Eski Uygurca Abhidharmakosa-bhasyatika-tattvartha'nın dil incelemesi
Linguistic analysis of the old Uyghur version of Abhidharmakosa-bhasya-tika-tattvartha
- Tez No: 944116
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 356
Özet
Eski Uygurca Budist külliyatının en hacimli eserlerinden biri olan Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha (Çince 阿毘達磨俱舎論實義疏 Apidamo jushelun shiyishu, Taishō 1561) eserinin dil ve metin incelemesi doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Sthiramati (Çince 安慧 Anhui) tarafından altıncı yüzyılda kaleme alınmış bu eser, Sanskritten Çinceye, Çinceden de Eski Uygurcaya çevrilmiştir. Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha'nın şimdiye kadar tespit edilen Eski Uygurca nüshaları İngiltere'de ve Çin'in Pekin, Gansu, Dunhuang bölgelerindeki çeşitli kurumlarda muhafaza edilmektedir. Bu çalışmada ele alınan nüsha, arkeolog Aurel Stein tarafından Dunhuang Mogao mağaralarında bulunarak İngiltere'ye getirilmiş ve British Library'de Or. 8212/75A numarasına kayıtlı Eski Uygurca el yazmasıdır. Çalışmanın Giriş bölümünde şimdiye dek tespit edilebilmiş tüm Eski Uygur abhidharma metinlerinin tanıtımı ile birlikte başta doktora tezinin konusu olan Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha ile birlikte bu eserin temel aldığı Abhidharmakośa-bhāṣya eseri hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Giriş bölümünde Eski Uygurca abhidharma metinleri üzerine yapılan çalışmalara da yer verilmiştir. Bu bölümün ardından gelen Metin bölümünde Eski Uygurca Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha'nın 1-1551. (1a-52a) satırlarının içinde yer alan metin ele alınmıştır. Metnin Türkiye Türkçesine aktarımı ve metin ile ilgili açıklamalar bu bölümden sonra gelen bölümlerde yer almaktadır. Eski Uygurca metnin içinde yer alan Çince bölümler, metnin içinde bulunan birtakım eklemeler ve düzenlemeler ve metinde yer verilen alıntılar da çalışmada ayrı bölümlerde incelenmiştir. Doktora çalışması metnin söz dizini, kaynakça ve ekler bölümü ile son bulmaktadır.
Özet (Çeviri)
The focus of this doctoral dissertation is the linguistic and textual analysis of the Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha (Chinese: 阿毘達磨俱舎論實義疏 Apidamo jushelun shiyishu, Taishō 1561), one of the most voluminous works in the Old Uyghur Buddhist corpus. This work, authored by Sthiramati (Chinese: 安慧 Anhui) in the sixth century, was translated from Sanskrit into Chinese and subsequently from Chinese into Old Uyghur. The Old Uyghur manuscripts of the Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha identified thus far are preserved in various institutions in England and the Chinese regions of Beijing, Gansu, and Dunhuang. The manuscript examined in this study was discovered by archaeologist Aurel Stein in the Mogao Caves of Dunhuang, transported to England, and registered as an Old Uyghur manuscript under the catalog number Or. 8212/75A in the British Library. In the Introduction section of this study, an overview of all the Old Uyghur Abhidharma texts known to date is provided, along with detailed information on both the Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha, which is the focus of this doctoral dissertation, and the Abhidharmakośa-bhāṣya, the foundational work upon which it is based. The Introduction also includes a review of previous studies conducted on Old Uyghur Abhidharma texts. The subsequent Text section examines lines 1–1551 (1a–52a) of the Old Uyghur Abhidharmakośa-bhāṣya-ṭīkā-tattvārtha. The translation of the text into Modern Turkish and related explanations are presented in the following sections. Additionally, the Chinese excerpts within the Old Uyghur text, as well as certain interpolations, textual adjustments, and quotations found in the manuscript, are analyzed in separate sections of the study. The doctoral dissertation concludes with sections on the text's glossary, references, and appendices.
Benzer Tezler
- Klasik öncesi Uygur Türkçesi metinlerinden Maitrisimit'in paleografik özellikleri
Paleographic features of pre-classic Uighur Turkish text: Maitrisimit
ELİFE BOZKURT
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
PROF. DR. JENS PETER LAUT
- Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur'dan ''Aç Bars'' öyküsü (metin-çeviri-açıklamalar-sözlük)
The Hungry Tigress Story of Golden Light (text-translation-commentar-index)
ZEMİRE AHMET
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
- Eski Uygurca metinlerden Buddha'ya bakmak
Looking at Buddha from Old Uighur texte
SERAP SEVİM
Doktora
Türkçe
2025
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT ELMALI
- Eski Uygurca zaman kategorisinin metindilbilim açısından incelenmesi: İyi ve Kötü Prens öyküsü örneği
The textlinguistic analysis of tense category in old Uyghur: The case of İyi ve Kötü Prens öyküsü
JUYEONG JANG
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT GÜL
- Eski Uygurca Ölüler Kitabı üzerine bir çeviri denemesi
A translation attempt on the old Uyghur Book of the Dead
GÖNÜL ARİS
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ