Osmanlı toplumunda tarafların hak ve sorumlulukları bağlamında esham uygulaması
Esham implementation in the context of the rights and responsibilities of the parties in Ottoman society
- Tez No: 943893
- Danışmanlar: PROF. DR. SÜLEYMAN KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Hukuk, Tarih, Economics, Law, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 172
Özet
Bu çalışma, Osmanlı mali sisteminde mukataa kurumu üzerinden yürütülen iç borçlanma araçlarından biri olan esham uygulamasını; tarafların hak ve sorumlulukları bağlamında ele almaktadır. Mukataa, Osmanlı'nın merkezi gelir sisteminde önemli yere sahip olan bir gelir yönetim mekanizmasıdır. Bu sistemin içinde iltizam uygulaması ile kısmen başlayan iç borçlanma süreci, 1695'te malikane ve 1775'te esham uygulamalarının devreye girmesiyle daha sofistike bir yapıya bürünmüştür. Çalışmanın ilk bölümünde eshamın öncülleri olan iltizam ve malikâne uygulamalarına değinilerek esham uygulamasının Osmanlı maliyesi içindeki yeri ve dönüşümü incelenmiştir. İkinci bölümde esham uygulamasının zaman içerisinde geçirdiği dönüşümler; evrak-ı nakdiyye, evladiyet şurutlu esham ve eshamı mümtaze gibi esham çeşitlerine değinilmiştir. Son bölümde ise klasik esham (1775-1840) olarak adlandırabileceğimiz, uygulamanın ilk hali odağa alınmış; uygulamanın hukuki niteliği, işleyişi, taraflara sağladığı hak ve sorumluluklar incelenmiştir. Bu bağlamda uygulamanın işleyişi esnasında karşılaşılan hukuki ve mali düzenlemeler ile devletin uygulamadan elde ettiği gelirlerin kanalize edildiği alanlara değinilmiştir Araştırmada öncelikle Osmanlı arşiv belgeleri olmak üzere, döneme ait maliye kayıtları ve ilmî literatürden yararlanılmıştır. Devlet, esham uygulaması sayesinde savaşlar ve mali buhranlar gibi dönemsel zorluklarda acil nakit ihtiyacını karşılamıştır. Ancak uzun süreli sabit gelir vaadi, mukataa verimindeki düşüş ve savaşlar gibi etkenler sistemin sürdürülebilirliğini zayıflatmıştır. Bununla birlikte esham, Osmanlı'da kağıt paraya geçiş ve tahvil benzeri uygulamaların zeminini hazırlaması bakımından mühim bir örnektir. Çalışmada sunulacak bulguların; eshamla alakalı literatürde bulunan malumatı bir adım ileriye taşıması ve konuya dair gelecekte yapılacak çalışmalara destekleyici olması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the esham system, one of the internal borrowing instruments implemented through the mukataa institution within the Ottoman fiscal system, in the context of the rights and obligations of the parties involved. Mukataa was a central revenue management mechanism of the Ottoman Empire. The internal borrowing process, which partially began with the iltizam system, evolved into a more sophisticated structure with the introduction of the malikane system in 1695 and the esham system in 1775. The first part of the study discusses the precursors of esham, namely iltizam and malikane, and analyzes the place and transformation of esham within the Ottoman financial structure. The second part addresses the various phases of transformation the esham system underwent over time, focusing on its different types, such as evraq-i naqdiyya, evladiyyet shurūṭlū eshām, and eshām-i mumtāza. The final part focuses on the period referred to in this study as 'classical esham' (1775–1840). In this context, the study evaluates the legal and financial regulations encountered during the system's operation, as well as the fields in which the revenues obtained by the state through this system were utilized. The research primarily relies on Ottoman archival documents, fiscal records of the period, and relevant academic literature. The esham system enabled the state to meet urgent liquidity needs during wars and financial crises. However, factors such as the long-term fixed income promise, the decline in mukataa productivity, and wars weakened the sustainability of the system. Nonetheless, the esham system constitutes a significant example of laying the groundwork for the transition to paper money and the emergence of bond-like financial practices in the Ottoman Empire. The findings presented in this study aim to contribute to and enrich the existing literature on esham.
Benzer Tezler
- Cases of violence in the Ottoman Empire between 1909 and 1913
1909-1913 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda şiddet davaları
GÜL AYŞE ÖCAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2002
SosyolojiBoğaziçi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKKI ZAFER TOPRAK
- Hamza Efendi'nin 'Bey' ve Şirâ' risalesinin Çağdaş Türkçe'ye aktarılması ve fıkhî açıdan incelenmesi
Translation of Hamza Efendi's 'Bey' ve Şirâ' Treatise into Modern Turkish and its Analysis from a Jurisprudential Perspective
MELİKE SOSLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. İSMETULLAH SAMİ
- Türkiye'de demokrasiye geçiş süreci üzerine bir inceleme
A Study on democratization process in Turkey
OSMAN İÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Sosyolojiİstanbul ÜniversitesiSosyal Yapı - Sosyal Değişme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKERİYA BEYAZ
- Osmanlı devleti'nde siyaseti ve kamuoyunu belirleme aracı olarak dedikodu ve söylenti
Gossip and rumor as a tool of determining politics and public opinion in the Ottoman Empire
ONUR GEZER
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE