da toplumdaki yerini sağlamlaştırır. Bektâşilik, Türk kültüründe derin izler bırakmış bir tarikat ve felsefedir. Hacı Bektaş Veli'nin fikirleri, yalnızca Anadolu'da yaşayan Türk ve Müslüman toplumlar üzerinde değil, aynı zamanda Anadolu'nun ötesine yayılarak geniş bir etki alanı oluşturmuştur. Bugün Balkanlar coğrafyasında Hacı Bektaş Veli ismi bilinir. Günümüzde Arnavutluk'ta Bektâşilik inancına mensup hatırı sayılır bir nüfus vardır. 2021 yılı, Hacı Bektaş Veli'nin vefatının 750. yılı olarak, UNESCO tarafından anma ve kutlama yıl dönümleri arasına alınmıştır. Hacı Bektaş Veli'nin öğretilerinde sıkça vurgulanan 'el, bel ve dil temizliğini koruma' anlayışı, onun manevi mesajlarının temel taşlarından biridir. Özellikle 'zarar görsen bile başkalarına zarar verme' anlayışı, Hacı Bektaş Veli'nin hoşgörü ve barış felsefesinin önemli bir parçasıdır. Hacı Bektaş Veli'nin 'kendini bilme ve içsel arayış' felsefesi, insanın hakikate ulaşmasının yolunu işaret eder. Türkiye'de inançlarını Alevi-Bektâşi olarak kabul eden insanların sayıları yirmi milyon civarındadır. Hacı Bektaş Veli adını taşıyan ilçe, üniversite, dergi, dernek ve araştırma merkezleri vardır. Hacı Bektaş Veli hem yaşadığı dönemde hem de ölümünden sonra başta Anadolu ve Balkanlarda yaşayan insanlar olmak üzere pek çok insan üzerinde derin izler bırakmıştır. Ölümünden sonra onun söyledikleri kitaplarda toplanmış, dini düşünceleri ile Bektâşilik tarikatı kurulmuş ve Osmanlı Devleti tarafından Yeniçeri Ocağı'nın piri kabul edilmiştir. Gerek onun tarikatına giren gerekse de düşüncelerinden etkilenen birçok kişi Bektâşilik inancına uygun şiirler söylemiş, eserler vermiştir. Hacı Bektaş Veli'nin vefatından yaklaşık beş yüzyıl sonra 1771 yılında Malatya'nın Hekimhan kazasına bağlı Güvenç köyünde doğan Sadık Baba, Bektaşilik inanç sistemine bağlılığıyla dikkat çekmiştir. İlerleyen yaşlarında Hacıbektaş'a gelmiş ve Hacı Bektaş Veli dergâhında tasavvuf eğitimi almıştır. Asıl adı Hüseyin olan âşık, Hamdullah Çelebi'den“Sadık”mahlasını almıştır. Bir Bektâşi şairi Hekimhanlı Âşık Sadık Baba, tüm şiirlerini dini konular üzerine söylemiştir. Şiirlerinde aldığı tasavvuf eğitiminin ve mensubu olduğu Alevi-Bektâşi inancının etkileri görülür. Allah inancı, Ehlibeyt, Hz. Ali sevgisi, On İki İmam, Alevi-Bektâşi inancının uluları, tevella ve teberra, melekler, sembolik Arapça harfler, kutsal kitaplar ve peygamberler hemen her şiirinde göze çarpan unsurlardır. Sadık Baba'nın şiirlerinde, dini konuların yanında Hacı Bektaş Veli'nin felsefesinden edindiği hoşgörü ve insan sevgisi hemen göze çarpar. Sadık Baba şiirlerinde, dergâhta aldığı tasavvuf eğitiminin de etkisiyle çokça Arapça ve Farsça kelime kullanmıştır. Arap alfabesini bilmesi, aruzu denemesi, şiirlerinde söz sanatlarına bolca yer vermesi halk edebiyatının diğer âşıklarının aksine ümmi olmadığını ispat niteliğindedir. Sadık Baba iki yüz civarında şiir söylemiştir. Şiirlerinin büyük bir kısmında milli ölçümüz olan hece ölçüsünü başarıyla kullanmıştır. Yirmiden fazla şiirinde de aruz ölçüsünü tercih etmiştir. Yaşadığı bölgede çok sevilen ve şiirleri bestelenerek söylenen Âşık Sadık Baba hakkında akademik bir çalışma yapılmamıştır. Bu araştırmada Sadık Baba hakkında yapılmış birkaç araştırma incelenmiş ve“Literatür Taraması”yapılmıştır.“Betimsel”araştırma modeli kullanılmış ve“veri toplama, analiz, sentez ve yorumlama”gibi yöntemler tercih edilmiştir. Bu araştırmada amaç Âşık Sadık Baba'nın şiirlerindeki estetik, sanat ve edebiyat eğitimi unsurlarını ortaya koymaktır.
Özet (Çeviri)
Culture is the sum of all the accumulations that a society has gained throughout its history. All abstract and concrete achievements in areas such as art, literature, science, language, philosophy, and religion are filtered by society and recorded in the account of society as a common acceptance and are passed down from generation to generation. Literature and literary products are a part of culture. Society accepts the literary products produced throughout its history that pass through its own filter and are accepted as a common acceptance as a part of culture. Especially if these products do not remain only in literature but also enter the common denominator of other areas such as art, language, and religion, they strengthen their place in culture and therefore in society. Bektashism is a religious order and philosophy that has left deep traces in Turkish culture. Hacı Bektaş Veli's ideas have spread not only to the Turkish and Muslim communities living in Anatolia, but also beyond Anatolia, creating a wide area of influence. Today, the name Hacı Bektaş Veli is known in the Balkans. Today, there is a considerable population in Albania that belongs to the Bektashi faith. The year 2021 has been included among the anniversaries of commemoration and celebration by UNESCO as the 750th anniversary of the death of Hacı Bektaş Veli. The understanding of 'keeping the hands, waist and tongue clean', which is frequently emphasized in Hacı Bektaş Veli's teachings, is one of the cornerstones of his spiritual messages. In particular, the understanding of 'do not harm others even if you are harmed' is an important part of Hacı Bektaş Veli's philosophy of tolerance and peace. Hacı Bektaş Veli's philosophy of 'knowing yourself and inner search' points the way for people to reach the truth. The number of people who accept their beliefs as Alevi-Bektashi in Turkey is around twenty million. There are districts, universities, journals, associations and research centers named after Hacı Bektaş Veli. Hacı Bektaş Veli left a deep mark on many people, especially those living in Anatolia and the Balkans, both during his lifetime and after his death. After his death, his words were collected in books, the Bektashi order was founded with his religious thoughts, and he was accepted as the sage of the Janissary Corps by the Ottoman Empire. Many people who joined his order or were influenced by his thoughts wrote poems and produced works in accordance with the Bektashi belief. Sadık Baba, who was born in the Güvenç village of the Hekimhan district of Malatya in 1771, approximately five centuries after the death of Hacı Bektaş Veli, attracted attention with his devotion to the Bektashi belief system. He came to Hacıbektaş in his later years and received mysticism training at the Hacı Bektaş Veli lodge. The ashik, whose real name was Hüseyin, received the pen name“Sadık”from Hamdullah Çelebi. A Bektashi poet, Hekimhanlı Ashik Sadık Baba, wrote all of his poems on religious subjects. The effects of the mysticism training he received and the Alevi-Bektashi belief he was a member of can be seen in his poems. Belief in Allah, love of Ahl al-Bayt, Hz. Ali, the Twelve Imams, the great ones of the Alevi-Bektashi faith, tevella and teberra, angels, symbolic Arabic letters, holy books and prophets are the prominent elements in almost every poem. In addition to religious subjects, the tolerance and love for humanity that he acquired from the philosophy of Hacı Bektaş Veli are immediately noticeable in Sadık Baba's poems. Sadık Baba used many Arabic and Persian words in his poems, also under the influence of the Sufi education he received in the dervish lodge. His knowledge of the Arabic alphabet, his experimentation with aruz, and his abundant use of figures of speech in his poems are proof that he was not an illiterate person, unlike other minstrels in folk literature. Sadık Baba wrote around two hundred poems. He successfully used the syllabic meter, which is our national meter, in most of his poems. He also preferred the aruz meter in more than twenty of his poems. No academic study has been conducted on Ashik Sadık Baba, who was very popular in the region where he lived and whose poems were composed and sung. In this research, several studies about Sadık Baba were examined and a“Literature Review”was conducted. The“Descriptive”research model was used and methods such as“data collection, analysis, synthesis and interpretation”were preferred. The aim of this research is to reveal the aesthetic, art and literature education elements in the poems of Ashik Sadık Baba.
Benzer Tezler
- Derviş Muhammed kolunda gelenek, etkileşim, eğitim ve Âşıkî'nin şiir anlayışı
Tradition, interaction, education in Derviş Muhammed branches and understanding poetry of Âşikî
METİN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET YARDIMCI
- Nasihatnâme-i Sıdkî (İnceleme-Metin)
Nasihatnâme-i Sıdkî (Research-Text)
HALİL SERCAN KOŞİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. MÜCAHİT KAÇAR
- Kerkük tekkeleri ve Bektaşi şairi Derviş Avni
Kirkuk tekkes and Bektashi poet Dervish Avni
ZAINAB AYAD SAEED
Doktora
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Gaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EROL
- Azbi Baba Divanı (inceleme-metin)
Collected poems of Azbi Baba (study-text)
MEHMET EROL
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. KEMAL YÜCE
- Sıdkî Baba'nın Mersiye Mecmuası (Metin-inceleme)
Sıdkî Baba's Mersiye Mecmuası (Text-analysis)
BELGİN SEVİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELEK DİKMEN