Geri Dön

Uçuş performansı üzerinde temel benlik değerlendirmesi ile sosyal yetkinlikler ve biyoverinin etkisi: Türk havayolu pilotlarında bir araştırma

The effects of core self evaluations with social competencies and biodata on flight performance: A research on Turkish airline pilots

PDF İndir

  1. Tez No: 941987
  2. Yazar: AYŞE DİKMEN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HAKKI AKTAŞ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: İşletme, Business Administration
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Örgütsel Davranış Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 241

Özet

Modern havacılık, yalnızca teknolojik gelişmelerin değil, aynı zamanda insan faktörüne dayalı psikososyal etkenlere de bağlıdır. Pilotların uçuş performansı; teknik bilgi kadar dikkat, karar verme, stresle başa çıkma ve iletişim gibi becerilerle şekillenmektedir. Kazaların önemli bir bölümünün hâlâ pilotaj hatalarından kaynaklanıyor olması bu becerilerin ne kadar kritik olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda yürütülen bu araştırmanın amacı, Türk sivil havayolu pilotlarının uçuş performansını etkileyen temel benlik değerlendirmesi, sosyal yetkinlikler ve biyoveri gibi bireysel ve sosyal faktörleri bir arada incelenmesidir. Araştırma kapsamında, 129 pilottan çevrim içi anket yoluyla veri toplanmıştır. Bu amaçla, Temel Benlik Değerlendirmesi Ölçeği, Kişiler Arası Yetkinlik Ölçeği ve Uçuş Performansı Değerlendirme Formu kullanılmıştır. Biyoveri bilgilerine ise demografik bilgi formu kapsamında yer verilmiştir. Davranışsal biyoveri kapsamında akademik motivasyon, sosyal iletişim becerileri, liderlik deneyimi gibi geçmiş yaşam örüntüleri analiz edilmiştir. Elde edilen veriler, faktör analizleri, korelasyon analizi, Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis testleri. robust regresyon teknikleri ve karar ağacı analizi ile değerlendirilmiş, bulgular teorik modeller çerçevesinde yorumlanmıştır. Sonuçlar, uçuş performansının yalnızca teknik becerilerle değil; bireylerin akademik disiplini, sosyal iletişim yetkinliği ve görev alma eğilimleri gibi davranışsal özellikleriyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle ekip yönetimi ve karar alma süreçlerinde bu tür davranışsal değişkenlerin belirleyici olduğu saptanmıştır. Geçmiş yaşam koşulları, medeni durum, akademik yönelim ve zorluklarla başa çıkma biçimleri gibi bireysel farklılıkların da performans üzerinde anlamlı etkiler ürettiği görülmüştür. Özellikle sayısal alanlara ilgi duyan bireylerin, otomasyon yönetimi ve teknik yeterlilik gibi alanlarda daha yüksek performans gösterdiği belirlenmiştir. Karar ağacı analizleri, özellikle davranışsal biyoveri bileşenlerinin bireylerin performans düzeylerine göre nasıl ayrıştığını görselleştirmiş ve bu değişkenlerin performans örüntülerini açıklamadaki gücünü ortaya koymuştur. Araştırma, temel benlik değerlendirmesi gibi kişilik yapılarına ait değişkenlerin uçuş performansı üzerinde doğrudan etkilerinin sınırlı olabileceğini, ancak dolaylı ve aracılık eden etkilerinin önemli olduğunu göstermektedir. Sonuçlar, sosyal yetkinlikler açısından da anlamlı bulgular ortaya koymuştur. Bu değişkenler ayrı analizler yoluyla test edilmiş ve bazı alt boyutlarının uçuş performansıyla istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler gösterdiği belirlenmiştir. Özellikle duygusal destek sağlama ve kendini açma (öz-açıklık) becerileri, ekip yönetimi ve karar alma boyutunda anlamlı katkılar sunarken; çatışma yönetimi becerisi, otomasyon yönetimi ve teknik yeterlilik performansıyla pozitif ilişki göstermiştir. Bu bulgular, sosyal etkileşim kapasitesinin sadece ekip içi ilişkilerde değil, aynı zamanda teknik görev yeterliğinde de etkili olduğunu göstermektedir. Uygulama düzeyinde, elde edilen bulgular; pilot seçiminde sosyal beceriler ve davranışsal biyoveri temelli ölçütlerin dikkate alınmasının, eğitim programlarında teknik olmayan becerilere (örneğin iletişim, liderlik, takım çalışması) daha fazla yer verilmesinin ve bireyselleştirilmiş gelişim modüllerinin geliştirilmesinin önemine işaret etmektedir. Bu kapsamda çalışma, hem havacılık psikolojisi literatürüne özgün kuramsal katkılar sunmakta hem de havayolu işletmeleri açısından eğitim, değerlendirme ve insan kaynakları politikalarının yeniden yapılandırılmasına yönelik uygulanabilir öneriler geliştirmektedir.

Özet (Çeviri)

Aviation performance is increasingly recognized as a product of not only technical skill, but also complex psychosocial and behavioral factors. Despite ongoing technological advances, a significant proportion of aviation incidents still stem from human error—particularly pilot error—highlighting the urgent need to understand the human dimensions of flight safety. This study aims to examine the impact of core self-evaluation (CSE), social competencies, and biodata-based behavioral patterns on the flight performance of Turkish commercial airline pilots. By integrating personality structure, social skill sets, and life history variables, the study adopts a comprehensive, data-driven approach to pilot performance assessment. The sample consisted of 129 pilots (91% male; mean age = 48.4), with a mean flight experience of over 8,600 hours. Data were collected through an online survey incorporating multiple validated instruments: the Core Self-Evaluation Scale (CSES), Interpersonal Competence Questionnaire (ICQ), and a structured Flight Line Checklist (LLC) adapted to assess both crew resource management and automation/technical proficiency. A customized biodata inventory captured personal, educational, behavioral, and socio-economic background variables. The development of the biodata form was supported through focus group interviews with active pilots to ensure content validity. Psychometric analysis confirmed the structural validity and reliability of all instruments. CSE was validated as a four-factor model (self-esteem, self-efficacy, locus of control, emotional stability), while the ICQ demonstrated a five-factor structure (social initiative, emotional support, self-disclosure, conflict management, and assertiveness). The flight performance measure yielded a two-factor structure: crew management and decision-making, and automation handling and technical competence. Cronbach's alpha values across scales ranged from .78 to .91, indicating strong internal consistency. Statistical analyses included Spearman correlations, Kruskal-Wallis and Mann-Whitney U tests, robust regressions, and decision tree modeling. Key findings revealed that academic motivation, interpersonal communication skills, and task initiative behaviors significantly predicted both dimensions of pilot performance. Results showed that educational achievement (e.g., high school GPA, university duration), behavioral traits (e.g., proactive role-taking), and psychosocial factors (e.g., early life housing status, marital status) all contributed meaningfully to performance outcomes. Notably, social and communication skills emerged as a consistent predictor across both models, underscoring their operational significance. The results highlight that performance is not solely a function of immediate cognitive or technical capacity, but rather reflects a long-term developmental trajectory shaped by academic discipline, social functioning, and life experiences. Pilots with a background in STEM-related (science, technology, engineering and mathematics) academic fields performed significantly better in automation and technical domains. Meanwhile, those who reported voluntary task assumption showed enhanced capabilities in both technical and crew domains. Behavioral biodata predictors, such as academic motivation and task initiative, were visualized through decision tree analysis, illustrating how performance profiles can be segmented. These findings support the development of personalized pilot training programs and behavior-based recruitment strategies. In addition to biodata-based findings, interpersonal competencies were tested separately and yielded meaningful associations with flight performance. Specifically, emotional support and self-disclosure (openness) were positively associated with crew resource management and decision-making performance, while conflict management skills showed a significant relationship with automation handling and technical proficiency. These results suggest that social interaction abilities not only enhance team dynamics but also contribute directly to the management of complex technical systems during flight. Although core self-evaluation did not emerge as a strong direct predictor, its potential mediating role warrants further investigation in future studies. In conclusion, this study offers a multidimensional framework for understanding flight performance that combines traditional psychometric methods with biodata analytics. It contributes to the aviation psychology literature by empirically validating the role of psychosocial variables and offers practical implications for pilot selection, training program design, and human factors policy development in civil aviation. Furthermore, the study addresses a critical gap in human factor studies by empirically integrating biodata-based indicators with self-report assessments of personality and social functioning. Unlike traditional approaches that rely solely on cognitive or technical measures, this research emphasizes the cumulative impact of developmental, educational, and behavioral experiences on pilot performance. The incorporation of both retrospective life-history data and current psychosocial competencies allows for a context-sensitive understanding of individual differences in flight performance. Future research may benefit from longitudinal or mixed-method designs to explore the mediating mechanisms between personality traits and performance outcomes. Additionally, cross-cultural replications could enhance the generalizability of these findings and support the development of globally applicable pilot assessment frameworks.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    939856

    Bir ses altı roketin uçuş simülasyonuna aerodinamik karakteristiklerinin etkisinin nümerik araştırılması

    Numerical investigation of the effect of aerodynamic characteristics on flight simulation of a subsonic rocket

    AHMET FURKAN ÖZKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Makine MühendisliğiHarran Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF IŞIKER

  2. Tez No

    953859

    Span morphing rotorcrafts: Performance analysis and mechanism selection

    Döner kanatlarda değişken pal açıklığı: performans analizi ve mekanizma seçimi

    ÖYKÜ ETÇİ

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2025

    Uçak Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Uçak ve Uzay Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÖZGE ÖZDEMİR

  3. Tez No

    788612

    Pilotların beş faktör kişilik özellikleri ve temel psikolojik ihtiyaçlar doyumu ile algılanan uçuş performansı etkileşimi

    The interactions of pilots' five factor personality traits and basic psychological needs satisfaction with perceived flight performance

    FEYZA YAVAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Psikolojiİstanbul Üniversitesi

    Havacılık Psikolojisi Ana Bilim Dalı (Disiplinlerarası)

    DOÇ. DR. HAKKI AKTAŞ

  4. Tez No

    642483

    Havacılık sektöründe stres yönetiminin iş performansına etkisi

    The effect of stress management on business performance in the aviation industry

    SEMA YANIK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Sivil HavacılıkBeykent Üniversitesi

    İşletme Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ TALAT FİRLAR

  5. Tez No

    758721

    Emniyet liderliğinin güvenlik performansına etkisinde emniyet ikliminin aracı rolü: Uçuş personeli üzerinde bir araştırma

    Mediator role of safety climate in effect of safety leadership on safety performance: A research on flight crews

    YASİN CEYHAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Sivil HavacılıkGebze Teknik Üniversitesi

    Strateji Bilimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SERHAT ERAT

Geri Dön