Üniversite öğrencilerinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri ile depresyon ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide erken dönem uyumsuz şemaların aracı rolünün incelenmesi
The investigation of the mediating role of early maladaptive schemas in the relationship between attention deficit and hyperactivity symptoms and depression and anxiety levels among university students
- Tez No: 949997
- Danışmanlar: PROF. DR. SAİT ULUÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 137
Özet
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bireylerin erken yaşlardan itibaren akademik, iş ve kişilerarası ilişkiler başta olmak üzere farklı yaşam alanlarında pek çok işlev bozukluğu ve başarısızlık deneyimlemesine zemin oluşturan nörogelişimsel bir bozukluktur. Buna bağlı olarak DEHB belirtileri gösteren bireyler olumsuz kendilik algıları geliştirerek duygudurum ve kaygı bozukluklarına daha yatkın hale gelebilmektedirler. Bu durum dikkate alındığında, DEHB belirtileri ile depresyon ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi etkileyen süreçlerin anlaşılması DEHB'ye yönelik müdahale programlarının etkinliğine katkı sağlayacaktır. Bu araştırmada ise üniversite öğrencilerinde DEHB belirtileri ile depresyon ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide erken dönem uyumsuz şemaların aracı rollerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma örneklemi için, çeşitli üniversite ve bölümlerde lisans düzeyinde öğrenim gören 18-25 yaş aralığındaki 575 öğrenciye ulaşılmıştır. Araştırma verileri, Demografik Bilgi Formu, Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Kendi Bildirim Ölçeği (ASRS), Young Şema Ölçeği-Türkçe Kısa Form-3 (YŞÖ-KF3) ve Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği-21 (DASÖ-21) kullanılarak toplanmıştır. Araştırma hipotezlerinin testi için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Analizi, Çoklu Regresyon Analizleri ve Hayes'in Process eklentisi kullanılarak Model 4 Paralel Çoklu Aracı Değişken Analizleri yürütülmüştür. Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Analizi sonuçlarına göre araştırma değişkenlerinin birbirleriyle anlamlı pozitif ilişkiler gösterdiği bulunmuştur. Çoklu Regresyon Analizleri sonucunda depresyon belirtilerinin duygusal yoksunluk, başarısızlık, karamsarlık, sosyal izolasyon/güvensizlik ve kendini feda şemaları; kaygı belirtilerinin ise karamsarlık ve tehditler karşısında dayanıksızlık şemaları tarafından yordandığı görülmüştür. Aracılık analizleri sonuçlarına göre dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik belirtileri ile depresyon ve kaygı arasındaki ilişkilerde erken dönem uyumsuz şemaların aracı rolü anlamlı bulunmuştur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik belirtileri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkide karamsarlık, sosyal izolasyon/güvensizlik ve başarısızlık; dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik belirtileri ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide ise karamsarlık ve tehditler karşısında dayanıksızlık şemalarının anlamlı olarak aracılık ettikleri görülmüştür. Araştırma bulguları alanyazın kapsamında tartışılmıştır. Son olarak, çalışmanın klinik doğurgularına, sınırlılıklarına ve gelecek çalışmalar için önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) is a neurodevelopmental disorder that leads to individuals to experience various functional impairments and failures in multiple life domains, particularly in academic, occupational, and interpersonal relationships, beginning in early life. These difficulties may contribute to the development of negative self-perceptions and increase vulnerability to mood and anxiety disorders. Understanding the processes that influence the relationship between ADHD symptoms and depression and anxiety levels will contribute to the effectiveness of ADHD intervention programs. This study investigated the mediating roles of early maladaptive schemas (EMS) in the relationship between ADHD symptoms and depression and anxiety levels among university students. The sample consisted of 575 students aged 18-25 from various universities and departments. Data were collected using the Demographic Information Form, the Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS), the Young Schema Scale-Turkish Short Form-3 (YŞÖ-KF3), and the Depression Anxiety Stress Scale-21 (DASS-21). Pearson's Moment Correlation Analysis, Multiple Regression Analyses, and Hayes' Process add-on Model 4 Parallel Multiple Mediator Variable Analyses were conducted to test the research hypotheses. Results of the correlation analysis indicated that the research variables have significant positive relationships with each other. Regression analyses results showed that depression symptoms were predicted by the schemas of emotional deprivation, failure, pessimism, social isolation/insecurity, and self-sacrifice, while anxiety symptoms were predicted by the schemas of pessimism and vulnerability to threats. Mediation analysis revealed that EMS significantly mediated the relationships between ADHD symptoms and depression and anxiety. Pessimism, social isolation/insecurity, and failure were found to significantly mediate the relationship between ADHD symptoms and depression levels, while pessimism and vulnerability to threats were found to significantly mediate the relationship between ADHD symptoms and anxiety levels. The research findings were discussed within the scope of the existing literature. Finally, the clinical implications, limitations, and recommendations for future research were presented.
Benzer Tezler
- Üniversite öğrencilerinde yeme farkındalığının dikkat eksikliği, hiperaktivite, depresyon ve anksiyete belirtileri ile ilişkisinin incelenmesi
Investigation of the relationship of mindful eating with attention deficit, hyperactivity, depression and anxiety symptoms in university students
MELEK FATMA NUR TARAKÇIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Beslenme ve Diyetetikİbn Haldun ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VAHDETTİN GÖRMEZ
- Üniversite öğrencilerinde premenstrual dönemdeki dikkatin premenstrual sendrom, duygudurum bozuklukları belirtileri ve menstrual siklusun özellikleri ile incelenmesi
Examination of university students' attention in premenstrual period by premenstrual syndrome, symptoms of mood disorders and features of menstrual cyclus
ESRA KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiBeykent ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELİN BİRGÜL BARAN
- Tıp öğrencilerinde erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun yaygınlığı ve ilişkili etkenler
Attention deficit hyperactivity disorder in medical students and associated factors
ECE YALDIZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
PsikiyatriCumhuriyet ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESİM KUĞU
- Üniversite öğrencilerinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, duygu düzenleme güçlüğü, somatizasyon ve dissosiyasyon arasındaki ilişki
The relationship between attention deficit hyperactivity disorder symptoms, emotion dysregulation, somatization and dissociation in university students
ZEYNEP BETÜL USTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Psikolojiİstanbul Gelişim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN KARAŞ
- 18–26 yaş arası üniversite öğrencilerinde kafein tüketim miktarları ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerinin, uykusuzluk ve anksiyete düzeylerinin ilişkisinin araştırılması
Research of relationship between caffeine consumption amounts and attention deficit and hyperactivity diorder symptoms, anxiety and insomnia in 18 – 26 years old university students
AYTAN JAVADZADE
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAŞAK AYIK