Eskişehir'in beyaz altını: Gelenekten geleceğe lületaşı işlemeciliği ve ustaları
The white gold of Eskişehir: Meerschaum processing and masters from tradition to the future
- Tez No: 955482
- Danışmanlar: PROF. DR. SELCAN GÜRÇAYIR TEKE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Halk Bilimi (Folklor), Crafts, Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
Eskişehir, seyyahlar tarafından durağan bir yer olarak tanımlanmakla birlikte, verimli ovaları ve önemli ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle stratejik bir geçiş noktasıdır. Selçuklu döneminden itibaren gelişen kent, lonca sistemiyle el sanatları kültürünün temelini atarak zanaatkârlıkta köklü bir geçmişe sahip olmuştur. Lületaşı ticaretinin canlanmasıyla birlikte Eskişehir, ekonomik ve kültürel açıdan hareketlenmiş, özellikle Viyana ile ticari ilişkiler, kente uluslararası bir kimlik kazandırmıştır. Türkiye, 2006'da Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi'ne taraf olmuştur. Lületaşı işlemeciliği,“geleneksel el sanatları”kapsamında değerlendirilmektedir. Lületaşı işlemeciliği, yalnızca bir zanaat olarak kalmamış, aynı zamanda bölgedeki kültürel ve toplumsal kimliğin sürdürülebilirliğini sağlayan önemli bir somut olmayan miras unsuru olmuştur. Eskişehir'de lületaşı uzun süre Viyana merkezli bir ticaret ağı içerisinde kalmış, ancak 20. yüzyılda“Kral”lakaplı Ali Osman Denizköpüğü'nün Viyana'da kazandığı deneyimleri Eskişehir'e taşımasıyla yerel üretim yeniden canlanmıştır. Ali Osman, açtığı atölye ile lületaşı sanatının yaygınlaşmasına öncülük etmiş, ustalarla çıraklar arasında aktarılan bu zanaat hem ekonomik hem de kültürel değer kazanmıştır. Usta çırak ilişkisiyle kuşaktan kuşağa aktarılan bu kültürel miras, günümüzde eğitimsiz iş gücü, altyapı eksiklikleri ve ticarileşmenin getirdiği risklerle karşı karşıyadır. Lületaşı, sadece bir el sanatı ürünü değil, aynı zamanda bölgenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlayan, kültür turizminin gelişimini destekleyen ve endüstriyel alanlarda da işlev gören çok yönlü bir değerdir. Bu çalışma kapsamında Eskişehir'in Odunpazarı ilçesi ve Beyazaltın Köyü'nde alan araştırması gerçekleştirilmiş, 17 lületaşı ustası ile görüşülerek derlemeler yapılmıştır. Saha çalışması hem geleneksel ustalık bilgisinin güncel durumunu ortaya koymuş hem de lületaşı sanatının korunması ve gelecek nesillere aktarılması için önemli bir kaynak oluşturmuştur.
Özet (Çeviri)
Although Eskişehir has often been described by travelers as a relatively static settlement, its fertile plains and location on key trade routes have made it a strategic crossroads. The city, which developed from the Seljuk period onward, established a deep-rooted tradition in craftsmanship through the guild system, forming the cultural foundation of its artisanal heritage. With the revival of the meerschaum trade, Eskişehir experienced economic and cultural dynamism, and especially its commercial ties with Vienna gave the city an international identity. Turkey became a party to the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage in 2006. Within this framework, meerschaum craftsmanship is recognized as part of“traditional handicrafts.”Meerschaum carving has not only remained a craft but has also become an essential intangible heritage element that sustains the cultural and social identity of the region. For a long period, Eskişehir's meerschaum was integrated into a Vienna-centered trade network; however, in the twentieth century, Ali Osman Denizköpüğü—known as“The King”transferred the expertise he gained in Vienna back to Eskişehir, leading to a revival of local production. By founding a workshop, Ali Osman pioneered the expansion of meerschaum art, strengthening the transmission of skills between masters and apprentices. This craft, passed down through master-apprentice relationships from generation to generation, has faced contemporary challenges such as untrained labor, inadequate infrastructure, and risks brought by commercialization. Meerschaum is not merely a handicraft product but also a multifaceted asset contributing to the region's economic development, supporting the growth of cultural tourism, and serving industrial purposes. This study conducted field research in Eskişehir's Odunpazarı district and Beyazaltın Village, including interviews with 17 meerschaum masters. The fieldwork revealed both the current state of traditional craftsmanship and provided a valuable resource for preserving and transmitting meerschaum art to future generations.
Benzer Tezler
- Sepiyolitin nem düzenleyici malzeme olarak kullanılma olanaklarının araştırılması
Investigation into possibilities of usage of sepiolite as humidity-control material
ECE AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Maden Mühendisliği ve MadencilikEskişehir Osmangazi ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HÜSEYİN ÖZDAĞ
- Kepeztepe-Yürükakçayır sepiyolitlerinin seramik bünyelerde kullanılabilme olanakları
The Possibility of using Kepeztepe sepiolites and Yürükakçayır sepiolites, in ceramic bodies
ŞAH SENEM İNANDIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Jeoloji MühendisliğiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiJeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADİR SARIİZ
PROF. DR. RİFAT BOZKURT
- Kışladağ (Uşak) altın madeni içerisindeki zayıf zon ve alterasyonun incelenmesi
Analysing of the friable zone and alteration in Kisladag (Usak) gold mine
AHMET ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Jeoloji MühendisliğiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN SENDİR
- Laparotomi uygulanacak hastaların izofluran anestezisinde kullanılan n-asetilsisteinin karaciğer üzerine olan etkisinin araştırılması
Investigation of the effect of n-acetylcycteine used in used in of isoflurane anesthesia of laparotomy patients on hepatic functions
SERBÜLENT GÖKHAN BEYAZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2007
Anestezi ve ReanimasyonEskişehir Osmangazi ÜniversitesiAnesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BELKIS TANRIVERDİ
- Çevre bilinci ve yerel yönetimler: Eskişehir Tepebaşı Belediyesi örneği
Environmental awareness and local governments: The case of Eskişehir Tepebaşı Municipality
HİCRAN BEYAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Kamu YönetimiKütahya Dumlupınar ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAMED KURBAN