XVIII.- XIX. yüzyıla ait seçme müzehhep resim yazılarının tezhip açısından incelenmesi
Analysis of selected illuminated figural calligraphies from the 18th and 19th centuries in terms of illumination art
- Tez No: 939617
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖMER FARUK TAŞKALE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Tezhip Sanat Dalı
- Sayfa Sayısı: 400
Özet
Sanat, geçmişten bugüne hayatın her alanında varlığını hissettirmektedir. Mimariden geleneksel sanatlara, kılıç, silah gibi savaş aletlerinden mutfak alet edevatına, süs eşyası ve takılara kadar geniş bir yelpazede sanatın izlerini takip etmek mümkündür. Yaratılanın sanatçı tarafından yorumlanması olarak değerlendirilen sanat, güzeli arama çabasıdır.Tabiatla iç içe yaşama eğiliminde olan insanoğlu, doğada gördüklerini (çiçek, ağaç, hayvan vb.) günlük kullanım eşyalarına nakşetme eğilimindedir. Türk tezhip sanatı da tabiatın izdüşümünün levhalara ve kitaplara yansımasıdır. Müzehhipler, doğada gördükleri varlıkları bazen stilize ederek bazen de yorumlarını katarak fırçaları ile tarihe not düşmüşlerdir. XVIII. ve XIX. yüzyıl Türk tezhip sanatı pek çok araştırmanın konusu olmuştur. Bu zaman diliminde Türk tezhip sanatı farklı kazanımlarla daha da renklenmiştir. Batı etkisi ile sanatçıların kendi yorumlarını katarak oluşturdukları Türk rokokosu filizlenerek döneme damga vurmuştur. Türk tezhip sanatında yenilikçi bir dönemin kapılarının açılması zamanın koşullarının gereğidir. Bu dönem içerisinde resim yazıların tezyinatında Türk tezhip sanatının nasıl aksettiğini araştırmadan önce resim-yazıların hangi saikler ile yapıldığını bilmek gerekmektedir. Hattatların geniş hayal gücünün esintilerini taşıyan resim yazılar, farklı formlarda cami, tekke vb. mekanların duvarlarını süslemektedir. Bu yazılar, Hz. Fatma'nın eli formu, hayvan formu, cami formu, gemi formu, ibrik formu, insan formu, meyve formu, sikke formu, zülfikar formunu içeren Hz. Ali yazıları ve bazen de tuğra gibi formlara girerek hattatların tasvir gücünü yansıtmaktadır. Genel itibari ile sembolik anlamlar içeren resim yazıların tezyinatında, dönemin etkileri hissedilmekle beraber yazıların içeriğini destekleyici tarzda bir bezeme söz konusudur. Sehpa, perde, sancak gibi simgesel unsurlar sıklıkla kullanılmıştır. Tekke kültürü kaynaklı ortaya çıkan resim yazıların tezyinatında sadelik ön plandadır. Natüralist üsluptaki çiçekler, yaprak motifleri, iplik, zikzak en çok kullanılan tezyinat unsurlarındandır. Resim ve tezhip sanatının bir arada kullanılması ise resim yazıların tezyinatına zenginlik kazandırmıştır.
Özet (Çeviri)
Art has manifested it's presence in every aspect of life from past to present. Traces of art can be found in a wide range of fields, from architecture to traditional arts, from weapons such as swords and firearms to kitchen utensils, as well as in ornaments and jewelry. Defined as the artist's interpretation of creation, art is essentially the pursuit of beauty. Human beings, inclined to live in harmony with nature, have shown a tendency to engrave natural elements (flowers, trees, animals, etc.) onto everyday objects. Turkish illumination art (tezhip) also reflects nature onto panels and manuscripts.Illuminators have left a mark on history by sometimes stylizing and sometimes interpreting the elements they observed in nature. The 18th and 19th centuries of Turkish illumination art have been the subject of numerous studies. During this period, the art form became more vibrant with various new developments. Influenced by Western styles, the emergence of“Turkish Rococo”— a product of artists' unique interpretations — became a defining feature of the era. The opening of a new and innovative chapter in Turkish illumination art was a natural result of contemporary conditions. Before examining how this art form is reflected in figural calligraphic compositions (resim-yazı), it is important to understand the motives behind their creation. These compositions, which reflect the vivid imagination of calligraphers, were used to adorn the walls of mosques, lodges (tekke), and similar spaces. They appear in various forms such as the Hand of Fatimah, animals, mosques, ships, ewers, human figures, fruits, coins, the Zulfiqar (the sword of Ali), and tughra-like designs, showcasing the representational skill of calligraphers. Generally symbolic in meaning, the decorative elements of these compositions reflect the aesthetic tendencies of their period and support the thematic content of the text. Symbolic motifs such as tables, curtains, and banners were frequently employed. In figural calligraphies rooted in Sufi lodge culture, simplicity was emphasized. Naturalistic flowers, leaf motifs, threads, and zigzag patterns were among the most commonly used ornamental elements. The integration of painting and illumination in these compositions enriched their decorative value.
Benzer Tezler
- Klasik Türk şiirinde cami kavramı
The concept of mosque in classical Turkish poetry
BİLAL TEMUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM BATĞI AKMAN
- Tasavvufa sosyo-politik bir yaklaşım örneği olarak teşekkül sürecinde Vehhâbîlik (XVIII - XIX. yüzyıl)
Wahhabism in the formation period as precedent to a socio-political approach to sufism (XVIII - XIX. centuries)
DİLEK TORUN
Doktora
Türkçe
2021
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER
- Saraybosna Ulusal Müzesi koleksiyonundaki Osmanlı halk takıları (XVIII-XIX yüzyıl)
Ottoman jewellery collection at National Museum of Sarajevo (18th-19th century)
EDİSA CİSİC
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA BANU MAHİR
- Geç dönem Çağatay Türkçesiyle yazılmış mensur İskendernāme metninin dil ve metin incelemesi
Grammatical and textual features of the prose story of Alexander the great written in the Late Chaghatay Turkic
ALEYNA MALKOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TURAN
- Diyarbekir (Âmid) Şer'iyye Sicillerine göre Çabakçur Sancağı (H. 1065-1300)
Diyarbekir (Âmid) Çabakçur Sancağı according to Şeriyye Register (H. 1065-1300)
HALİS ÇAPAK