Tunç Çağı'nda Baktriya kültürü
Bactrian culture in the Bronze Age
- Tez No: 961923
- Danışmanlar: PROF. DR. SÜLEYMAN YÜCEL ŞENYURT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Tunç Çağı'nda Baktriya Kültürü başlıklı tez, MÖ 2600-1300 yılları arasında Orta Asya'nın güneyinde gelişen Baktriya'nin kültürel, kronolojik ve coğrafi özelliklerini incelemektedir. Çalışma, Baktriya'nın Güney Tacikistan, Güney Özbekistan ve Kuzey Afganistan'ı kapsayan stratejik konumu sayesinde yerel gelişimin ötesinde Mezopotamya, İran, İndus Vadisi ve Orta Asya bozkırlarıyla çok yönlü bir etkileşim ağı kurduğunu göstermektedir. Güney Baktriya'da yer alan Dashly, Daulatabad ve Farrukhabad yerleşimleri saray mimarisi, savunma sistemleri ve merkezi organizasyonun varlığıyla öne çıkarken, Doğu Baktriya'daki Shortughai ve Fullol alanları Harappa kültürüyle olan doğrudan temasları belgeleyen materyal kültür örnekleri sunmaktadır. Kuzey Baktriya'da gelişen Sapalli ve Vahş kültürleri ise BMAC'nin kuzeydeki uzantılarını temsil eder. Bu çalışmada kronolojik veriler karbon-14 analizleriyle desteklenmiş; farklı araştırmacıların önerileri ışığında Baktriya kültürünün başlangıcı MÖ 2600-2300, sonu ise MÖ 1500-1300 aralığına yerleştirilmiştir. Kültürün kökenine dair üç temel hipotez ele alınmış; bunlar sırasıyla Kopet Dağı eteklerinden gelen kolonizasyon, yerli nüfus üzerinde dış etkilerle şekillenen kültürel dönüşüm ve İndus Vadisi'nden türeme teorileridir. Antropolojik ve diş morfolojisi analizleri, bu hipotezlerin hiçbiri için kesin bir sonuç sunmamakta, daha karmaşık ve çok yönlü bir kültürel sentezin söz konusu olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışma ayrıca göç, çevresel zorunluluklar, metalurjik hammadde arayışı ve uzun mesafeli ticaret gibi faktörlerin kültürel gelişim üzerindeki etkisini de değerlendirmektedir. MÖ II. binyılda Andronovo gibi bozkır kültürleriyle başlayan etnokültürel etkileşimlerin, Yaztepe I tipi sentez bir kültürün oluşumuna yol açtığı vurgulanmaktadır. Sonuç olarak, Baktriya Tunç Çağı kültürü, yalnızca yerel değil, Avrasya ölçeğinde kültürel sentez ve değişim süreçlerinin anahtar alanlarından biridir.
Özet (Çeviri)
This thesis, titled“Bactrian Culture in the Bronze Age,”explores the cultural, chronological, and geographical characteristics of Bactria, which emerged and developed in southern Central Asia between approximately 2600 and 1300 BCE. Due to its strategic location-spanning southern Tajikistan, southern Uzbekistan, and northern Afghanistan-Bactria served as a dynamic hub connecting Mesopotamia, Iran, the Indus Valley, and the Central Asian steppes. Archaeological evidence from southern Bactrian sites such as Dashly, Daulatabad, and Farrukhabad reveals monumental architecture, defensive systems, and centralized political organization. In eastern Bactria, Shortughai and Fullol illustrate direct contact with the Harappan civilization through distinctive material culture. In the north, the Sapalli and Vakhsh cultures are interpreted as northern extensions of the Bactria-Margiana Archaeological Complex (BMAC). The chronology of Bactrian culture is supported by radiocarbon dating, placing its beginnings between 2600-2300 BCE and its decline between 1500-1300 BCE. Three major hypotheses concerning its origins are examined: colonization from the Kopet Dag region, internal cultural evolution influenced by external contacts, and a derivation from the Indus Valley. However, anthropological and dental morphological data do not decisively confirm any single theory, instead suggesting a complex, hybrid formation process. This study also assesses the roles of environmental challenges, migration, long-distance trade, and the pursuit of metallurgical resources. Interactions with steppe groups such as the Andronovo culture contributed to the emergence of a synthetic Yaztepe I-type tradition. As a result, Bronze Age Bactria represents a vital center of cultural integration within the wider Eurasian sphere.
Benzer Tezler
- Tunç Çağı'nda Kars ili ve çevresindeki yerleşimler
Kars province and the surrounding Bronze Age settlements
AYLA YILMAZ
- İlk Tunç Çağı'nda Malatya-Elazığ bölgesi mimarisi
The Architecture of Malatya-Elazığ Region in Early Bronze Age
UFUK ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiProtohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ERKAN FİDAN
- Geç Tunç Çaği'nda anadolu myken i̇li̇şki̇leri̇
Anatolian mycenaean relations in the Late Bronze Age
PAKİZE ÇAĞLAR