Kültürel mirasın sürdürülebilirliği kapsamında Türk hamam kültürü üzerine bir araştırma
A study on the Turkish bath culture within the scope of cultural heritage sustainability
- Tez No: 962195
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DİDAR SARI ÇALLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Turizm, Tourism
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Turizm Rehberliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Bu araştırma, Türk hamam kültürünü kültürel miras bağlamında derinlemesine inceleyerek, geleneksel yıkanma pratiklerinin, mekânsal ve simgesel objelerin, aynı zamanda ritüel temelli uygulamaların günümüzdeki sürekliliğini ve geçirdiği dönüşümleri bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Su kültürünün tarihsel ve sembolik anlamları üzerine inşa edilen hamamlar, yalnızca temizlik ve hijyen amacıyla kullanılan fiziksel yapılar olmanın ötesinde; aynı zamanda zengin sosyal etkileşimlerin yaşandığı, önemli geçiş ritüellerinin icra edildiği ve sanatsal üretimin sergilendiği bir aradalık mekânları olarak işlev görmüştür. Türk-İslam medeniyetinde bu köklü kültür, kendine özgü bir kimlik kazanarak, gündelik yaşamla sıkı bir şekilde iç içe geçmiş, çok boyutlu bir gelenek hâline dönüşmüştür. Araştırmada, nitel yönteme dayalı olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği titizlikle tercih edilmiştir. Görüşmeler, İstanbul'un Fatih ilçesinde aktif olarak hizmet veren ve mekânsal ile fonksiyonel açıdan temsili kabul edilebilecek, tarihi bağlamı güçlü 20 hamam işletmesinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler, betimsel analiz süreciyle ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiştir. Bulgular, geleneksel yıkanma alışkanlıkları ve tellaklık ile natırlık gibi meslekî rollerde yüksek düzeyde bir süreklilik olduğunu, hamam objelerinin ise büyük ölçüde otantik formda kullanılmaya devam ettiğini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, gelin hamamı, damat hamamı ve kırk hamamı gibi kültürel açıdan anlam yüklü ritüel uygulamaların giderek seyrekleştiği ve bazı durumlarda sembolik temsillere dönüştüğü gözlemlenmiştir. Bu durum, Türk hamam kültürünün somut olmayan kültürel miras boyutuyla kapsamlı bir şekilde ele alınmasını ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik yenilikçi stratejilerin geliştirilmesini aciliyetle gerekli kılmaktadır. Araştırma, geleneksel hamam deneyiminin kültür turizmiyle daha güçlü bir şekilde ilişkilendirilmesi, kültürel temalı etkinliklerin aktif olarak organize edilmesi, kaybolmaya yüz tutmuş hamam hikâyelerinin yeniden dolaşıma sokulması ve dijital platformlar aracılığıyla kültürel mirasın görünürlüğünün artırılması gibi somut ve uygulanabilir öneriler sunmaktadır. Bu tür yaklaşımların, kültürel süreklilik bağlamında hem yerel halk nezdinde farkındalık yaratacağı hem de kültürel miras odaklı turizm politikalarına önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir. Bu çalışma, Türk hamam kültürünün geleceğine ışık tutarak, geçmiş ile bugün arasındaki köprüyü güçlendirmeyi hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
This research aims to comprehensively examine Turkish bath culture within the context of cultural heritage, analyzing the continuity and transformations of traditional bathing practices, spatial and symbolic objects, and ritual-based applications in the present day. Built upon the historical and symbolic meanings of water culture, Turkish baths (hamams) have functioned not merely as physical structures used for hygiene but also as spaces for social interaction, the performance of significant rites of passage, and the display of artistic production. In the Turkish-Islamic civilization, this deeply rooted culture gained a unique identity, evolving into a multifaceted tradition intimately interwoven with daily life. The study employed a qualitative research approach, utilizing semi-structured interview techniques. Interviews were meticulously conducted in 20 active hamam establishments in Istanbul's Fatih district, chosen for their representativeness in terms of spatial and functional aspects, along with their strong historical context. The data obtained were thoroughly evaluated through a descriptive analysis process. Findings clearly indicate a high degree of continuity in traditional bathing habits and professional roles such as 'tellak' and 'natır,' with bath objects largely continuing to be used in their authentic forms. However, it was observed that culturally significant ritual practices (e.g., bride's bath, groom's bath, forty-day bath) are gradually becoming less frequent and, in some cases, have transformed into symbolic representations. This situation urgently necessitates addressing Turkish bath culture as an intangible cultural heritage and developing innovative strategies to ensure its sustainability. The research puts forth concrete and actionable recommendations, including more robustly linking the traditional hamam experience with cultural tourism, actively organizing culturally themed events, reintroducing forgotten hamam stories into circulation, and increasing the visibility of this cultural heritage through digital platforms. Such approaches are believed to raise awareness among the local populace within the context of cultural continuity and significantly contribute to cultural heritage-focused tourism policies. This study seeks to illuminate the future of Turkish bath culture, strengthening the bridge between the past and the present.
Benzer Tezler
- Safranbolu düğün kültüründe kullanılan müziklerin analizi
Analysis of music used in Safranbolu wedding culture
GÖKÇE KILIÇ ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
MüzikKastamonu ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
PROF. DR. LALE HÜSEYNOVA
- Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi çerçevesinde Karagöz sanatı ve sürdürülebilirliği
Karagöz art and sustainability in the framework of the convention on the Conservation of the Intangible Cultural Heritage
ÇAĞLA YILMAZ
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELCAN GÜRÇAYIR TEKE
- Geleneksel ekolojik bilgi ve zeytincilik: Orhanlı Köyü örneği
Traditional ecological knowledge and olive cultivation: The case of Orhanlı Village
RAZİYE İÇTEPE AKYOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP SAFİYE BAKİ NALCIOĞLU
- İstanbul'daki Mevlevi sema törenlerinin kültür ekonomisi bağlamında değerlendirilmesi
Evaluation of the Mevlevi sema ceremonies in Istanbul in the context of cultural economics
SEDA AKSÜT ÇOBANOĞLU
Doktora
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKADİR EMEKSİZ
- Çocukların geleneksel gıdalara yönelik tutumlarının Türk mutfağının sürdürülebilirliği kapsamında incelenmesi
Investigation of children's attitudes towards traditional foods in the context of sustainability of Turkish cuisine
MELİKE KESKİN
Doktora
Türkçe
2025
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA AKAR ŞAHİNGÖZ