Lisansüstü eğitimde disiplinler arasılık ve sürecin yönetimi: Bir çoklu yöntem çalışması
Interdisciplinarity and process management in graduate education: A multi-method study
- Tez No: 952060
- Danışmanlar: PROF. DR. YILMAZ TONBUL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 394
Özet
Bu çalışma, lisansüstü eğitim programlarının yapısını, amacını ve bilgi üretim süreçlerinde nitelikli insan kaynağı yetiştirmedeki rolünü disiplinler arası bir çerçevede sorgulamakta; Türkiye'de artış gösteren lisansüstü program sayısının, içerik ve işlevsellik açısından bilimsel ve toplumsal ihtiyaçlara ne ölçüde karşılık verdiğini analiz etmektedir. Bu bağlamda, araştırma dört temel hedefe odaklanmaktadır: değişen bilimsel paradigmalar ışığında geliştirilebilecek disiplinler arası programların belirlenmesi; bu programlara uygun öğrenci profillerinin yönlendirilmesine yönelik etkili uygulamaların saptanması; öğrenci gelişimini destekleyen öğretimsel süreçlerin değerlendirilmesi; ve danışman-öğrenci etkileşimi bağlamında etkili akademik danışmanlık ölçütlerinin tanımlanması. Çoklu yöntem yaklaşımı ile yapılandırılan araştırmada, hem nitel hem de nicel veri toplama tekniklerinden yararlanılmış; literatür taraması, yükseköğretim istatistikleri, uluslararası program analizleri, odak grup görüşmeleri, yarı yapılandırılmış uzman mülakatları ve anket uygulamaları bütüncül bir şekilde kullanılmıştır. Veriler, tematik içerik analizi ile betimlenmiş ve uygun istatistiksel yöntemlerle desteklenerek derinlemesine çözümleme yapılmıştır.Elde edilen bulgular, disiplinler arası lisansüstü programların, özellikle karmaşık ve çok boyutlu toplumsal sorunlara yönelik çözüm üretme potansiyeli taşıdığını ortaya koymaktadır. Ancak Türkiye bağlamında bu potansiyelin büyük ölçüde sınırlı bir biçimde işletildiği, programların genellikle sembolik düzeyde kaldığı ve içeriksel, pedagojik ve yönetsel bütünlüğün yeterince sağlanamadığı görülmüştür. Programların çoğu, geleneksel disiplin yapılarının çevresinde şekillenen eklemelerle oluşturulmakta; bu durum, kuramsal derinlikten yoksun, yöntemsel esneklikten uzak ve sınırlı entelektüel sentez kapasitesine sahip yapılar doğurmaktadır. Özellikle doktora düzeyinde transdisipliner kurguya sahip programlar yok denecek kadar azdır.Araştırma kapsamında, disiplinler arası programlara öğrenci çekme süreçlerinin yalnızca tanıtım stratejilerine indirgenemeyeceği; bunun ötesinde yapısal, kültürel ve ekonomik faktörlerle bütünleşik olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal ağlar, mezun etkileşimleri, saha temelli öğrenme fırsatları ve ekonomik teşvikler gibi çok katmanlı etkenlerin, öğrenci motivasyonu ve başvuru kararları üzerinde belirleyici olduğu tespit edilmiştir. Buna karşın, danışman seçme özgürlüğündeki sınırlılıklar, belirsiz kariyer projeksiyonları ve tanıtım eksiklikleri, başvuru eğilimlerini olumsuz yönde etkilemektedir.Çalışmada ayrıca, öğrenci gelişimini destekleyen öğretimsel pratiklerin niteliği sorgulanmış; proje temelli öğrenme, bilimsel yöntem eğitimleri ve danışmanlık destek sistemleri en yüksek katkı sağlayan unsurlar olarak öne çıkmıştır. Buna karşılık, kuram-uygulama bütünleşmesi, kavramsal çerçeve oluşturma süreçleri ve uluslararasılaşma gibi bileşenlerin uygulamada sınırlı düzeyde yer bulduğu; öğrenciler ile öğretim üyeleri arasında bu unsurların gerçekleşme algısında anlamlı farklılıkların bulunduğu saptanmıştır.Danışman-öğrenci etkileşimine ilişkin bulgular, etkili danışmanlık için akademik rehberliğin yanı sıra iletişim becerileri, empati, zaman yönetimi ve yönlendirici tutumun öne çıktığını göstermektedir. Disiplinler arası perspektife sahip danışmanlar, öğrenciler tarafından daha destekleyici ve motive edici olarak algılanmaktadır. Araştırmada kullanılan ölçek, bu ilişkisel yapıların bireysel değişkenlerden (cinsiyet, yaş, alan) bağımsız olarak benzerlik taşıdığını ortaya koymuştur.Tez çıktıları bağlamında, disiplinler arası programların en çok toplumsal farkındalık, iyileştirme ve uygulamaya dönük model geliştirme açısından katkı sağladığı; buna karşın kuramsal sentez ve ticarileşebilir bilgi üretimi gibi alanlarda katkı düzeyinin görece düşük olduğu belirlenmiştir. Programların işlevselliği genel olarak olumlu değerlendirilmekle birlikte, yapısal eksiklikler, sınırlı disiplinler arası iş birlikleri ve bürokratik süreçler, programların sürdürülebilirliğini tehdit eden başlıca unsurlar olarak öne çıkmaktadır.Sonuç olarak, Türkiye'de disiplinler arası lisansüstü eğitim, yalnızca akademik bilgi üretimine dayalı değil; aynı zamanda yenilikçilik, çözüm odaklılık ve toplumsal etki ekseninde yeniden kurgulanması gereken çok boyutlu bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda, program tasarımlarının geçirgen ve modüler yapılara kavuşması; öğrenci yönlendirme mekanizmalarının esnek, erişilebilir ve motive edici stratejilerle güçlendirilmesi; danışmanlık süreçlerinin çoklu ve izlenebilir yapılarla desteklenmesi; disiplinler arası ve sektörel iş birliklerinin kurumsallaştırılması büyük önem taşımaktadır. Türkiye'nin yükseköğretim politikalarının bu yönde evrilmesi, sadece akademik sistemin kalitesini artırmakla kalmayacak; aynı zamanda bilgi üretiminin toplumsal dönüşümle bütünleşmesini mümkün kılacaktır.
Özet (Çeviri)
This dissertation critically explores the structure, purpose, and role of graduate education programs in cultivating qualified human capital through an interdisciplinary perspective. Despite the numerical expansion of postgraduate programs in Turkey, their capacity to address contemporary scientific paradigms and complex societal needs remains an area of significant concern. Accordingly, this study aims to (a) identify future-oriented interdisciplinary graduate programs, (b) determine effective practices for guiding appropriate candidates into such programs, (c) examine instructional processes that support student development, and (d) define interactional patterns and effective academic advising criteria within interdisciplinary postgraduate education. Using a mixed-methods research design, the study integrates both qualitative and quantitative data collection techniques. These include document analysis, national statistics, international program comparisons, focus group interviews, semi-structured expert interviews, and survey administration. The data were analyzed using thematic content analysis, supported by appropriate statistical methods to ensure analytical depth. Findings indicate that interdisciplinary graduate programs hold significant potential for addressing multifaceted scientific and societal challenges by promoting epistemic diversity, methodological flexibility, and critical engagement. However, this potential remains largely underutilized in the Turkish context due to insufficient institutionalization, fragmented curricular structures, and a lack of pedagogical integration. Most programs are structured around traditional disciplinary cores, resulting in surface-level interdisciplinarity and limited transdisciplinary depth—particularly at the doctoral level. Moreover, the study reveals that student recruitment into these programs must move beyond mere promotional strategies. Effective outreach requires a holistic approach that incorporates structural accessibility, economic incentives, and culturally relevant engagement mechanisms. Social media campaigns, alumni engagement, field-based learning, and scholarship opportunities emerged as key motivators for prospective students, while limitations in advisor autonomy and institutional transparency serve as deterrents. Instructional practices that most effectively supported student development include project-based learning, research methods training, and structured academic support systems. In contrast, activities such as conceptual framework development, theory-practice integration, and internationalization were inconsistently implemented and perceived differently by students and faculty, highlighting the need for improved curricular coherence and student-centered feedback mechanisms. The advisor–student relationship was found to hinge on interpersonal attributes such as communication, empathy, academic guidance, and time management. Advisors with interdisciplinary expertise were perceived as more accessible and supportive. A validated measurement scale confirmed that these relational dynamics were consistent across various demographic variables, suggesting a shared set of expectations in advising practices. In terms of thesis contributions, students most frequently reported impacts in raising social awareness, offering practical solutions, and developing applied models. Contributions involving theoretical synthesis, concept development, and knowledge commercialization were notably limited. While the overall functionality of interdisciplinary programs was positively assessed, issues such as limited infrastructure, insufficient interdepartmental collaboration, and bureaucratic rigidity continue to undermine program sustainability. In conclusion, interdisciplinary postgraduate education in Turkey must move beyond traditional knowledge production paradigms and be reconceptualized around innovation, practical application, and social contribution. Achieving this transformation requires modular and flexible curricula, inclusive recruitment strategies, multi-tiered advising systems, and institutionalized cross-sectoral collaboration. Such developments are essential not only for enhancing academic quality but also for aligning higher education with broader national goals related to scientific advancement and social impact.
Benzer Tezler
- A multilayer network analysis of agendas in different realms of architecture
Mimarlık gündeminin çok katmanlı ağ analizi yöntemi ile değerlendirilmesi
MELİS BALOĞLU
Doktora
İngilizce
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜKSEL DEMİR
- Lisansüstü eğitimde uluslararası ticaret teorilerini ele alan tezlerin incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması
An investigation of theses on international trade theories in postgraduate education: A content analysis study
ZELİHA GÜLÜM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Uluslararası TicaretKTO Karatay ÜniversitesiUluslararası Ticaret ve Lojistik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAZAL DUMAN ALPTEKİN
- İstanbul Eleştirel Düşünme Ölçeğinin geliştirilmesi (İSEDÖ)
Developing Istanbul Critical Thinking Scale (ICTS)
BURCU AYKAÇ
Doktora
Türkçe
2021
Eğitim ve Öğretimİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ESRA ASLAN
- Uzaktan eğitimde okul yöneticilerinin demokratik tutum ve davranışları ile öğretmen motivasyonları arasındaki ilişkilerin değişkenler açısından incelenmesi
Investigation of the relations between the democratic attitudes and behaviors of school headquarters and their motivations in distance education in terms of variables
BURCU DİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve Öğretimİstanbul Aydın ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SOMAYYEH SOYSAL
- An ecological perspective towards translanguaging and teacher education in a preschool context
Okul öncesi eğitimde dil alaşımına ve öğretmen eğitimine ekolojik yaklaşım
ELİF AYDIN YAZICI
Doktora
İngilizce
2024
Eğitim ve ÖğretimBahçeşehir ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. KENAN DİKİLİTAŞ