Türlerarası öz-çeviri olarak Yaprak Dökümü
Yaprak Dökümü as intergenre self-translation
- Tez No: 948399
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Western Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Yaprak Dökümü, türlerarası çeviri, diliçi çeviri, öz-çeviri, Voyant Tools, Yaprak Dökümü, intergenre translation, self-translation, Voyant Tools
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 91
Özet
u tez çalışmasının amacı, Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından Reşat Nuri Güntekin'in Yaprak Dökümü adlı eserinin romandan tiyatroya dönüşümünü çeviribilim bağlamında incelemektir. İlk kez 1930 yılında roman olarak yayımlanan Yaprak Dökümü, yazarın kendisi tarafından 1943-1944 yıllarında tiyatro metnine dönüştürülerek İstanbul Şehir Tiyatroları'nda sahnelenmiştir. Tezin çıkış noktasını, Türk edebiyatında romandan tiyatroya veya tiyatrodan romana dönüştürülen eserlerin çoğunlukla“uyarlama”,“adaptasyon”ya da“tiyatroya aktarma”gibi kavramlarla adlandırılması ve bu dönüşümlerin şimdiye dek çeviribilimsel bir çerçevede ele alınmamış olması oluşturmaktadır. Bu bağlamda tezde, Yaprak Dökümü'nde gerçekleşen dönüşüm süreci yalnızca bir edebi tür değişimi olarak değil, aynı zamanda bir çeviri olgusu olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada“yeniden yazım”,“diliçi çeviri”,“öz-çeviri”ve“türlerarası çeviri”kavramları ışığında söz konusu dönüşüme kuramsal bir zemin kazandırmak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, ilk olarak eserin yazılma ve tiyatroya dönüştürülme süreci ayrıntılı biçimde ele alınmış; ardından roman (kaynak metin) ve tiyatro metni (erek metin), Voyant Tools aracıyla karşılaştırmalı metin çözümlemesine tabi tutulmuş ve romandan tiyatroya çeviri sürecinde yaşanan biçimsel ve söylemsel dönüşümler incelenmiştir. İnceleme sonucunda, yazarın yalnızca biçimsel düzenlemeler yapmadığı, aynı zamanda bir çevirmen gibi hareket ederek çeşitli çeviri stratejileri benimsediği tespit edilmiştir. Bu doğrultuda tezde, söz konusu edebi dönüşümün“türlerarası öz-çeviri”(intergenre self-translation) olarak kavramsallaştırılması önerilmektedir. Çalışma, Reşat Nuri Güntekin'in Yaprak Dökümü'nde gerçekleştirdiği romandan tiyatroya dönüşüm işlemini çeviribilim bakış açısı ve kavramlarıyla ele almanın ne gibi disiplinlerarası açılımlar sağlayabileceği sorusuna yanıt aramakta ve geleneksel olarak yalnızca dillerarası çerçevede ele alınan öz-çeviri kavramını, aynı dil içerisinde fakat farklı edebi türler arasında gerçekleşen dönüşümler bağlamında yeniden düşünmeye davet etmektedir. Bu yaklaşım, öz-çeviri kavramını geleneksel sınırlarının ötesine taşıyarak, edebiyat ve çeviribilim disiplinleri arasında yeni kavramsal tartışmalara kapı aralamaktadır. Böylelikle çalışmanın, hem çeviri odaklı edebiyat incelemelerine katkı sunmakta hem de türler arası geçişlerin disiplinlerarası bir perspektifle ele alınmasına yönelik olanak sağlayabileceği ileri sürülebilir.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to examine the transformation of Yaprak Dökümü, a work by one of the leading figures of Turkish literature, Reşat Nuri Güntekin, from novel to play within the framework of translation studies. Originally published as a novel in 1930, Yaprak Dökümü was later transformed into a theatrical play by the author himself and staged at the Istanbul City Theatres in 1943–1944. The starting point of this thesis lies in the fact that, in Turkish literature, works transformed from novel to play or from play to novel have mostly been described using terms such as“adaptation,”“dramatization,”or“stage transfer.”These transformations, however, have not yet been examined within a translation studies framework. In this context, the transformation in Yaprak Dökümü is approached not merely as a shift in literary genre but as a translation phenomenon. The study aims to provide a theoretical foundation for this transformation by drawing on the concepts of“rewriting,”“intralingual translation,”“self-translation,”and“intergenre translation.”Accordingly, the thesis first provides a detailed account of the writing and transformation processes of the work. Then, using Voyant Tools, a digital text analysis tool, it conducts a comparative textual analysis of the novel (source text) and the play (target text) to identify the formal and discursive transformations that occurred during the translation from novel to play. The analysis reveals that the author not only made structural revisions but also adopted various translational strategies, effectively functioning as a translator. Based on these findings, the thesis proposes conceptualizing this literary transformation as an instance of“intergenre self-translation”. The study explores the interdisciplinary implications of analysing Reşat Nuri Güntekin's transformation of Yaprak Dökümü through the lens of translation studies and invites a reconsideration of the concept of self-translation—traditionally confined to interlingual contexts—as also applicable to intralingual and intergenre transformations. By extending the boundaries of self-translation, the study seeks to open new avenues for conceptual dialogue between literary studies and translation studies. Thus it can be argued that the study may contribute both to translation-oriented literary analyses and to the exploration of intergeneric transitions from an interdisciplinary perspective.
Benzer Tezler
- Betimleyici çeviribilim araştırmalarında yeni açılımlara doğru: Reşat Nuri Güntekin'in diliçi ve dillerarası çeviri eylemlerindeki çeşitliliğin kavramsallaştırılması
Toward new insights into research in descriptive translation studies: Conceptualizing diversity in Reşat Nuri Güntekin's intralingual and interlingual translational actions
MUHAMMED BAYDERE
Doktora
Türkçe
2021
Mütercim-TercümanlıkYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
- Türlerarası ilişkiler bakımından Behçet Necatigil'in radyo oyunu ve şiiri
Radio an poetry of Behçet Necatigil's terms of relations between genres
ESRA ÖNEY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERTAN ENGİN
- Gossypium hirsutum L. ve gossypium barbadense L. türlerinden renkli lifli iki pamuk çeşidinin, morfolojik, fizyolojik ve teknolojik özellikleri ile bu iki türün F1 melez gücü üzerinde bir araştırma
A Research on morphological, physiological and technological protepties of two coloured cotton varieties of g. hirsutum L. and G. barbadense L. and their F1 hybrid vigor
PETEK TOKLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
ZiraatÇukurova ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKTAY GENÇER
- Metnin ötesinde, metinler arasında dolaşım: Orhan Pamuk'un romanlarında metinsel-aşkınlık görünümleri
Circulation between and beyond the texts: The wiews of the transtextuality of on Orhan Pamuk's novels
GİZEM KUNDURACI
Doktora
Türkçe
2019
Karşılaştırmalı EdebiyatEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM DAYANÇ
- Konak-patojen protein etkileşiminin hesaplamalı yöntemler ile tahmini
Prediction of host-pathogen protein interactions by computational methods
İRFAN KÖSESOY
Doktora
Türkçe
2018
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSakarya ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİL ÖZ
DOÇ. DR. MURAT GÖK