Geri Dön

Türkçede yapı terimleri

Architectural terms in Turkic

PDF İndir

  1. Tez No: 941441
  2. Yazar: YÜKSEL BALDIK
  3. Danışmanlar: PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Mimarlık, Terim, Türk Dili, Türk Mimarisi, Architecture, Term, Turkic Language, Turkic Architecture
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Erciyes Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 285

Özet

TÜRKÇEDE YAPI TERİMLERİ Yüksel BALDIK Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Mayıs 2025 Danışman: Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN ÖZET Türkçede Yapı Terimleri adlı bu çalışma, 8. yüzyıldan 19. yüzyıl sonuna kadar olan süreçte Türkçe kaleme alınmış çeşitli metinlerde yer alan mimari terimleri derleyerek, Türkçenin terim üretme gücünü ve Türk mimarlık kültürünün tarihsel birikimini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, Eski Türkçe, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi dönemlerine ait yazılı kaynaklar taranmış; bu dönemlerde kullanılan mimari terimler hem dilbilimsel hem kültürel bağlamda detaylı olarak ele alınmıştır. Bu yönüyle çalışma, yalnızca terimlerin anlamlarını değil, aynı zamanda bu terimlerin tarihsel ve toplumsal işlevlerini de değerlendirmektedir. Araştırma üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde yapı kavramının Türk kültüründeki yeri, mimarlıkla kurulan ilişki ve bu ilişkinin tarihsel sürekliliği üzerine bir çözümleme sunulmuştur. İkinci bölümde, toplam 1264 yapı terimi, hem dönemsel hem de çağdaş kullanımlarıyla örneklendirilerek kapsamlı biçimde incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise yapılan incelemeler sonucunda elde edilen veriler, ses ve şekil yönünden incelenmiştir. Tepit edilen mimari terimlerin yaklaşık %45'inin yalnızca Türkçe kökenli olduğunu, %50'den fazlasının ise Türkçe unsurlar taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu durum, Türkçenin sadece gündelik iletişim dili olmakla kalmayıp, aynı zamanda teknik, sanatsal ve estetik kavramları ifade edebilecek düzeyde gelişmiş bir terim üretme yetisine sahip olduğunu göstermektedir. Çalışma, hem Türk dilinin yapıcı ve üretken karakterini yansıtan önemli bir örnek, hem de mimarlık tarihi açısından değerli bir başvuru kaynağı niteliğindedir.

Özet (Çeviri)

ARCHITECTURAL TERMS IN TURKIC Yüksel BALDIK Erciyes University, Graduate School of Social Sciences PhD Thesis, May 2025 Supervisor: Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN ABSTRACT This study, titled Architectural Terms in Turkic, aims to compile architectural terminology found in various texts written in Turkic from the 8th century to the end of the 19th century, thereby revealing the language's capacity for term formation and the historical depth of Turkic architectural tradition. As part of the research, written sources from different periods of the Turkic language including Old Turkic, Karakhanid Turkic, Khwarezmian Turkic, Kipchak Turkic, Old Anatolian Turkic, Chagatai Turkic, and Ottoman Turkic have been examined. The architectural terms used during these periods have been analyzed in detail from both linguistic and cultural perspectives. In this regard, the study evaluates not only the meanings of the terms but also their historical and social functions. The research consists of three main sections. The first section presents an analysis of the concept of“structure”(yapı) within Turkic culture, its relationship with architecture, and the historical continuity of this relationship. In the second section, a total of 1,264 architectural terms are examined comprehensively, illustrated with both historical and contemporary usages. The third section analyzes the data obtained from the previous sections in terms of phonology and morphology. The findings show that approximately 45% of the identified architectural terms are purely of Turkic origin, and over 50% contain Turkic elements. This demonstrates that Turkic is not only a language for daily communication, but also a well-developed linguistic system capable of expressing technical, artistic, and aesthetic concepts. The study serves as both a significant example of the constructive and productive nature of the Turkic language, and a valuable reference for the history of architecture.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    624644

    Desantralizasyon teorisi kapsamında terminolojik karşılaştırmalar ve Türkiye için öneriler

    Terminological comparison in the framework of decentralization theory and propositions for Turkey

    MURAT DAOUDOV

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Kamu YönetimiMarmara Üniversitesi

    Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RECEP BOZLAĞAN

  2. Tez No

    483189

    Eski Türkçede askerlik terimleri

    Military terms in old Turkish

    SELMAN VEZVEZOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATMA ÖZKAN

  3. Tez No

    812425

    Türkçede sayılarla kurulan birleşik kelimelerin kavram alanı

    Concept area of compound words formed with numbers in Turkish language

    ALİ CANBULAT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA YILDIZ

  4. Tez No

    625075

    Eski Türkçede ok/ök enklitiği

    The Enclitic of ok/ök in Old Turkic

    İSMAİL ILGIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BÜLENT GÜL

  5. Tez No

    249844

    Belagat ekseninde retorik/dil bilimi terimleri

    Terms of rhetoric/linguistic in basic of belagat

    BAHADIR GÜNEŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Türk Edebiyatı Bölümü

    DOÇ. DR. A. MEVHİBE COŞAR

Geri Dön