Günümüz resim sanatında mekânda gölge imgesi
The image of shadow in contemporary painting in relation to space
- Tez No: 951788
- Danışmanlar: PROF. DR. MELİHAT TÜZÜN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Shadow, Painting, Space, Chirico
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Resim Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Bu tez,“Günümüz Resim Sanatında Mekânda Gölge İmgesi”başlığıyla, gölgenin yalnızca fiziksel bir olgu değil, aynı zamanda felsefi, psikolojik, kültürel ve kavramsal yönleriyle ele alındığı çok katmanlı bir sanat imgesi olarak nasıl evrildiğini incelemektedir. Sanat tarihinde başlangıçta yardımcı bir teknik öğe olarak değerlendirilen gölge imgesi, zamanla farklı sanatsal, düşünsel ve kültürel açılımlarla anlamını derinleştirmiştir. Mağara resimlerinden itibaren izlenen bu serüven, modern ve çağdaş sanatta sınırların ortadan kalkmasıyla daha özgür, deneysel ve kavramsal bir biçime ulaşmıştır. Gölge, artık yalnızca ışığın ulaşamadığı bir alan değil; anlatı, temsil ve metaforun alanı olarak sanatçının öznel dünyasının bir uzantısı haline gelmiştir. Bu bağlamda tez, gölge imgesinin fiziksel tanımının ötesine geçerek, tarihsel gelişimini, farklı anlam katmanlarını ve günümüz resim sanatında gölgeyle çalışan sanatçıların yaklaşımlarını örnekler üzerinden analiz etmektedir. Gölgenin mekânla ilişkisi doğrultusunda ele alınışı, onun yalnızca görsel bir biçim değil; aynı zamanda mevcudiyetin, yokluğun, belleğin ve algının sınırlarında dolaşan bir olgu olduğunu göstermektedir. Gölge, mekânda bir iz, bir uzam, hem sürekliliği hem geçiciliği temsil eden bir görsel düşünce aracıdır. Bu yönüyle gölge, zamansal, duyusal ve kavramsal bir düzlemde değerlendirilmekte; izleyiciyle kurduğu ilişki, yalnızca optik değil, düşünsel ve psikolojik bir boyut kazanmaktadır. Tez üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, gölgenin fiziksel doğasına dair bilimsel ve algısal tanımları ortaya koyarken; aynı zamanda mitolojik, dini, felsefi, psikolojik ve edebi bağlamlar aracılığıyla gölgenin çok katmanlı doğasına odaklanmaktadır. Sanat tarihinin farklı dönemlerinden seçilen örneklerle gölgenin resim sanatı içindeki bağlamsal dönüşümü aktarılmıştır. Mağara resimlerinden Rönesans'a, Realizm ve Empresyonizm'den Modernizm'e kadar gölgenin, nesneleri hacimlendiren ve gerçeklik duygusunu pekiştiren bir unsurdan, simgesel ve anlatı odaklı bir öğeye dönüşüm süreci açıklanmıştır. Bu süreçte De Chirico, Picasso gibi sanatçılarla birlikte gölgenin bilinçdışı, belirsizlik ve gerilim gibi duygularla ilişkilendirildiği görülmüştür. İkinci bölüm, mekân kavramının tanımını, tarihsel gelişimini ve sanattaki işlevini ortaya koymakta; espas kavramı üzerinden mekânın yalnızca fiziksel değil, düşünsel, psikolojik ve kavramsal bir alan olduğunu vurgulamaktadır. Bu bölümde Henri Lefebvre gibi düşünürlerin mekân teorileriyle birlikte, gölgenin mekânı nasıl dönüştürdüğü ve yeniden tanımladığı ele alınmaktadır. Mekân ve gölge arasında kurulan bu ilişki, izleyicinin algısında yeni bir düşünsel alan açmakta, sanat eserinin yalnızca görünen yüzüyle değil; görünmeyeniyle de etkileşim kurmasını sağlamaktadır. Üçüncü bölümde, Andy Warhol, David Hockney ve Francis Bacon gibi sanatçıların eserleri üzerinden gölgenin mekânla kurduğu ilişki güncel örneklerle incelenmiştir. Warhol'un Shadows serisi, gölgenin artık nesnesinden ve ışık kaynağından bağımsız, başlı başına bir sanat nesnesi olarak ortaya çıktığını gösterirken; Hockney'nin resimlerinde gölge, mekânsal derinlik ve psikolojik anlatımın bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bacon ise gölgeyi, insan figürünün psikolojik gerilimini ve varoluşsal yalnızlığını derinleştiren bir unsur olarak kullanmaktadır. Ayrıca, tezde Ayça Ay'ın kendi sanat pratiği üzerinden gölge imgesiyle mekânın nasıl diyalog kurduğu, çağdaş sanattaki bireysel yaklaşımı temsil eden bir örnek olarak yer almaktadır. Bu çalışma, gölgeyi yalnızca ışığın karşıtı olarak değil; aynı zamanda benliğin, bilinçdışının, toplumsal belleğin ve mekânın bir bileşeni olarak değerlendirmekte; resim sanatında gölgenin görsel bir araçtan kavramsal bir ana karaktere dönüşümünü ortaya koymaktadır. Literatür taraması, arşiv ve belge analizi gibi yöntemlerle yürütülen bu tez, gölge ve mekân kavramlarının günümüz resim sanatındaki dönüşümünü anlamaya yönelik kapsamlı bir katkı sunmayı hedeflemektedir. Anahtar Kelimeler : Gölge, Resim, Mekân, Chirico
Özet (Çeviri)
This thesis, titled“The Image of Shadow in Contemporary Painting in Relation to Space”, investigates how the shadow has evolved from a mere physical phenomenon into a multi-layered artistic image with philosophical, psychological, cultural, and conceptual dimensions. Initially regarded as a technical element in art history, the image of shadow has deepened in meaning through diverse artistic and intellectual approaches. From prehistoric cave paintings to the fluid and experimental practices of contemporary art, the shadow has transformed into a narrative, symbolic, and metaphorical extension of the artist's subjective world. Moving beyond the physical definition of shadow, the study explores its historical trajectory, various layers of meaning, and the approaches of contemporary painters who engage with shadow as a central element. The interplay between shadow and space reveals shadow not only as a visual form, but as a trace, a dimension, and a conceptual tool that oscillates between presence and absence, memory and perception. This transformation grants the shadow a temporal, sensory, and intellectual presence that establishes a psychological dialogue with the viewer. Structured in three main chapters, the thesis first contextualizes the physical, mythological, philosophical, and psychological aspects of shadow, tracing its transformation from classical art periods to modern movements. The second chapter examines the concept of space, particularly through the lens of“espas,”highlighting the role of shadow in redefining and reshaping spatial perception. The final chapter analyzes works by Andy Warhol, David Hockney, Francis Bacon, and Ayça Ay, showing how contemporary artists use shadow as a means of spatial expression, psychological narrative, and conceptual investigation. By framing shadow as a component of identity, the unconscious, and collective memory—rather than simply the absence of light—this research reveals its evolution from a visual aid to a conceptual protagonist in painting. Utilizing literature review, archival research, and case studies, the thesis aims to contribute a comprehensive understanding of the transformation of shadow and space in contemporary visual arts.
Benzer Tezler
- 1950 sonrası Türk resim sanatında kavram ve biçim ilişkisi
The Relation between concept and shape in Turkish painting art post 1950's
DENİZ ÇOBANKENT
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. KEMAL GÜRBÜZ
- Göreme vadisinde bulunan Elmalı Kilise ve duvar resimleri
The Wall paintings at Elmalı Kilise in Göreme valley
SELİME AYKOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. SACİT PEKAK
- Resim sanatında farklı zaman dilimlerinde konumlanan figürün, mekânda kurgu sorunsalı
The figure that has been placed in different periods of time by pictorial art, its fiction problem in place
DÖNDÜ KÜBRA İNCEKARA
- Enstalasyon nesnesi olarak seramiğin mekanla ilişkisi
The relationship of ceramics with space as an installation object
ÖZGE TATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarKocaeli ÜniversitesiHeykel Ana Sanat Dalı
DR. HÜSEYİN YARKIN BİÇER