Mukaddimetü'l Edeb'in söz varlığının Özbek ve Türkmen Türkçesindeki söz varlığıyla karşılaştırılması
The comparison of the vocabulary of muqaddimat al-adab with the vocabulary in Uzbek and Turkmen Turkish
- Tez No: 962384
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 890
Özet
Türkçe farklı dönemlerde, çeşitli coğrafyalarda dallanarak gelişen lehçeleri sayesinde hem kültürel hem de linguistik çeşitlilik kazanmış bir dildir. Bu çeşitliliğin önemli halkalarından biri de, Türklerin İslâmiyet'i kabul ettiği geçiş dönemine ait olan Harezm Türkçesi'dir. Bu çalışma, Harezm Türkçesi'nin önemli bir eseri olan Mukaddimetü'l-Edeb'deki söz varlığını, çağdaş Türkmence ve Özbekçe ile karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Zemahşerî'nin, Anuş Tigin'in isteğiyle saray kütüphanesi için yazdığı Mukaddimetü'l – Edeb, cevabını aradığımız sorular için seçtiğimiz kıymetli bir örnektir. Yazıldığı dönemin ve yazıldığı coğrafyanın tüm sosyolojik ve demografik özelliklerini yansıtan; Oğuz, Kıpçak, Kanglı vb. Türk boylarının ve onların ağızlarının karışımını gözlemleyebildiğimiz bir geçiş dönemi eseridir. Çalışmada kelimelerin her iki lehçedeki karşılıkları tespit edilerek, geçirdikleri ses ve anlam değişimleri sınıflandırılmış ve oranlanmıştır. Ses olayları ve semantik dönüşümler hem niceliksel hem niteliksel olarak analiz edilmiştir. Eserin yazıldığı bölgenin bugünkü devamı olan Türkmenistan ve Özbekistan coğrafyası ile bağ kurularak, tarihî süreklilik ortaya konmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Turkish, through its branching dialects that have developed across various periods and regions, has acquired both cultural and linguistic diversity. One significant link in this chain of diversity is Khwarezm Turkish, which belongs to the transitional period during which the Turks adopted Islam. This study comparatively examines the vocabulary of Muqaddimat al-Adab, one of the most important works of Khwarezm Turkish, with that of contemporary Turkmen and Uzbek Turkish. Muqaddimat al-Adab, authored by al-Zamakhsharī at the request of Anush Tigin for the royal library, constitutes a valuable example for addressing the questions posed in this research. Reflecting all the sociological and demographic features of its time and place of composition, this transitional work reveals a mixture of the dialects of Oghuz, Kipchak, Kanglı, and other Turkic tribes. In this study, the equivalents of the words in both dialects were identified, and the phonetic and semantic changes they underwent were classified and quantified. Phonological processes and semantic shifts were analyzed both quantitatively and qualitatively. By establishing connections with present-day Turkmenistan and Uzbekistan—the regions that correspond to the geographical setting of the work—an attempt was made to demonstrate historical continuity.
Benzer Tezler
- Mukaddimetü'l-edeb'in söz varlığının Altay Türkçesinde görünümü
Başlık çevirisi yok
MURAT KAĞAN ATALAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH ELCAN
- Rasulid Hexaglot: The king's dictionary'nin Moğolca söz varlığı
Mongolian vocabulary of Rasulid Hexglot: The king's dictionary
UĞUR ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜLENT GÜL
- Aksâ'l-Ereb fî Tercemeti Mukaddimeti'l-Edeb I. Cilt İshak Hocası Ahmed Efendi (inceleme-metin)
Akse'l-Ereb fi Tercemeti Mukaddimeti'l-Edeb Volume I İshak Hocası Ahmed Efendi (text-analysis)
SEMRA MELHEM
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAMİ ECE
- Zemahşerî'nin Mukaddimetü'l-Edeb adlı eserinin Berlin nüshası (İnceleme-metin-dizin)
Berlin manuscript Of Zamakhshari's Muqaddimetu'l-Adab (Analysis-text-index)
MUSA AYTEKİN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYSU ATA
- Mukaddimetü'l-Edeb grameri
A grammar of Mukaddimetü?l-Edeb
NURHAN GÜNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH