Selçuklularda medrese öncesi temel eğitim
Basic education before to the madrasa in the Seljuks
- Tez No: 952902
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZÜRİYE ORUÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Tarih, Education and Training, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 127
Özet
Selçuklular döneminde medrese öncesi temel eğitim, aileden başlayarak mektepler ve yaygın eğitim kurumları aracılığıyla bireyin zihinsel, ahlakî ve meslekî gelişimini destekleyen çok yönlü bir sistem olarak şekillenmiştir. Bu araştırma, Selçuklu toplumunda eğitimin aile, mektep, cami ve çeşitli yaygın eğitim mekanlarındaki işleyişini inceleyerek, dönemin eğitim anlayışını, yöntemlerini ve kurumlarını kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Selçuklu eğitim sisteminin temelinde, İslâmiyet öncesi Türk topluluklarının geleneksel öğretim yöntemleri ile İslâm kültürünün bir sentezi yer almakta olup, bireyin toplum içindeki rolünün şekillendirilmesi amaçlanmıştır. Çocuk eğitimi ilk olarak aile içinde başlamış, ebeveynler çocuklarına temel dinî ve ahlakî değerleri kazandırmada merkezî bir rol üstlenmiştir. Özellikle anneler, kız çocuklarının ev içi becerilerle donatılmasını sağlarken, babalar erkek çocuklarına askerî ve fiziksel eğitim vermiş, bu süreçte toplumun kültürel yapısına uygun bir yetiştirme modeli benimsenmiştir. Aile dışında ise mescitlere bitişik ya da onların yanında inşa edilen mektepler, örgün eğitimin temelini oluşturmuş, burada öğrencilere okuma-yazma ve Kur'ân-ı Kerim eğitimi verilmiş, temel matematik ve tarih bilgileri yanında ahlakî değerler öğretilmiştir. Eğitimde ezber ve tekrar yöntemleri yaygın olarak uygulanmış, disiplinin sağlanması amacıyla ödül ve ceza mekanizmaları devreye sokulmuştur. Eğitimin yalnızca akademik bilgi kazandırma süreci olmadığı, aynı zamanda bireyi topluma entegre etmeye yönelik bir araç olduğu bu dönemde, mahalle ve aile etkileşimi de önemli bir yer tutmuştur. Öte yandan, mekteplerin yanı sıra camiler, ahilik teşkilatına bağlı zaviyeler, ilim meclisleri ve sahaflar, bireyin eğitiminin farklı aşamalarında tamamlayıcı roller üstlenmiş, bu kurumlar aracılığıyla eğitim sadece çocuklarla sınırlı kalmayıp, toplumun her kesimine hitap eden bir yapı kazanmıştır. Ahilik teşkilatında bireylere meslekî bilgi ve beceriler kazandırılırken, aynı zamanda ahlakî değerlerin aktarımı sağlanmış, bu sayede eğitimin ekonomik ve sosyal boyutu güçlendirilmiştir. Selçuklu eğitim sisteminin temel amacı, bireyin yalnızca bilgi ile donatılmasını değil, aynı zamanda ahlaklı, disiplinli ve toplum içinde sorumluluk sahibi bir birey olarak yetişmesini sağlamaktır. Bu doğrultuda, eğitimde kullanılan yöntemler dönemin sosyal ve kültürel yapısına uygun olarak şekillendirilmiş, eğitimin yaygınlaştırılması için devlet, aile ve toplum iş birliği içinde hareket etmiştir. Araştırma, Selçuklu döneminde eğitimin toplumsal işlevlerini ele alarak, bu sistemin Türk-İslâm eğitim tarihine katkılarını analiz etmekte ve günümüz eğitim anlayışına ışık tutabilecek unsurları ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, Selçukluların medrese öncesi temel eğitiminin incelenmesi, geçmişteki eğitim modellerinin anlaşılmasına katkı sağlarken, modern eğitim sistemleriyle olan benzerlik ve farklılıkların belirlenmesine de yardımcı olmaktadır. Bu çalışma, Selçuklularda medrese öncesi temel eğitimin nasıl bir yapıya sahip olduğunu anlamaya yönelik bilimsel bir çerçeve sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
During the Seljuk period, pre-madrasa primary education was structured as a multifaceted system that supported the intellectual, moral, and vocational development of individuals through family-based learning, primary schools (maktabs), and various informal educational institutions. This study comprehensively examines the structure, functioning, and pedagogical principles of education in Seljuk society by analyzing the roles of family, maktabs, mosques, and other informal learning environments. The foundation of the Seljuk educational system was shaped by the synthesis of pre-Islamic Turkish pedagogical traditions and Islamic educational principles, aiming to integrate individuals into the social structure. Child education began primarily within the family, where parents played a central role in instilling fundamental religious and ethical values. Mothers were primarily responsible for equipping girls with domestic skills, while fathers provided boys with military and physical training, adhering to a cultural framework that reinforced societal norms. Beyond the family, maktabs, which were often annexed to mosques, constituted the backbone of formal education. These institutions provided instruction in literacy, Qur'anic studies, basic mathematics, and moral education. The educational methodology heavily relied on memorization and repetition, and a system of rewards and punishments was employed to ensure discipline. Education during this period was not solely a means of imparting academic knowledge; rather, it served as an instrument for integrating individuals into the societal fabric, with strong interactions between schools, families, and neighborhoods. In addition to maktabs, mosques, Ahi-order lodges (zawiyas), scholarly gatherings, and book markets (sahhafs) played complementary roles in the broader educational landscape. These institutions extended learning opportunities beyond childhood, ensuring that education remained accessible to all segments of society. The Ahi-order, in particular, provided vocational training while simultaneously fostering ethical values, thereby reinforcing both the economic and social dimensions of education. The primary objective of the Seljuk educational system was not only to equip individuals with knowledge but also to cultivate morally upright, disciplined, and socially responsible citizens. Consequently, pedagogical methods were designed to align with the socio-cultural framework of the time, and the expansion of education was facilitated through collaboration between the state, family, and community. This study critically analyzes the societal functions of education during the Seljuk era, exploring its contributions to the intellectual and cultural history of the Turkish-Islamic world while identifying aspects that could inform contemporary educational paradigms. In this regard, an examination of pre-madrasa primary education in the Seljuk period contributes to a deeper understanding of historical educational models and provides valuable insights into their parallels and divergences with modern systems. Ultimately, this study provides a scientific framework for understanding the structure of basic education before the madrasah in the Seljuks.
Benzer Tezler
- Anadolu Selçuklu mimarlığında medrese ve darüşşifa ile türbe ilişkisi
The Madrasah and hospital relation with the tomb in Anatolian Seljuks architecture
AYTAÇ GÜDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURCAN YAZICI METİN
- Osmanlı öncesi Konya ve çevresinde bulunan mimari eserlerdeki ma'kılî yazılar
Pre-Ottoman ma'kili writings in architectural works in Konya and surroundings
RAŞİDE ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıSelçuk ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. ZUHAL TÜRKTAŞ
- XV. yüzyıl eğitim ve bilim çalışmaları bağlamında Akkoyunlu medreseleri
Madrasas of the Aqqoyunlu within the context of educational and scientific studies in the 15th century
YAŞAR ERTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP YILDIRIM
- Anadolu Selçuklu Dönemi medreselerinin giriş cephelerinde bezeme
Decoration on the entrance facades of the Anatolian Seljukian Period madrasahs
İLKNUR AKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NUR URFALIOĞLU