1960-2000 yılları arasında Türkiye'de yazınsal çeviri yayıncılığı: Sermaye türleri, kurumsal izomorfizm ve çevirmen biyografileri
Literary translation publishing in Turkey between 1960 and 2000: Forms of capital, institutional isomorphism and translator biographies
- Tez No: 954048
- Danışmanlar: DOÇ. DR. LALE ÖZCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Mütercim-Tercümanlık, Western Linguistics and Literature, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Bu çalışma, 1960–2000 yılları arasında Türkiye'de yazınsal çeviri yayıncılığı alanında ön plana çıkan yayınevlerinin stratejik yönelimlerini, alandaki konumlarını ve çevirmen profillerini inceleyerek yazınsal çeviri tarihimize dair çok boyutlu bir çözümleme sunmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda örneklem olarak Altın Kitaplar Yayınevi, İnkılâp Kitabevi ve Varlık Yayınları seçilmiştir. Yazınsal çeviri faaliyetlerini detaylı bir şekilde irdelemek amacıyla kapsamlı bir bibliyografya çalışması gerçekleştirilmiştir. Veri toplama sürecinde, Milli Kütüphane Türkiye Bibliyografyaları, TÜRDAV Katalogları ve Türkçe Çeviriler Bibliyografyası'ndan yararlanılmış ve veriler sistematik olarak kaydedilmiştir. Ayrıca yayınevi sahipleri ve editörlerle yapılan röportajları kapsayan içerikler değerlendirilmiştir. Veriler doğrultusunda yayınevlerinin ekonomik, kültürel, sosyal ve sembolik sermaye türleriyle kurdukları ilişkiler ve bu sermayelerin çeviri yayın stratejilerine yansımaları irdelenmiştir. Bunun yanı sıra, kaynak dil çeşitliliği ve çevresel dillerin temsili üzerinden yayınevlerinin kültürel çeşitliliğe ne ölçüde katkı sunduğu incelenmiştir. Yayınevlerinin birbirine benzer yönelimler geliştirip geliştirmediği izomorfizm çerçevesinde ele alınmıştır. Ayrıca, söz konusu yayınevlerinde ön plana çıkan çevirmenlerin biyografileri analiz edilerek kurumsal stratejilerle etkileşimleri ortaya konmuştur. Bu analizlerde Pierre Bourdieu'nün alan ve sermaye kavramları ile Gisèle Sapiro'nun çeviri yayıncılığı alanına uyarladığı izomorfizm ve kültürel çeşitlilik kavramları temel alınmıştır. Çevirmen biyografileri Renata Makarska'nın biyografik çözümleme modeli doğrultusunda incelenmiştir. Elde edilen bulgular, yayınevlerinin yalnızca ekonomik değil aynı zamanda sosyal, kültürel ve sembolik sermayeleriyle alan içinde farklı biçimlerde konumlandığını ve varlıklarını sürdürdüğünü ortaya koymuştur. Yayınevlerinin büyük ölçekli üretim ile sınırlı üretim kutupları arasında konumlandığı ve bu konumlanmanın kimi zaman piyasa odaklı bir yönelimle, kimi zaman da kültürel değer öncelikli tercihlerle şekillendiği görülmüştür. Kültürel çeşitlilik düzeyinin özellikle 1980 sonrası dönemde azaldığı ve yazınsal çeviri alanında bir standartlaşma eğiliminin ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, belirsizlik dönemlerinde yayıncılık alanında gözlemlenen izomorfik eğilimler, yayınevlerinin benzer stratejiler benimsediğini ortaya koymuştur. Çevirmen biyografilerine yönelik çözümleme yayınevlerinin yazınsal çeviri alanındaki tercihleriyle çevirmen profilleri arasındaki uyumu görünür kılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study aims to present a multi-dimensional analysis of the history of literary translation in Turkey by examining the strategic orientations, field positions, and translator profiles of prominent publishing houses active between 1960 and 2000. In line with this objective, Altın Kitaplar Publishing, Inkılap Publishing House, and Varlık Publishing were selected as the sample. A comprehensive bibliography study was conducted to examine literary translation activities in detail. During the data collection process, the National Library of Turkey Bibliographies, TURDAV Catalogues and the Bibliography of Turkish Translations were used, and the data were systematically recorded. In addition, interviews conducted with publishing house owners and editors were analyzed. Based on the data, the relationships established by publishing houses with economic, cultural, social, and symbolic forms of capital and the reflections of these capitals on their translation publishing strategies were examined. Furthermore, the extent to which the publishing houses contributed to cultural diversity through source language variety and the representation of peripheral languages was analyzed. Whether the publishers developed similar strategies was discussed within the framework of isomorphism. Moreover, the biographies of prominent translators associated with these publishers were analyzed to reveal their interaction with institutional strategies. These analyses were based on Pierre Bourdieu's concepts of field and capital, along with Gisèle Sapiro's notions of isomorphism and cultural diversity adapted to the field of translation publishing. Translator biographies were examined in accordance with Renata Makarska's biographical analysis model. The findings demonstrate that the publishing houses positioned themselves differently within the field and maintained their presence not only through economic capital but also through social, cultural, and symbolic capital. It was observed that the publishing houses were positioned between the poles of large-scale and restricted production, and that this positioning was shaped either by market-oriented approaches or by preferences prioritizing cultural value. A decline in cultural diversity was identified especially after the 1980s, along with a tendency toward standardization in the field of literary translation. Furthermore, isomorphic tendencies in the publishing field during times of uncertainty revealed that publishers adopted similar strategies. The analysis of translator biographies has revealed the correspondence between publishers' preferences in the field of literary translation and the profiles of the translators.
Benzer Tezler
- 1960-2000 arasında Türkiye'de değişen yönleriyle vatandaşlık ve vatandaşlıktan çıkarılma sorunu
Citizenship and the problem of discontinuation in Turkey between 1960–2000, with changing aspects
MÜCAHİT SÖYLEMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Siyasal BilimlerMuş Alparslan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABİT DUMAN
- Türkiye'de 1960-2000 yıllarında kamusal sanat iç mekân ilişkisinin toplum belleğine etkisi; Atatürk Kültür Merkezi
Relationship between public art and interior space effects on social memory in Turkey from 1960s to 2000s; Ataturk Cultural Center
SENA HANDE EMRE
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkBahçeşehir Üniversitesiİç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANDE TULUM OKUR
- Conserving multimedia art from artistic, curatorial, and historicist perspectives: Case study on Teoman Madra archive
Multimedya sanatının korunmasına sanatsal, küratöryel ve tarihselci yaklaşım: Teoman Madra arşiv çalışması
BEGÜM ÇELİK
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Güzel SanatlarSabancı ÜniversitesiGörsel Sanatlar ve Görsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN SELÇUK ARTUT
- 1960-2000 yılları arasında ortaöğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarının karşılaştırılmalı incelenmesi
Research companing the books taught in primary and secondary schools between the years 1960-2000
SİBEL ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Eğitim ve Öğretimİstanbul ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LEVENT ÜRER
- Taşkömürü maden işçilerinde dini hayat: Zonguldak Kozlu örneği
The religious life in the mine workers: The case of Kozlu, Zonguldak
FATİH ÖMEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİYAZİ AKYÜZ