Geç Antik ve Erken Bizans dönemlerinde buhur ve buhurdan: Dini ve dünyevi kullanımları ile buhur içerikleri
Incense and incense burners in Late Antique and Early Byzantine periods: Religious and profane use and their incense contents
- Tez No: 950243
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SERCAN YANDIM AYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 115
Özet
Buhur, tarih boyunca aromatik bir bileşen olmanın ötesinde, farklı kültürlerde dini ve gündelik yaşamda belirli amaçlarla kullanılmıştır. Geç Antik ve Erken Hıristiyanlık döneminde buhur ve buhurdanın birlikteliğinden oluşan ritüelin, nesne malzeme ilişkisinin incelendiği bu çalışmada dini (litürjik) uygulamalara ek olarak sosyo-kültürel bağlam içinde yer alan pratik ve örneklerinden yararlanılmıştır. Buhurdan, yalnızca fiziksel bir malzeme olmasının ötesinde; buhurla anlam kazanan hem dini mekânlarda hem gündelik yaşamda kullanılan önemli bir maddi kültür öğesi olduğu vurgulanmıştır. Öte yandan günlük ihtiyaçları karşılamanın yanında öncelikle sembolik bir bağlam birlikteliğine de dayanmaktadır. Bu yansıma özellikle Hıristiyan ikonografisinde buhurdanın Meryem buhurun ise İsa peygamber ile özdeştirilmesi şeklinde ifade edilmiştir. Buhurun sembolik ve nesnel kültür öğesi olması dini pratiklerde yüklenilen anlam ile ilişkilendirilmiştir. Bu bağlamda Hıristiyanlıkta Pagan ve Yahudi tören ritüellerinden devralınan, süreç içerisinde kabul gören buhur yakma pratikleri bulunduğu mekâna kutsallık atfeden bir uygulama olmuştur. Bu doğrultuda süregelen buhur kullanımı farklı kültür ve coğrafyalarda şekilsel değişimlerle varlığını devam ettirerek hem dini hem gündelik yaşamda fonksiyonel ve sembolik bir uygulama olmuştur. İçeriğinde bulunan çeşitli aromatik bitkiler, reçineler ve baharatların yakıldığı buhur İlahi olana ulaşmada aracılık görevi görmenin yanı sıra gündelik yaşamda, özellikle hastalıkları iyileştirmede, kötü kokuları engellemede ve havanın arındırılıp yenilenmesinde etkili olarak kullanılmıştır. Bu yaklaşımlar kutsal metinlerde yer alırken en açık tarif Tevrat Çıkış 30:34-38'de belirtilmiştir. Buhurun nasıl hazırlanacağından hangi malzemelerin kullanılması gerektiğine kadar talimatlar dahilinde verilmiştir. 13. Yüzyıldan sonra ise 'buhur' terimi genel ifadeyle verildiği için malzeme ayrımı yapılamamıştır. İçerikte bahsi geçen malzemeler aynı zamanda ticari değeri olan ürünlerdir. Öyle ki bu malzemelerin taşınması tütsü rotası olarak adlandırılan iki bin kilometreden fazla geniş bir ticaret ağı ile gerçekleştirilmiştir. Doğu ve Akdeniz'de ticari faaliyetler, aromatik ürünlerin yayılmasına ve bu kültürün farklı coğrafyalarda kullanılmasına imkân tanımıştır.
Özet (Çeviri)
Incense, throughout history, has been more than just an aromatic component; it has been used for specific purposes in religious and daily life across various cultures. This study examines the ritual formed by the combination of incense and censers during the Late Antique and Early Christian periods, investigating the relationship between object and material. In addition to religious (liturgical) practices, practical examples from a socio-cultural context have been utilized. It is emphasized that the censer, beyond being merely a physical material, is a significant material culture element that gains meaning through incense and is used in both religious spaces and daily life. Furthermore, beyond meeting daily needs, it primarily relies on a symbolic contextual association. This reflection is particularly expressed in Christian iconography where the censer is identified with Mary and incense with the Prophet Jesus. The fact that incense is both a symbolic and an objective cultural element is linked to the meaning attributed to it in religious practices. In this context, the practice of burning incense, inherited from Pagan and Jewish ceremonial rituals and accepted over time in Christianity, has become a practice that attributes sacredness to the space it occupies. Accordingly, the continuous use of incense, enduring with formal changes across different cultures and geographies, has become a functional and symbolic practice in both religious and daily life. Incense, made from various aromatic plants, resins, and spices, has served as a mediator in reaching the divine. In daily life, it has also been effectively used, especially in healing illnesses, preventing bad odors, and purifying and refreshing the air. While these approaches are found in sacred texts, the clearest description is given in Exodus 30:34-38, providing instructions on how to prepare incense and what materials should be used. After the 13th century, as the term 'incense' was used in a general sense, material distinctions could not be made. The materials mentioned in the content are also products with commercial value. Indeed, the transportation of these materials was carried out through a vast trade network exceeding two thousand kilometers, known as the Incense Route. Commercial activities in the East and the Mediterranean allowed for the spread of aromatic products and the use of this culture in different geographies.
Benzer Tezler
- The historical topography of a provincial Byzantine city in Thrace with special attention to the fortifications: Vize (Bizye)
Trakya'da bir Bizans kentinin surlar odaklı tarihsel topoğrafyası: Vize (Bizye)
AYÇA BEYGO
Doktora
İngilizce
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP KUBAN TOKGÖZ
- Şahinefendi Köyü (Nevşehir) Geç Antik Dönem ve sonrasına ait arkeolojik kalıntılar
Archeological remains belonging to late Antiquity and Later Periods Şahinefendi Village (Nevsehir)
CAN ERPEK
Doktora
Türkçe
2019
ArkeolojiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VAHİT MACİT TEKİNALP
- Geç Roma İmparatorluk ve erken Bizans Dönemlerinde Dağılık Kilikya (Kilikia Trakheia) bölgesi yazıtlarında meslekler
The Proffesion names on inscriptions in Roma Imperial and Early Byzantine Period from rough Kilikia (Kilikia Trakheia)
HAMDİ ŞAHİN
- Interpretation and presentation of late antique and Byzantine Ephesus with particular emphasis on its religious heritage
Geç Antik ve Bizans Dönemi Efes'inin, dini kültürel miras özelinde yorum ve sunumu
BİLGE SENA ÖZEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. UFUK SERİN
- Karia bölgesi Roma Dönemi cam kap tipolojisi
Glass container typology from Roman Era in Caria region
ÖMÜR DÜNYA ÇAKMAKLI