Ontolojik ve epistemolojik açıdan hareket problemi
The problem of motion from an ontological and epistemological perspective
- Tez No: 941489
- Danışmanlar: DOÇ. DR. UFUK BİRCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Felsefe Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 265
Özet
Bu tez, hareket ve zaman kavramlarını felsefe ve doğa bilimi ekseninde tarihsel olarak analiz etmiştir. Aristoteles ve İslam filozofları (İbn Sina, Sühreverdi), fizik ile metafiziği bütüncül bir yaklaşımla ele alırken, Newton'la birlikte deneysel ve determinist paradigmaların öne çıkmasıyla bu bütünlük parçalanmıştır. Newton'un hareket, zaman ve mekân anlayışının metafizik çelişkiler içerdiği; bilginin nedensellikten koparılarak işlevselcilik temelinde yeniden tanımlandığı gösterilmiştir. Einstein'ın Görelilik Teorisi ile klasik fiziğin mutlak zaman-mekân anlayışı reddedilmiş; zamanın ve mekânın gözlemciye ve kütleçekime bağlı olarak değişken olduğu ortaya konmuştur. Ancak uzay-zaman kavramı, metafiziksel düzeyde cevher olarak kabul edildiğinde yeni ontolojik sorunlara yol açmıştır. Kuantum mekaniğiyle birlikte ise nedensellik, gerçeklik ve zaman gibi kavramlar yeniden sorgulanmış; Heisenberg'in gözlemci etkisi, belirsizlik ve istatistiksel düzen anlayışının, felsefi temellendirmelerle uyuşmadığı ortaya konmuştur. Nedenselliğin epistemik zorunluluk olduğu vurgulanarak, bilim insanlarının metafizik düzlemde tutarsız söylemler geliştirdiği eleştirisi yapılmıştır. Sonuç olarak, bilimsel bilgi üretiminin felsefi açıklıkla desteklenmesi gerektiği, fizik-metafizik bütünlüğün yeniden inşa edilmesi için Aristotelesçi ve İslam felsefesi geleneğinin güncel fiziksel teorilerle birlikte yeniden yorumlanması gerektiği savunulmuştur.
Özet (Çeviri)
This study analyzes the concepts of motion and time from both philosophical and scientific perspectives throughout history. While Aristotle and Islamic philosophers such as Ibn Sina and Suhrawardi approached nature with a holistic integration of physics and metaphysics, this unity began to break down with Newton's introduction of an experimental and deterministic paradigm. Newton's understanding of motion, time, and space was shown to contain metaphysical inconsistencies, redefining knowledge on a functional rather than causal basis. With Einstein's Theory of Relativity, the classical notions of absolute time and space were rejected; time and space were revealed to be relative to the observer and gravitational fields. However, defining spacetime as a metaphysical substance introduced new ontological problems. The advent of quantum mechanics further challenged foundational concepts such as causality, reality, and time. Heisenberg's ideas of observer effect, uncertainty, and statistical regularities were found to lack philosophical coherence. Causality was emphasized as an epistemic necessity, and it was argued that many physicists have made metaphysically inconsistent claims due to a lack of philosophical grounding. Ultimately, the study asserts that scientific knowledge must be supported by philosophical clarity, and the reconstruction of a physics-metaphysics unity is essential. To achieve this, the Aristotelian and Islamic philosophical traditions should be reinterpreted in light of contemporary physical theories.
Benzer Tezler
- İbn Rüşd'e göre nedensellik ve mucize problemi
The problem of causality and miracle according to Ibn Rushd
ORHAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURAN KOÇ
- Felsefi bir problem olarak John Hick'in dini pluralizme bakışı
John Hick's religious pluralism as a philosophical problem
MUSTAFA EREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN BİLEN
- Dinleme üzerine hermeneutik bir soruşturma: Bir bilme modeli olarak görmeden bir anlama modeli olarak işitmeye
A hermeneutic inquiry into listening: From seeing as a way of knowing to hearing as a model of understanding
HÜLYA YAMAN
- Heidegger ve Sartre'da varoluş-öz kavramlarının ilişkisi açısından hümanizm sorunu
Humanism issue in terms of relation of existence-essence notions in the philosophy of Heidegger and Sartre
ERDAL GÜRSUL
- An exploration into human-machine relationships: Can robots be our virtue friends?
İnsan-makine ilişkilerine dair bir araştırma: Robotlarla erdeme dayalı bir dostluğun imkanları
SİNAN REFİK AKGÜN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilim, Teknoloji ve Toplum Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDAN TURANLI