Türkiye'de arabesk müziğin öncülleri ve müzikal kaynakları
The precursors and musical sources of arabesk music in Turkey
- Tez No: 962497
- Danışmanlar: PROF. DR. BURCU YILDIZ ATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 219
Özet
Arabesk müzik, Türkiye'de uzun yıllar boyunca sosyolojik ve kültürel açılardan değerlendirilmiş; ancak müzikal yapısına yönelik çalışmalar sınırlı kalmıştır. Bu tez, arabesk müziğin tarihsel kökenleri, melodik kaynakları ve biçimsel yapısına odaklanarak, türün çok katmanlı bir müzikal ifade biçimi olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Dijital arşivlerden elde edilen diskografik veriler ve transkripsiyon temelli analizler aracılığıyla yapılan araştırma, özellikle 1960'lar ve 70'lerdeki üretim biçimlerini değerlendirmektedir. Çalışmada, Osmanlı-Türk musikisinde görülen serbest icra geleneği ile bu geleneğin Sadettin Kaynak, Fahri Kopuz ve Haydar Tatlıyay gibi isimler üzerinden arabesk müziğe uzanan etkileri incelenmiştir. Ayrıca, Orhan Gencebay'ın“serbest çalışmalar”olarak adlandırdığı eserlerinde, makam geçişleri, yaylı çalgılar ve elektro bağlama kullanımı üzerinden geliştirdiği özgün anlatım dili analiz edilmiştir. Bu bağlamda Gencebay'ın eserleri, arabeskin yalnızca bir sosyokültürel anlatı değil, aynı zamanda gelişmiş bir müzikal kompozisyon biçimi olduğunu göstermektedir. Tezde ayrıca, halk müziğiyle arabesk arasında gelişen ilişki türkü arabesk alt türü üzerinden incelenmiş; Arif Sağ ve Müslüm Gürses gibi sanatçıların katkıları değerlendirilmiştir. 1960'lar ve 70'lerde üretilen erken dönem arabesk örneklerinde tespit edilen melodik kopyalamalar ve düzenlemeler, dönemin müzik endüstrisi, üretim koşulları ve telif sistemleri bağlamında ele alınmıştır. Arabesk müzik, Osmanlı-Türk musikisi, halk müziği ve Arap müziğinden beslenen, bireysel anlatım biçimleri ve çalgısal düzenlemelerle biçimlenen özgün bir müzikal gelenek olarak ele alınmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis investigates the historical roots, structural features, and aesthetic evolution of Arabesk music in Turkey through a musicological lens. Unlike dominant approaches that frame Arabesk solely as a sociological phenomenon or as a derivative of Arab music, this study proposes a nuanced perspective by focusing on its compositional structures, stylistic origins, and cultural context. The research relies primarily on digital archives and transcription-based musical analysis due to the lack of ethnographic fieldwork. By examining selected works, it identifies how Arabesk music was shaped by earlier practices such as the serbest icra (free performance) tradition found in Ottoman-Turkish music. Early composers like Fahri Kopuz, Haydar Tatlıyay, and Sadettin Kaynak are presented as key forerunners. The analysis extends to the hybrid genre of türkü arabesk, where regional folk idioms merged with Arabesk's dramatic style, particularly in the works of Müslüm Gürses and Arif Sağ. A central focus is given to Orhan Gencebay's innovations, especially his“free compositions,”where he combined Turkish makam elements with Western orchestration and electro bağlama techniques. His works illustrate a unique musical authorship that challenged conventional genre boundaries. In later chapters, the study addresses Arab music's impact on early Arabesk during the 1960s–70s. It explores how melodic borrowing occurred within a specific industrial and historical framework. Case studies such as Suat Sayın's“Gündüzüm Seninle”and Mustafa Sayan's“Kullarına Kul Yaratmış”reveal direct melodic parallels with Arabic songs, demonstrating a production logic shaped by market demands and limited copyright enforcement. Ultimately, the thesis positions Arabesk as a transregional musical expression shaped by multiple traditions, industrial dynamics, and aesthetic strategies, offering a comprehensive understanding of its internal musical logic and cultural significance.
Benzer Tezler
- 1990'lı yıllar sonrası bir popüler kültür ürünü olarak arabesk müziğin değişimi/dönüşümü
After 90's change/trasformation of arabesque music as a popular culture product
GÖKÇE KAAN DEMİRKIRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
MüzikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERAL ÖZBEK
- 1930'lardan Bugüne Türkiye'de Arabesk Müziğin Kültürel Zemini ve Toplumsal Müzikal Analizi
Cultural Basis and Socio-Musical Analysis of Arabesque Music in Turkey Since The 1930s
UĞUR KÜÇÜKKAPLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
MüzikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ŞÜKRÜ ASLAN