Uygulamalı kategori teorinin Biyolojide güncel gelişimi
Current development of applied category theory in biology
- Tez No: 957084
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KORAY YILMAZ, DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU CEREN FİDAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Matematik, Mathematics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Matematik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 62
Özet
Bu tezde, kategori teorisinin temel kavramları ve bu kavramların biyolojik sistemlerin modellenmesinde kullanımı incelenmiştir. Çalışmanın ana amacı, kategori teorisinin sunduğu soyutlama gücünü kullanarak, biyolojik süreçlerin ve genetik ilişkilerin daha bütüncül ve anlamlı bir şekilde temsil edilmesini sağlamaktır. Bu kapsamda, öncelikle kategori, obje ve morfizm gibi temel yapılar tanıtılmış; ardından, olog kavramı ve biyolojik sistemlerdeki uygulamaları detaylı olarak ele alınmıştır. Tezde, özellikle böcek genetiği örneği üzerinden, ologların biyolojik verilerin kategorik olarak modellenmesinde nasıl kullanılabileceği gösterilmiştir. Ayrıca, evrensel objeler başlığı altında çarpım, eşçarpım, geriçekme ve ileriitme gibi yapılar incelenmiş ve bu yapıların biyolojik modellemedeki karşılıkları tartışılmıştır. Yöntem olarak, hem teorik açıklamalar hem de uygulamalı örnekler bir arada sunulmuş; kategori teorisinin biyolojik modellemede sunduğu avantajlar vurgulanmıştır. Elde edilen bulgular, kategori teorisinin ve ologların, biyolojik sistemlerin karmaşıklığını anlamada ve modellemede güçlü bir araç olduğunu göstermektedir. Bu çalışma, kategori teorisinin biyolojik modellemede kullanılmasına dair literatürdeki boşluğu doldurmakta ve bu alanda yeni bir bakış açısı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the fundamental concepts of category theory and their application to the modeling of biological systems are examined. The main objective of the study is to utilize the abstraction power of category theory to provide a more holistic and meaningful representation of biological processes and genetic relationships. In this context, basic structures such as categories, objects, and morphisms are introduced, followed by a detailed discussion of the concept of ologs and their applications in biological systems. The thesis demonstrates, particularly through the example of insect genetics, how ologs can be used to categorically model biological data. Furthermore, under the topic of universal objects, structures such as product, coproduct, pullback, and pushout are analyzed, and their counterparts in biological modeling are discussed. Both theoretical explanations and practical examples are presented as part of the methodology, emphasizing the advantages offered by category theory in biological modeling. The findings show that category theory and ologs are powerful tools for understanding and modeling the complexity of biological systems. This study fills a gap in the literature regarding the use of category theory in biological modeling and offers a new perspective in this field.
Benzer Tezler
- Design for positive breast self-examination experience: an investigation into mobile health apps
Kendi kendine meme muayenesinde pozitif deneyim için tasarım: mobil sağlık uygulamalarına yönelik bir araştırma
AYLİN KARADENİZ KÜÇÜK
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Endüstri Ürünleri TasarımıOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEndüstriyel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAHAR ŞENER PEDGLEY
- 2-fold structures and homotopy theory
2 katlı yapılar ve homotopi teorisi
RED HADERI
Doktora
İngilizce
2023
Matematikİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZGÜN ÜNLÜ
- Beklenti-değer temelli öğretimde yazma becerileri ve motivasyon ilişkisi
The relation between wri̇ti̇ng ski̇lls and motivation in teachi̇ng based upon the expectancy-value
TUĞBA BARUTCU
Doktora
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AÇIK
- Sosyal yapılandırmacılık bağlamında okulun kimlik inşası: Bir Temellendirilmiş kuram çalışması
School's identity construction in the context of social constructivism: A Grounded theory study
SU ERTÜRK
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERKAN KOŞAR
- Epileptik psiko-sendromlu yetişkinlerde bilişsel süreçler, afektif süreçler ve sosyal çevreyle ilişkilerin yönetici işlev becerilerine göre incelenmesi
The examination of cognitive functions, affective processes and social contact concerning executive functions in adults with epileptic psycho-syndrome
ALEV KIZIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
NörolojiHaliç ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET BAYHAN ÜGE